Elke dag worden wereldwijd 3 miljard kopjes koffie gedronken. Voor de hele waardeketen brengt koffie nu al 200 miljard dollar per jaar op.

De wereldwijde vraag naar koffie is in de laatste twintig jaar met 50 procent  gestegen. Daardoor is koffie, net als andere landbouw- en minerale grondstoffen, altijd aantrekkelijk geweest voor beleggers en speculanten.

De Zwitserse voedingsgigant Nestlé ging in 2018 een alliantie aan met het Amerikaanse koffiebedrijf Starbucks.

1 cent per kop koffie

Dat is het winstgevende gezicht van de koffie. Voor de koffieboeren in vijftig ontwikkelingslanden ziet de realiteit er anders uit. Door de daling van de koffieprijzen die nu al bijna twintig jaar aan de gang is, hebben ongeveer 25 miljoen koffieboeren niet genoeg inkomsten om van te leven of hun families te onderhouden, zegt de ICO.

Volgens onafhankelijk onderzoek ontvangen koffietelers in Afrika, Azië en Latijns-Amerika slechts 1 cent van de 3 dollar (2,75 euro) die een kop koffie in een geïndustrialiseerd land gemiddeld kost.

“Dit is vanuit geen enkel oogpunt nog acceptabel”, zei Isabelle Durant, vicesecretaris-generaal van de VN-conferentie over handel en ontwikkeling (Unctad), deze maand bij de start van een conferentie over duurzame koffieproductie.

Volatiel

Koffie blijft een essentiële rol spelen voor de economie in een groot aantal ontwikkelingslanden. Dat gaat van producenten met een gemiddeld inkomen, zoals Brazilië, Vietnam en Colombia, tot minder geavanceerde landen.

Uit de statistieken van 2017 blijkt dat de koffie-export in zes ontwikkelingslanden (Burundi, Ethiopië, Honduras, Nicaragua, Oost-Timor en Oeganda) meer dan 10 procent van hun totale omzet in het buitenland bedroeg. In drie landen (Ethiopië, Honduras en Oeganda) stond koffie bovenaan de exportproducten.

Koffieprijzen zijn zeer volatiel. Uit een analyse van de maandelijkse prijs van 34 landbouwproducten tussen 1990 en 2019 blijkt dat de koffie een van de meest vluchtige prijzen heeft.

Kwetsbaar

Hoe kunnen koffieboeren in dergelijke negatieve omstandigheden innoveren en hoe kan de overheid in hun land de uitgaven beheersen, vroeg Isabelle Durant zich af.

Koffieboeren beschikken meestal over relatief kleine plantages. Daardoor zijn zij en wie van hen afhankelijk is, zeer kwetsbaar.

Er is beleid nodig om de negatieve gevolgen van de prijsvolatiliteit voor de inkomsten, de investeringen en de overheidsfinanciën te verzachten, en ook een diversificatie van de economie en de export, zegt de Unctad.

Rijke landen

Bij de herverdeling van de toegevoegde waarde van koffie gaat buitensporig veel naar bedrijven in rijke consumptielanden. Slechts een klein deel van de verkoopprijs van een kop bereikt de koffieboer, zegt Durant.

Dat onevenwicht komt vooral doordat koffie in de rijke landen wordt verwerkt. De VS en Europa importeren 90 procent van de wereldproductie om die te verwerken.

De Braziliaanse ICO-directeur Jose Setté gaf tijdens de conferentie het voorbeeld van Duitsland. Dat voert een groot deel van de productie uit Vietnam in. Het roostert en verwerkt die en combineert die met andere variëteiten. Die mengsels worden uiteindelijk als eigen merken gecommercialiseerd en naar ontwikkelingslanden geëxporteerd, vooral in Afrika.

Vietnam

In amper dertig jaar tijd is Vietnam van een onbetekenende koffieproducent uitgegroeid naar de op een na grootste producent ter wereld, na Brazilië.

Begin jaren negentig oogstte het Aziatische land amper 120.000 ton per jaar. Momenteel zit het aan 1,5 miljoen ton.

De wereldwijde koffieproductie steeg naar 170 miljoen zakken van 60 kilogram, volgens ICO-gegevens van 2018. De top 10 van koffieproducerende landen bestaat uit Brazilië (62 miljoen zakken), Vietnam (29 miljoen), Colombia (13 miljoen) Indonesië (9 miljoen), Ethiopië (7 miljoen), Honduras (7 miljoen), India (6 miljoen), Oeganda (4 miljoen), Mexico (4 miljoen) en Peru (4 miljoen).

Het grootste deel van de export in de periode 2018-2019, ongeveer 136 miljoen zakken, ging naar de Europese Unie (86 miljoen zakken), de Verenigde Staten (31 miljoen), Japan (8 miljoen), Rusland (5 miljoen), Zwitserland (3 miljoen), Noorwegen en Tunesië.