In het jaar dat Portugal de 25ste verjaardag van het overlijden van José Afonso herdenkt, een van de belangrijkste revolutionaire zangers, nodigt Coimbra dit weekend een aantal grote namen uit om hulde te brengen aan Zeca en zijn erfenis.
Donderdag opende het festival met lokale kunstenaars en het Gemengd Koor van de Universiteit van Coimbra. Vrijdag staat het Strijkerskwartet van het Klassiek Orkest van centraal Portugal op de affiche.
Zaterdag staan ??in het Theater Gil Vicente het Koor van oude Orfeonistas van de Universiteit op de planken aangevuld met een hele reeks gastmuzikanten, onder anderen: Rui Pato, Ricardo Dias, Janita Salomé, Vitorino en de ook in het buitenland beroemde fadozangeres Cristina Branco. Allen zullen muziek en liederen uit het repertorium van Zeca brengen als huldebetoon.
Orfeon Académico in Coimbra
José Manuel Cerqueira Afonso dos Santos werd in 1929 geboren in Aveiro in een burgerlijke familie. Na omzwervingen met zijn ouders in de overzeese kolonies Angola, Mozambique en Oost-Timor – waar zijn vader als rechter in de koloniale administratie was gestationeerd – studeerde hij vanaf 1940 in Coimbra, de universiteitsstad waar hij het grootste deel van zijn leven zou wonen, werken en strijden.
In Coimbra werd hij lid van het koor Orfeon Académico waarmee hij door heel Portugal toerde en zo de sociale wantoestanden onder de rechtse dictatuur leerde kennen. In 1949 begon hij aan een studie geschiedenis en filosofie aan de universiteit, maar zijn chaotisch leven en sociaal engagement waren niet direct bevorderlijk voor zijn studie, die hij pas veel later afronde.
In 1953 bracht hij zijn eerste liedjes uit. Dat jaar werd hij voor zijn verplichte legerdienst naar Macau (toen nog een Portugese kolonie op de Chinese zuidkust) gestuurd, maar door zijn zwakke gezondheid werd hij ontslagen uit dienst.
In 1956 werden zijn eerste liedjes gebundeld op een plaat Fados de Coimbra. In 1964 verbleef hij een tijdje als leraar in de zuidelijke streek Alentejo, een gebied van grootgrondbezit en sociale wantoestanden, waar hij inspiratie vond voor het liedje Grândola Vila Morena. Dat zou uitgroeien tot een van zijn meest bekende nummers.
Kenwijsje van de Anjerrevolutie
De melodie van Grândola zou als kenwijsje weerklinken op de radio in de vroege ochtend van 25 april 1974, het teken dat was afgesproken onder de linkse militairen van de Beweging van de Strijdkrachten (MFA) dat Anjerrevolutie was begonnen.
Naast een uiterst productieve muzikant en liedjesschrijver was José Afonso ook een geëngageerde activist in de strijd tegen de dictatuur van Salazar en voor sociale verandering in het conservatieve Portugal. Hij werd herhaaldelijk opgepakt door de PIDE, de geheime politie van het Salazar-regime, die probeerde om zijn liedjes en publicaties te verbieden en zijn bewegingsvrijheid in te perken.
Het resultaat was dat Zeca nog meer uitgroeide tot een symbool voor een hele generatie die de zich niet langer wilde neerleggen bij de dictatuur, de armoede en de koloniale oorlogen, ook in het buitenland.
Na de Anjerrevolutie bleef Zeca erg actief, maar vanaf 1986 ging zijn gezondheid fors achteruit. José Afonso stierf op 23 februari 1987 in een ziekenhuis in Setúbal aan de gevolgen van amyotrofe laterale sclerose (ALS), een tamelijk zeldzame neurologische ziekte.
De burgemeester van Coimbra, Maria José Azevedo, verklaarde donderdag aan het persagentschap Lusa, dat het voor haar een groot voorrecht was om het Zeca-festival in haar stad te mogen ontvangen: “José Afonso’s erfenis getuigt van een rusteloze intelligentie, een zeldzame creatieve kracht en een grenzeloze passie voor het geschreven, gesproken of gezongen woord.”
Discografie José Afonso (Zeca)
1960 – Balada do Outono, Rapsódia
1962 – Baladas de Coimbra, Rapsódia
1963 – Dr. José Afonso em Baladas de Coimbra, Rapsódia
1964 – Ó Vila de Olhão, EMI/Valentim de Carvalho
1964 – Cantares de José Afonso, Columbia/Valentim de Carvalho
1964 – Baladas e Canções, Ofir
1967 – José Afonso
1968 – Cantares do Andarilho, Orfeu
1969 – Menina dos Olhos Tristes, Orfeu
1969 – Contos Velhos Rumos Novos, Orfeu
1970 – Traz Outro Amigo Também, Orfeu
1971 – Cantigas do Maio, Orfeu
1972 – Eu Vou Ser Como a Toupeira, Orfeu
1973 – Venham Mais Cinco, Orfeu
1974 – Coro dos Tribunais, Orfeu
1974 – Viva o Poder Popular, LUAR
1974 – Grândola, Vila Morena, Orfeu
1975 – República, Lotta Continua/Il Manifesto/Vanguardia Operaria
1976 – Com as Minhas Tamanquinhas, Orfeu
1976 – José Afonso in Hamburg, Portugal Solidaritat
1978 – Enquanto Há Força, Orfeu
1979 – Fura Fura, Orfeu
1981 – Fados de Coimbra e Outras Canções, Orfeu
1983 – Como se Fora seu Filho, Sassetti
1983 – Ao Vivo no Coliseu, Sassetti
1983 – Zeca em Coimbra, Foto Sonoro
1985 – Galinhas do Mato, Transmédia
Postuum uitgebrachte opnames
1987 – Os Vampiros, Edisco
1993 – Zeca Afonso no Coliseu, Strauss
1996 – De Capa e Batina, Movieplay
1997 – Baladas e Canções, EMI (2de uitgave)
2001 – José Afonso, Movieplay
2007 – As Últimas Gravações, CNM