Haar zeven kinderen groeiden op gedurende die jaren van bloedvergieten, maar slecht één heeft het gehaald.

“Ik loop rond als iemand wier ledematen zijn afgehakt, want ik heb mijn man en kinderen in de oorlog verloren. Alleen mijn jongste kind was in staat om te overleven en woont nu in Kenia. Al die tijd keek de wereld vanop een afstand toe”, zegt ze.

Het zuiden werd een onafhankelijke natie op 9 juli 2011 en Dong woont in wat nu Zuid-Soedan is; in Torit, in de deelstaat Oost-Equatoria. Maar elke dag wordt zij herinnerd aan de oorlog die de wereld en de Organisatie van Afrikaanse Eenheid (OAE) – sinds 2001 omgevormd tot de Afrikaanse Unie (AU) – onverminderd liet voortduren.

Het was de regionale Intergovernmental Authority on Development (IGAD) die uiteindelijk de Comprehensive Peace Agreement (Alomvattend Vredesakkoord) tussen de Sudan People’s Liberation Movement en de regering van Omar Al-Bashir kon tot stand brengen.

Dit leidde tot het einde van de burgeroorlog en effende de weg voor de onafhankelijkheid van Zuid-Soedan. De IGAD bestaat momenteel uit Djibouti, Eritrea, Ethiopië, Kenia, Somalië, Zuid-Soedan, Soedan en Oeganda.

Maar, zeggen experts inzake conflictbeheersing, nu het continent op 25 mei Afrikadag viert, en tegelijk de vijftigste verjaardag van de oprichting van de OAE,  moet de toepassing van niet-gewelddadige benaderingen van conflicten een absolute prioriteit worden.

Vijf miljoen mensenlevens gingen verloren bij oorlogen in Congo

“De AU, en voordien de OAE, heeft gedurende lange tijd van conflicten in Afrika zitten soezen. De miljoenen levens die over het hele continent verloren gingen, getuigen van het feit dat de OAE/AU faalde om de Afrikanen te beschermen”, zegt Lionel Ibaka, een Congolees expert inzake vrede en veiligheid, tegen IPS.

Ibaka zegt dat zo’n voorbeeld het conflict in Congo is, dat volgens schattingen van de Verenigde Naties, ruim vijf miljoen mensenlevens eiste sinds het in 1998 begon.

In maart 2013 werd door de VN-Veiligheidsraad een resolutie goedgekeurd die aandringt op het sturen van een interventiemacht naar dit Centraal-Afrikaanse land om de rebellengroepen in het oosten van Congo effectief te neutraliseren. Maar deze interventie komt misschien een beetje te laat.

“Het bloedvergieten en de terreur in Congo werden bestempeld als de dodelijkste en meest destructieve sinds de Tweede Wereldoorlog”, zegt Ibaka.

Volgens een rapport van 2010 van de UNHCR (Hoog Commissariaat voor de Vluchtelingen), getiteld ‘DRC: Mapping Human Rights Violations 1993-2003‘ ging het geweld in Congo “gepaard met duidelijk systematisch gebruik van verkrachting en seksuele aanranding, naar verluidt door alle strijdende partijen in het conflict”.

Het rapport meldt ook dat 30.000 kinderen werden gebruikt als kindsoldaat en ‘onbeschrijfelijk geweld’ moesten ondergaan.

Nisa Luambo, 27 jaar, uit de provincie Zuid-Kivu, heeft dit meegemaakt. Ze leeft dan wel nog, maar het geweld dat zij onderging, heeft een deel van haar doen sterven. Zij was nog maar 12 jaar toen de oorlog in 1998 uitbrak en zij van haar familie werd gescheiden.

“Ik werd seksueel misbruikt door zowel soldaten als burgers. Ik had vier miskramen gedurende deze periode, ik had geen medische verzorging en te weinig voedsel”, vertelt ze aan IPS. “Mensen vragen me wat ik wil voor mijn toekomst en dan ben ik stil.”

“Mensen vragen me wat ik wil voor mijn toekomst en dan ben ik stil” Nisa Luambo, overlevende van verkrachting in Congo

“Waar waren zij [de Afrikaanse Unie] toen we verkracht werden en op een haar na dood geslagen werden; wie geluk had, want vele mensen overleefden het niet”, zegt ze en ze voegt eraan toe dat het land nog steeds erg onstabiel is en dat er geen einde lijkt te komen aan het conflict.

“Ik voel geen vreugde als ik denk aan morgen. Ik weet dat er geen ‘morgen’ is voor mensen die in een conflictsituatie leven.”

Ontoereikend overheidsbeleid

Vincent Kimosop, algemeen directeur van het International Institute for Legislative Affairs, een NGO die technische ondersteuning biedt aan overheidsdiensten, parlementsleden en andere betrokkenen in het wetgevend proces, zegt dat een ontoereikend overheidsbeleid de kern vormt van vele conflicten in Afrika.

“De AU moet meer doen als het aankomt op de versterking van bestuursinstellingen op het continent, vermits goed functionerende staatsinstellingen aan de grondslag liggen van het goed functioneren van een land”, vertelt hij IPS.

Javas Bigambo, een expert op het gebied van beleid, mensenrechten en ontwikkeling in Afrika, bevestigt dit. “De AU mag niet langer blind blijven voor de wreedheden en misdrijven die door Afrikaanse staatshoofden worden begaan. Jammer genoeg heeft de AU nagenoeg nog nooit enige tekortkoming van een Afrikaanse leider aangeklaagd, of zelfs maar oplossingen aangedragen voor de enorme uitdagingen waarmee het Afrikaanse continent of de Afrikaanse economie worden geconfronteerd.”

Bigambo zegt dat de geschiedenis van gewelddadige conflicten “wijst op de gehavende sociale en politieke structuren van Afrika … Afrika verkeert voortdurend in onrust”.

Bigambo zegt dat de Rwandese genocide, die volgens de VN naar schatting 800.000 mensenlevens eiste; en het post-electorale geweld in Kenia tussen 2007 en 2008, waarbij duizend mensen werden gedood en 600.000 gedwongen ontheemd werden, allemaal deel uitmaken van de gehavende Afrikaanse geschiedenis.

“Afrikaanse Unie boekte op 10 jaar tijd al wat successen”

Maar Julius Mucunguzi, een Oegandese expert in conflictverslaggeving, zegt tegen IPS dat de zaken erop vooruitgaan. “Afrika bevindt zich op het pad van vernieuwing. Het wordt beter. De OAE werd wel 50 jaar geleden opgericht, maar de AU is slechts iets ouder dan 10 jaar en bewerkstelligde al heel wat structuren om meer vrede en veiligheid in Afrika te brengen.”

“Maar instellingen van de AU, zoals de Peace and Security Council (Vredes- en Veiligheidsraad) moeten nog meer investeren in early warning-mechanismen zodat tekenen die op een mogelijk gewelddadig conflict kunnen wijzen, tijdig worden opgemerkt en het losbarsten van een conflict wordt afgewend”, zegt hij.

Hij voegt eraan toe dat onafhankelijke, pluralistische en levendig-kritische media van levensbelang zijn voor Afrika’s ontwikkeling. Hij roept de AU op een omgeving te creëren waarin de persvrijheid en het recht op vrije informatiegaring evidenties zijn.

Persvrijheid lijkt echter nog onbereikbaar in grote delen van Afrika: Oeganda, Eritrea en Somalië zijn daar slechts treurige voorbeelden van. Volgens cijfers van de National Union of Somali Journalists werden vorig jaar in heel Somalië 18 journalisten gedood bij de uitoefening van hun beroep.

Onlangs nog, op 20 mei, kwam in Oeganda de intolerantie van de staat tegenover de media op de voorgrond: de overheid sloot de Daily Monitor, de belangrijkste oppositiekrant van dit Oost-Afrikaanse land. De drukkerij, de website en twee radiostations van deze krant werden gesloten omdat ze het hadden aangedurfd te berichten over een voor president Yoweri Museveni belastende brief, waarin stond dat hij zijn zoon aan het klaarstomen is om het presidentschap van hem over te nemen.

Mucunguzi zegt dat alle instabiliteit en onrust op het continent ten spijt, “Afrika belangrijke stappen voorwaarts zet”.

Bigambo zegt dat de AU vooral voort moet gaan met het versterken van economische samenwerkingsverbanden, zoals de East African Community (Oost-Afrikaanse Gemeenschap), IGAD en de Common Market for Eastern and Southern Africa (Gemeenschappelijke Markt voor Oostelijk en Zuidelijk Afrika).

“Regionale handel is een belangrijke bouwsteen om een geïntegreerd, welvarend en vreedzaam Afrika te promoten”, zegt hij.

(vertaling uit het Engels door Marisa Abarca)