Na bijna een jaar van dramatisch wapengekletter, waarin indrukwekkende tegenaanvallen van Oekraïne de aanvankelijke Russische vooruitgang hebben beantwoord, zijn de frontlinies van het conflict tussen de twee landen gestabiliseerd. Beide partijen hebben een bloedige stellingenoorlog uitgevochten, elkaar vermalend in een brutale slijtageslag, wachtend op het volgende initiatief van de tegenstander.

Dat Oekraïne het aan de vooravond van de eerste verjaardag van de Russische invasie al zover gebracht heeft, is zowel een morele als (in mindere mate) een militaire overwinning.

Dat Oekraïne het  al zover gebracht heeft, is zowel een morele als (in mindere mate) een militaire overwinning

De meeste westerse vooraanstaande militaire en inlichtingenambtenaren, van de hoogste bevelhebber van de Amerikaanse strijdkrachten tot de grote baas van de C.I.A., gingen er in 2022 nog van uit dat een groot militair offensief van Rusland tegen Oekraïne zou eindigen met een snelle en beslissende Russische overwinning.

De veerkracht en vastberadenheid van het Oekraïense leger sloegen iedereen met verstomming. Ook de Russen, van wie het aanvankelijke actieplan en ook de militairen die de taak moesten uitvoeren, niet in staat bleken de opdracht tot een goed einde te brengen. Wie denkt dat Oekraïne deze oorlog zal winnen, denkt beter twee keer na.

Diplomatie is dood

Nu het stof neerdaalt op het slagveld, wordt de strategische visie achter de Russische beslissing om Oekraïne binnen te vallen, zichtbaar. Terwijl het westerse mainstream verhaal de Russische inval blijft afschilderen als een overhaaste daad van niet-uitgelokte agressie, suggereert een patroon van feiten dat de Russische missie van preventieve collectieve zelfverdediging onder Artikel 51 van het Handvest van de Verenigde Naties toch enige verdienste heeft.

Nu het stof neerdaalt op het slagveld, wordt de strategische visie achter de Russische beslissing om Oekraïne binnen te vallen, zichtbaar

Uit recente bekentenissen van vooraanstaande figuren die verantwoordelijk waren voor de goedkeuring van de Minskakkoorden van zowel 2014 als 2015 (voormalig Oekraïens president Petro Poroshenko, voormalig Frans president François Hollande en voormalig Duits bondskanselier Angela Merkel) blijkt dat de doelstelling van de Minskakkoorden met het oog op een vredelievende oplossing voor het conflict in de Donbas van na 2014 tussen de Oekraïense regering en de pro-Russische separatisten, een leugen was.

Wat de Minksakkoorden volgens deze trojka wel beoogde, was uitstel: Oekraïne moest de tijd krijgen om met de hulp van de NAVO een leger uit te bouwen, dat in staat zou zijn de Donbas weer in het gareel te brengen en Rusland uit de Krim te verdrijven.

Vanuit die optiek komt de door de VS en de NAVO opgerichte permanente trainingsfaciliteit in het westen van Oekraïne — waar tussen 2015 en 2022 zowat 30.000 Oekraïense soldaten naar NAVO-maatstaven werden opgeleid  voor slechts één doel: een confrontatie met Rusland in Oost-Oekraïne  — in een geheel nieuw daglicht te staan.

Frankrijk en Duitsland contrasteren het toegegeven bedrog van Oekraïne met de herhaalde vraag van Rusland voor de volledige uitvoering van de Minskakkoorden, vóór de beslissing van 24 februari om Oekraïne binnen te vallen.

Elke inspanning van de NAVO om Oekraïne in het bondgenootschap op te nemen zou door Rusland gezien worden als een bedreiging van zijn nationale veiligheid

In 2008 waarschuwde de voormalige Amerikaanse ambassadeur in Rusland William Burns, die nu aan het hoofd van de CIA, dat elke inspanning van de NAVO om Oekraïne in het bondgenootschap op te nemen door Rusland zou gezien worden als een bedreiging van zijn nationale veiligheid, en van de kant van Rusland tot een militaire interventie zou leiden als dat werkelijkheid zou worden. Dat memo van Burns voorziet de Russische initiatieven van 17 december 2021 voor de oprichting van een nieuw Europees veiligheidskader dat Oekraïne buiten de NAVO zou houden, van de nodige context.

Eenvoudig gezegd: de Russen wilden onderhandelen om een conflict te vermijden. Hetzelfde kan niet gezegd worden van zowel Oekraïne als zijn westerse partners: beide stevenden af op een uitbreiding van de NAVO, gekoppeld aan een oplossing van de crises in de Donbass en de Krim met militaire middelen.

Game Changer, Not Game Winner

In de aanvangsfase van het conflict kreeg het Russische militaire leger Oekraïne  niet op de knieën. Uit de reactie van de Russische regering daarop kunnen we de doelstellingen en objectieven van de Russische leiding afleiden.

Nadat een beslissende overwinning hun uit de handen was geglipt, leken de Russen bereid een andere uitkomst te accepteren: een beperking van de Russische territoriale bezetting tot de Donbas en de Krim, en de Oekraïense toezegging dat het geen lid zal worden van de NAVO. Rusland en Oekraïne stonden begin april 2022 op het punt zo’n overeenkomst te sluiten via onderhandelingen in Istanbul.

Nadat een beslissende overwinning hun uit de handen was geglipt, leken de Russen bereid een andere uitkomst te accepteren

Die onderhandelingen werden echter gekelderd door de toenmalige Britse premier Boris Johnson. Aanhoudende bevoorrading met militaire bijstand, allemaal goed en wel, maar dan moest Oekraïne wel bereid zijn om een beëindiging van het conflict op het slagveld af te dwingen in plaats van door onderhandelingen. Johnsons motief voor die tussenkomst was gebaseerd op een inschatting van de NAVO, namelijk dat de aanvankelijke mislukkingen van het Russische leger een aanwijzing waren voor zwakheid.

In een publieke verklaring verwoordde secretaris-generaal Jens Stoltenberg de gemoedsstemming binnen de NAVO: “Als [de Russische president Vladimir] Poetin wint, zal dat niet alleen een grote nederlaag voor de Oekraïners zijn maar ook voor ons allemaal, en bovendien zal het gevaarlijk zijn.” De Amerikaanse minister van Defensie Lloyd Austin sprak in dezelfde zin: “Wij willen dat Rusland zodanig verzwakt is, dat het zoiets als in Oekraïne nooit meer kan doen.” De NAVO wilde immers het conflict tussen de twee landen gebruiken als een oorlog bij volmacht om Rusland zodanig te verzwakken dat het nooit meer zo’n militair avontuur als in Oekraïne zou aandurven. Samen met een rampzalige economische oorlog, moest het militaire conflict de Russische regering ten val brengen, zoals president Joe Biden in de lente van 2022 toegaf.

“Wij willen dat Rusland zodanig verzwakt is, dat het zoiets als in Oekraïne nooit meer kan doen”

Dat was het uitgangspunt voor een levering van meer dan 100 miljard dollar hulp aan Oekraïne, waaronder tientallen miljarden hoogtechnologisch militair materieel.

Door die massale injectie van hulp sloeg de hele situatie om: Oekraïne, dat zich aanvankelijk voornamelijk defensief opstelde, beschikte nu over een nieuw samengesteld leger dat niet alleen goed getraind en bewapend maar ook georganiseerd was naar NAVO-maatstaven. Het kon grootschalige tegenaanvallen lanceren en de Russen verjagen uit grote delen van het land. Wat  het niet kon was de overwinning behalen, verre van zelfs.

Militaire berekening

Dat Oekraïne aanvankelijk en op indrukwekkende wijze als een warm mes door de boter sneed, maakte het voor de NAVO gemakkelijk om Oekraïne met nog meer militair materieel te bevoorraden. De dodentol en het verlies van materiaal waren echter ontzettend hoog. Het exacte aantal doden en gewonden aan beide zijden is moeilijk te achterhalen maar er wordt breed aangenomen, zelfs binnen de Oekraïense regering, dat het land aanzienlijke verliezen heeft geleden.

Momenteel zijn de oorlogslinies gestabiliseerd, maar hoe het nu verder moet hangt in feite af van een militaire berekening. Kortom: een afweging tussen het brandpercentage (hoe snel volgen de verliezen elkaar op) en het bevoorradingspercentage (hoe snel kunnen de verliezen gecompenseerd worden). Die berekening houdt niet veel goeds in voor Oekraïne.

Hoe het nu verder moet hangt in feite af van een militaire berekening

Noch de NAVO noch de VS blijken in staat de hoeveelheid wapens die aan Oekraïne zijn verstrekt en die het succes van de herfst van vorig jaar hebben mogelijk gemaakt, te kunnen volhouden.

Het grootste deel van die uitrusting is overigens vernield. Hoewel Oekraïne blijft aandringen op meer tanks, pantservoertuigen, artillerie en luchtverdediging, en er nieuwe leveringen onderweg lijken te zijn, de militaire hulp zal te laat komen en niet volstaan om op het slagveld een overwinning af te dwingen.

Ook overtreft het Oekraïense aantal doden en gewonden – dat soms oploopt tot meer dan 1.000 man per dag – in grote mate de mobiliserings- en trainingscapaciteit van het land.

Rusland daarentegen heeft meer dan 300.000 extra manschappen gemobiliseerd, die bovendien lijken uitgerust te zijn met de modernste hoogtechnologische wapensystemen uit het Russische arsenaal.

Als die strijdkrachten zich ten volle in de strijd werpen, naar het einde van januari toe, zal Oekraïne daar geen verhaal tegen hebben. Die harde realiteit, samen met de annexatie van meer dan 20 % van het Oekraïense grondgebied en de vernietiging van zijn infrastructuur die opgelopen is tot bijna 1 biljoen dollar, voorspelt niets goeds voor de toekomst van het land.

Een oud Russische gezegde luidt als volgt: “Een Rus komt traag op gang, maar rijdt des te vlugger”. Dat blijkt ook het geval te zijn in het conflict met Oekraïne.

Rusland heeft na een aarzelende start zijn leger grotendeels gehergroepeerd

Zowel Oekraïne als zijn westerse partners hebben moeite om het conflict dat ze hebben uitgelokt door in april 2022 een mogelijk vredesverdrag af te wijzen, vol te houden. Rusland daarentegen heeft na een aarzelende start zijn leger grotendeels gehergroepeerd en lijkt nu klaar om zijn grootschalige offensief te hervatten. Noch Oekraïne noch zijn westerse partners hebben hier een passend antwoord op.

Bovendien, gezien de bedrieglijke geschiedenis van de Minskakkoorden is het onwaarschijnlijk dat Rusland langs diplomatieke weg op andere gedachten kan worden gebracht en zou afzien van zijn militaire offensief. 2023 lijkt dan ook een jaar van aanhoudend oorlogsgeweld te worden, met aan het eind een beslissende militaire overwinning voor de Russen. Hoe Rusland die militaire overwinning zal gebruiken als hefboom voor een duurzame politieke oplossing voor regionale vrede en veiligheid, valt nog te bezien.

Deze tekst verscheen op Consortium News. Vertaling: Marina Mommerency