Slachtoffers van de Rode Khmer in Cambodja. Bron: Flickr
Samenleving, Politiek -

40 jaar Rode Khmer: nog veel psychologische trauma’s, ook bij kinderen

Maandag is het veertig jaar geleden dat er een einde kwam aan de Rode Khmer in Cambodja. Tussen 1975 en 1979 bracht het terreurbewind anderhalf tot twee miljoen mensen om het leven. Tot vandaag blijven veel psychologische trauma’s onverwerkt. Niet alleen bij de overlevenden, maar ook bij hun kinderen.

vrijdag 4 januari 2019 16:25
Spread the love

k ben uitgenodigd voor een theatervoorstelling over de Rode Khmer, die eigenlijk vooral bedoeld is als therapie. De enige acteurs zijn twee twintigers, die telkens andere personages vertolken.

Eerst spelen ze een scène uit de jaren zeventig, met een gevangenisbewaker en een vrouw op de vlucht. Daarna zien we een grootvader, die als oude man terugkijkt op wat er toen gebeurd is en er met zijn kleindochter over praat.

Folteringen en moorden

Er worden grapjes gemaakt en liedjes gezongen, maar er zitten ook verwijzingen in naar de folteringen en moorden die in de S21-gevangenis van hoofdstad Phnom Penh hebben plaatsgevonden.

De studenten uit het publiek (tussen de 17 en 20 jaar) lijken de lichtjes belerende toon van de voorstelling wel te smaken. De titel is Dappere Schildpad en dat verwijst naar de moed die ervoor nodig is om “uit je schelp te komen”, om je (groot)ouders over die moeilijke periode aan te spreken. 

“Overlevenden van de Rode Khmer denken vaak dat ze moeten zwijgen over wat er gebeurd is, in de hoop dat ze het op een dag zullen vergeten”, vertelt Chun Sopheap van het Duitse cultuurcentrum Meta house, dat het theaterstuk bedacht heeft. “Die mentaliteit willen wij veranderen.” 

Dat verhalen niet makkelijk doorverteld worden, bleek ook uit een onderzoek van de Pablo Alto-universiteit in Californië. Cambodjaanse jongeren kregen vragen over het verleden van hun ouders en over hun opvoeding. Velen wisten niet wat hun ouders precies hebben meegemaakt tijdens de periode van de Rode Khmer.

Proberen te vergeten

Dat het “erg” was, dat wisten ze. Maar als de onderzoekers concrete vragen stelden als “Zijn je ouders gefolterd?” of “Hebben ze iemand voor hun ogen vermoord zien worden?” moesten veel deelnemers aan de test het antwoord schuldig blijven.

Bovendien geloven veel jongeren de verhalen over hongersnood of geweld niet. Dat komt doordat de gruwel van de Rode Khmer tot voor kort amper aan bod kwam op school. De overheid wil liever niet dat er te diep in die geschiedenis gegraven wordt, omdat de huidige generatie politici zelf bij het regime betrokken was. 

Na de voorstelling wil ik van de jongeren uit het publiek weten hoe zij thuis met dit thema omgaan. “Ik heb erover gepraat met mijn vader”, zegt een meisje. “Hij is als kind van zijn ouders gescheiden en werd verplicht om te werken – veel te zware arbeid voor een kleine jongen.”

De Rode Khmer haalde inderdaad kinderen weg uit hun vertrouwde omgeving omdat ze de partij als referentiekader moesten zien en niet het gezin. Er waren ook veel gedwongen huwelijken. 

Moeilijk affectie tonen

Daardoor heeft deze generatie het moeilijk om affectie te tonen of emoties te uiten. Sommige jongeren nemen die gesloten houding van hun ouders over. 

“Mijn vader was nog een kind ten tijde van Pol Pot”, vertelt Thearith, een jongen uit het gezelschap. “Maar ik vind het heel moeilijk om met hem over gevoelige thema’s te praten. Hij houdt van daden, niet van woorden.” Voor Thearith voelt het ongemakkelijk om over de Rode Khmer te praten.

Acteur Sangthorn neemt mij mee naar Areiksat, vlakbij hoofdstad Phnom Penh, aan de overkant van de Mekong-rivier. Hij stelt me voor aan zijn moeder, die hier tijdens de jaren ’70 verplicht werd om rijst te oogsten op het land. “Hele dagen lang”, herinnert ze zich. “We hadden geen tijd voor onszelf en als we een fout maakten of te traag werkten, werden we geslagen.” 

Voor hij bij de theatervoorstelling Dappere Schildpad terecht kwam, had Sangthorn zijn moeder al uitgevraagd over die periode. “Hij stelde vragen en ik antwoordde”, vertelt de kranige vrouw. “Dat was niet altijd makkelijk en er zijn vaak tranen gelaten, maar ik wilde dat hij alles zou weten van wat er toen gebeurd is.” 

Therapeutisch

Verhalen uit eerste hand horen werkt erg therapeutisch. Daarom laat Meta House de Rode Khmer-overlevenden ook zelf met de jongeren in gesprek gaan, nu het nog kan. “Ergens in deze groep zitten de politici van morgen”, vertelt Sokha, die vandaag is uitgenodigd. “Ik wil dat jullie weten wat er gebeurd is, om dezelfde fouten in de toekomst te vermijden.”

take down
the paywall
steun ons nu!