(4) de MOL-conferentie in Istanbul

Goed bestuur, Tanzaniaans goud, en een akkoord

Naast de onderhandelingen over het slotdocument, is er een reeks officiële thematische ronde tafels. Op hoog niveau heet dat hier. Dat betekent dat er vooral (eerste) ministers of topambtenaren van internationale instellingen, en hier en daar een NGO, het woord kijgen.

De ronde tafel vandaag ging over ‘goed bestuur op alle niveaus’. Een van de panelleden was Karel De Gucht, Europees commissaris voor Handel. En het werd al bij al toch interessant.

Helen Clark, hoofd van UNDP, het ontwikkelingsprogramma van de Verenigde Naties bleef in haar speech een beetje onder haar gewoon niveau. Een sterke vrouw met een beetje te veel speeches achter elkaar, schat ik.

De geglobaliseerde en interdependente wereld vraagt om goed globaal bestuur, stelde ze, en daarmee was de internationale kous af. Voor de rest had ze het bijna exclusief over intern goed bestuur in de ontwikkelingslanden. En dat leek me wat uit balans.
De rest van de sprekers, de hoofden van de economische commissies van Afrika, van West-Azië, en de economisch commissaris van de Afrikaanse Unie gingen grotendeels in die lijn voort.

EU-commissaris voor Handel, Karel De Gucht, hield zijn stilaan gekend pleidooi tegen corruptie. ‘De landen zagen de tak op waarop ze zitten’. Hij pleitte voor openheid op alle gebied, of het nu over politiek, economie, het bijhouden van rekeningen of het afsluiten van mijncontracten gaat. Hij vond ook dat een aantal ‘Afrikaanse landen het maar niet willen weten’.

We kunnen de commissaris volgen in zijn aanklacht tegen corruptie. We weten ook dat in sommige landen pakweg 30 procent van de middelen door corruptie verloren gaan. Het is niet voor niks dat we in Indonesië met partners werken zoals ‘Corruption Watch’. De jongste tijd is 11.11.11 ook sterk aan het lobbyen om Multinationale bedrijven (vooral) in de mijnsector te verplichten tot land per land en project per project rapporteren van hun activiteiten, kwestie van financiële en fiscale goocheltruuks te voorkomen.

Karel De Gucht gaat wel nogal los over de feiten heen als hij stelt dat niet toevallig indexen voor bijna alle ‘positieve’ elementen samenvallen. Landen die het goed doen op de ene index presteren meestal ook goed voor de andere. Hij heeft het dan over economische groei, de doing business indicator van de Wereldbank, lage scores op de corruptie-index en hoge op vrijheid en transparantie. Wat democratie en economische groei betreft, neemt hij alvast zijn wens voor werkelijkheid.

Dat werd hem ook duidelijk geantwoord door Jomo Sundaram ondersecretaris-generaal van het sociaal economisch departement van de VN. Uit onderzoek blijkt volstrekt geen samenhang tussen democratisch gehalte van een land en zijn groeicijfers.

De mevrouw uit West-Azië reageerde daar later in het gesprek heel gevat op. Ze vond de vraag of groei en anticorruptie samengaan eigenlijk helemaal niet relevant. Wat zouden we doen als bleek dat corruptie groei zou stimuleren? Gaan we dan corruptie tolereren? Het gaat ook om rechtvaardigheid zei ze, en groei die op corruptie is gebouwd zal sowieso niet goed worden verdeeld. Ze was overigens ook een van de enigen hier in de conferentie die uitgebreid én scherp verwees naar de gebeurtenissen in Tunesië en Egypte.

Het vuur werd pas echt aan de lont gestoken door de eerste minister van Lesotho. We moeten eerlijk blijven stelde de man. Ze hadden in Lesotho een speciale dienst voor onderzoek naar en bestrijding van corruptie opgericht. De dienst kreeg aanvankelijk applaus van op alle banken. Of toch zolang de ambtenaren zich alleen bezig hielden met het speuren naar interne corruptie in de eigen overheid.

Toen de dienst ook zijn neus ging steken in de praktijken van in Lesotho opererende multinationale ondernemingen sloeg de stemming al snel om. Wie dachten ze wel dat ze waren. En zelfs de ‘thuislanden’ van de betrokken MNO’s lieten weten dat het zo wel genoeg was. De band met de harde ‘globale’ realiteit was weer gauw gemaakt.

Ook VN-man Sundaram had een schrijnend voorbeeld. Tanzania is de derde producent van goud ter wereld. Ze zijn er intussen achter gekomen dat ze netto helemaal niks aan heel hun goudhandel over houden, ondanks de historische recordprijzen die het edel metaal momenteel haalt op de wereldmarkt.

Ze haden te goed geluisterd naar buitenlandse adviseurs, en de grondstoffenbedrijven te veel belastingvrijstelling en andere gunsten zoals gratis infrastructuur toegeschoven. Kortom, de Tanzaniaanse regering zit met slechte contracten.

De Luxemburgse minister van Ontwikkelingssamenwerking, Marie-José Jacobs, die de ronde tafel voorzat, had zich tot dan toe zeker niet geout als radicaal, maar noemde dit toch gewoon ‘diefstal’.

Toen alle landen en instellingen hun zeg hadden gehad (Ook de Wereldbank klopte zich nog eens op de borst als kampioen van de anti-corruptie) vroeg ik zelf maar eens het woord. Je weet nooit. Mijn aanvraag zorgde eerst wel voor consternatie achter de voorzitterstafel. Binnen de VN houdt men niet van verrassingen. De Luxemburgse minister hapte toch toe.

Kort samengevat wou ik vooral wat meer aandacht voor bestuur op globaal niveau. ‘Goed bestuur’ kan maar als je de hefbomen voor je politiek, economisch en financieel beleid in de hand hebt. En de jongste jaren zijn er toch flagrante voorbeelden van landen, ook economisch behoorlijk doorvoede, die hun greep verliezen.

Het voorbeeld van de kleinere EU-landen en de eurozone, en hun panische angst voor het vonnis van financiële ratingbureaus als Standard & Poor’s was gauw gegeven. Ik had het ook even over bepaalde landen die rechtstreeks werden aangeschreven door een ratingbureau, met de melding dat als ze niet dit en dit en dat deden, wel eens hun dubbele A-score op de financiële markt zouden kunnen verliezen. (Ik had het ook maar vorige week in een Belgische krant gelezen.)

Het kan een land miljarden kosten, voogdij van het internationaal Muntfonds, kans op sociale onrust, en extra druk op de begroting voor hulp aan de MOL (je moet een beetje bij het onderwerp van de dag blijven).

Goed en democratisch bestuur door een bediende van een ratingbureau? Voor mij is een bindend kader dat dit soort excessen voorkomt een essentieel onderdeel van het pakket ‘goed bestuur’. Gezegd is gezegd. Het zal de wereld niet veranderen, maar ik werd ook niet in pek en pluimen buiten gedragen. En zo doe ik hier ook eens iets voor mijn geld.

En terloops: een akkoord over het actieplan

Het zal u misschien ook interesseren dat tegelijkertijd in een andere zaal een akkoord werd bereikt over het nieuw actieplan voor de Minst Ontwikkelde Landen.

Het moet vrijdag wel nog in plenaire zitting worden bekrachtigd, maar dat is een formaliteit. De enige onderhandeling loopt nu nog over de politieke verklaring. Maar ook dat moet morgen goed en wel zijn afgerond.

Of u nu moet gaan juichen of treuren, proberen we u in een volgende blog duidelijk te maken

Rudy De Meyer
Istanbul, 11 mei 2011