Een nieuw Oxfam-rapport, Prescription for Poverty, analyseert de beschikbare financiële informatie van vier farmaceutische multinationals – Johnson & Johnson, Pfizer, Abbott en Merck – tussen 2013 en 2015. Terwijl de vier farmareuzen tussen 2013 en 2015 een winstmarge van zo’n 5 procent lijken te hebben in ontwikkelingslanden en zo’n 7 procent in het merendeel van de ontwikkelde economieën, is de winstmarge met 31 procent opvallend veel hoger in belastingparadijzen zoals Nederland, Ierland en Singapore. 

Wereldwijd tot 3,5 miljard euro aan ontweken belastingen

Het grote verschil in winstmarges wijst erop dat farmareuzen op grote schaal winsten verschuiven naar belastingparadijzen. Ruwe schattingen van Oxfam suggereren dat 9 rijke landen en 7 ontwikkelingslanden samen mogelijk tot 3,5 miljard euro aan belastingen misliepen. De Verenigde Staten zijn veruit het grootste slachtoffer, maar ook landen als Frankrijk, Duitsland, Italië, India en Colombia liepen wellicht tientallen miljoenen mis.

België geeft farma-industrie enorm belastingvoordeel

Het Oxfam-onderzoek wijst uit dat belastingparadijzen zoals Ierland, Nederland en Singapore een sleutelrol zouden spelen in de belastingontwijking. Daarnaast genieten de farmareuzen in verschillende landen, zoals België, van vele belastingvoordelen.

In België ging het in de periode 2013-2015 voornamelijk over de notionele interestaftrek en de octrooi-aftrek, een maatregel waardoor farmaceutische bedrijven hun belastbare winst tot 80 procent konden verkleinen. Vooral Johnson & Johnson maakte daarvan gebruik. Tussen 2013 en 2015 kon dochterbedrijf Janssen Pharmaceutica haar belastbare winst via de octrooi-aftrek met 2,3 miljard euro verlagen, waardoor het slechts 1 tot 2 procent belastingen betaalde in België.

Maaike Vanmeerhaeghe, beleidsmedewerker fiscaliteit en ongelijkheid bij Oxfam: “De grootste farmaceutische bedrijven lijken op grote schaal belastingen te ontwijken en zetten overheden onder druk om meer belastingvoordelen te krijgen. België hervormde intussen enkele belastingvoordelen, maar via de innovatie-aftrek kunnen farmareuzen hun belastingfactuur in België nog steeds drastisch verlagen. Oxfam roept België op om meer maatregelen te nemen tegen belastingontwijking en de fiscale concurrentiestrijd tussen landen tegen te gaan.” 

Onbetaalbare medicijnen en buitensporige invloed op het beleid 

Het Oxfam-rapport Prescription for Poverty beschrijft niet enkel hoe farmaceutische bedrijven ongelijkheid vergroten via belastingontwijking, maar ook hoe ze veel te hoge prijzen vragen voor medicijnen. Een kuur met Pfizers borstkankergeneesmiddel Paclitaxel kan geproduceerd worden voor 1,16 dollar, maar wordt verkocht voor 276 dollar in de VS en 912 dollar in het Verenigd Koninkrijk. Bedaquiline, een medicijn van Janssen Pharmaceutica tegen tuberculose, kost tot 708 euro in Zuid-Afrika, terwijl een generische variant op de markt gebracht zou kunnen worden voor slechts 41 euro.

Ten slotte klaagt het Oxfam-rapport de excessieve invloed van de farmasector aan op overheidsbeleid rond belastingen, gezondheid en handel. De sector geeft in Brussel bijna 40 miljoen euro uit om Europese besluitvorming te beïnvloeden, een bedrag dat oploopt tot 200 miljoen dollar per jaar in de VS. Ook in ontwikkelingslanden is de druk op de besluitvorming enorm. 

Maaike Vanmeerhaeghe: “Niemand wil gedwongen worden om te kiezen tussen het kopen van eten of levensnoodzakelijke medicijnen. Toch gebeurt dit elke dag en het business model van de farmasector draagt daaraan bij. Farmaceutische bedrijven presenteren zichzelf als bastions van maatschappelijke verantwoordelijkheid, maar hun dagelijkse praktijk vertelt een ander verhaal. De onderzochte bedrijven gebruiken hun macht en invloed om de prijzen van medicijnen hoog te houden en meer belastingvoordelen te krijgen. Dit leidt tot recordwinsten voor de farmaceutische bedrijven en hun aandeelhouders, maar gaat ten koste van de allerarmsten, voor wie de hoge medicijnenprijzen onbetaalbaar zijn en publieke gezondheidszorg ontoereikend is.” 

Oxfam roept bedrijven zoals Johnson & Johnson op om hun eerlijke deel van de belastingen te betalen; hun medicijnen betaalbaar te maken en te stoppen met het overheidsbeleid zo te beïnvloeden voor hun eigen gewin.