In het VRT-journaal van 5 november liet burgemeester Bart Somers zich opmerken als een man met een hart voor vluchtelingen. Het bestuur van zijn stad wil deze mensen een volwaardige plaats geven in de samenleving en hen daartoe alle kansen bieden. Met name voor families met kinderen zet Mechelen de deur wagenwijd open: “Wij zijn heel gastvrij en open naar gezinnen met kinderen. Dat is ook de meest kwetsbare groep. Als we beelden zien van moeders met huilende kinderen op de arm, die ‘s nachts buiten slapen, dan is dat ondraaglijk. Voor deze groep moeten we in onze stad extra inspanningen doen.”

Bart Somers zou natuurlijk Bart Somers niet zijn als hij deze gelegenheid niet te baat zou nemen om zijn stad in de bloemen te zetten. “We zijn de eerste stad die zo nadrukkelijk inzet op een globaal plan. Mechelen is een humane stad, zonder angst, die 200 mensen van vlees en bloed wil helpen”, klinkt het in Het Nieuwsblad van 6 november.

Het kan verkeren

Best opmerkelijk. Want eind september klonk het bij Somers en zijn bestuursploeg nog helemaal anders. Op dat moment waren er in Mechelen plannen om welgeteld twee Syrische gezinnen op te vangen. Het bestuur was ook duidelijk van mening dat het zo meer dan voldoende verantwoordelijkheid nam. De Sp.a-fractie in de gemeenteraad – naast Vlaams Belang de enige oppositie – stelde de vraag of er een overleg kon opgezet worden tussen de stad, middenveld en burgers om na te gaan of er toch geen mogelijkheden waren voor een groter engagement. Het schriftelijk antwoord van het college was duidelijk, een dergelijk overleg was niet gewenst. De krachtlijnen van de Mechelse aanpak waren immers door Koen Anciaux (Open Vld), schepen en voorzitter van het Sociaal Huis, op de gemeenteraad van 1 september al uiteengezet: het Sociaal Huis zou twee families opvangen en het Steunpunt voor Asiel en Migratie kreeg een extra toelage van 45.000 euro.

Eind september stuurde PVDA-Mechelen een open brief aan het college van burgemeester en schepenen om te wijzen op het magere engagement en te pleiten voor een veel lovenswaardig initiatief. Deze vraag werd kracht bijgezet met een actie op de Grote Markt, net voor de gemeenteraad van 29 september.

Het bestuur bleef hardnekkig vasthouden aan de genomen besluiten. Koen Anciaux wees op het feit dat in Mechelen een aantal vluchtelingen gehuisvest wordt in woningen van Caritas en dat er ruim 200 asielzoekers onderdak gevonden hebben bij vrienden of familie in de stad. En of de opvang nu door het bestuur of door burgers wordt georganiseerd, dat maakt voor Anciaux allemaal niets uit, het is allemaal deel van dezelfde Mechelse solidariteit. Bovendien betreurde Anciaux dat de oppositie de vluchtelingencrisis “misbruikt” om zich te profileren. Nee, er kon dus geen sprake zijn van een grotere inspanning, twee gezinnen was ruim voldoende.

Groen fietste in diezelfde gemeenteraad vrolijk rond de hete brij. De groene fractie stelde dat noodopvang weliswaar een probleem vormt, maar dat voor de stad de echte uitdaging pas komt wanneer straks een groot deel van de pas toegekomen vluchtelingen zich met een erkenning op zak zal vestigen in de steden, dus ook in Mechelen. Dat is dan ook waar Mechelen zich moet op voorbereiden. Een standpunt dat door Bart Somers tijdens dezelfde zitting uitdrukkelijk werd onderschreven. Niemand was dus te vinden voor een uitbreiding van de opvang. Ook wetstraat-ster en zelfverklaard possibilist Kristof Calvo verdedigde via Twitter voluit de keuze van het bestuur.

Eind oktober herhaalde de burgemeester in Het Laatste Nieuws nog altijd hetzelfde standpunt: “Vandaag is het de taak van de federale overheid te zoeken naar opvangplaatsen voor kandidaat-vluchtelingen. Dé echte uitdaging voor onze stad en de lokale besturen is fase twee. Een belangrijk deel van de vluchtelingen zal erkend worden als politiek vluchteling. Op dat moment kunnen ze zich vrij vestigen waar ze willen. Een belangrijk deel gaat zich vestigen in steden omdat daar de netwerken zijn waarmee ze zich het snelst kunnen verbinden. Dat hebben we in de jaren ’90 gezien met onze Assyrische Mechelaars. De grote uitdaging is dan ervoor te zorgen dat die mensen zo snel mogelijk een volwaardige burger worden van onze samenleving, door de taal te leren en ze in te burgeren zodat ze een job vinden en een school voor hun kinderen. Het zal voor ons geen spectaculaire toestroom zijn, maar wel een uitdaging. We zijn ons daarop aan het voorbereiden opdat de mensen niet aan de rand van de maatschappij belanden. We zullen de fouten uit de jaren ’60 en ’70 niet opnieuw maken.”

Slechts een paar weken later lanceert het stadsbestuur het plan om voor 200 vluchtelingen tijdelijke opvang in te richten. Het kan verkeren natuurlijk, maar hier mag toch op zijn minst van een merkwaardige wending worden gesproken.

Minder instroom, meer uitstroom

Het wordt nog merkwaardiger wanneer we kijken hoe Bart Somers zich in het verleden altijd tot vluchtelingen heeft verhouden en welke visie op asielbeleid hij er op nahoudt.

In zijn boek “Iedereen Burgemeester!”, uitgebracht in 2003, beklaagt Somers zich over het feit dat veel te veel asielzoekers die niet toegewezen werden aan het Mechelse OCMW toch in Mechelen komen wonen. Hij pleit daarom voor een ontmoedigingsbeleid en stelt voor om de uitkering van deze mensen met 30 tot 50% te verlagen. “Met zo’n maatregel plaats je de OCMW’s én de asielzoekers voor hun verantwoordelijkheid.” Daarbij aansluitend schrijft de burgemeester dat in zijn stad het aantal sociale huurwoningen drastisch wordt verlaagd. Ze zorgen immers voor een concentratie van problemen en veranderen Mechelse wijken in getto’s.

Somers is een groot voorstander van economische migratie. Maar migratie van mensen die niet geselecteerd werden op economische rendabiliteit, dat is een ander verhaal. Asiel, gezinshereniging en huwelijksmigratie moeten volgens hem dan ook drastisch worden beperkt. “Het asielbeleid is de achilleshiel van onze multiculturele samenleving”, schrijft hij in “Iedereen burgemeester!”. De instroom beperken en de uitstroom vergroten, dat is het devies. Het bikkelharde asielbeleid van partijgenoten Annemie Turtelboom en Maggie De Block kon dan ook steevast rekenen op steun en applaus van de Mechelse burgemeester.

In februari dit jaar trokken ruim driehonderd vluchtelingen vanuit Brussel te voet naar Antwerpen. Op die manier wilden ze aandacht vragen voor de uitzichtloze omstandigheden waarin ze in ons land moeten overleven. De vluchtelingen maakten een tussenstop in Mechelen, waar ze een maaltijd kregen en een plek om te overnachten. De organisatoren van deze tocht hadden het stadsbestuur om logistieke steun gevraagd. Het antwoord was klaar en duidelijk: de stad zou op geen enkele manier behulpzaam zijn. Bovendien weigerde de burgemeester om de vluchtelingen in zijn stad te verwelkomen en hen kort toe te spreken. Er verdronken toen weliswaar ook al mensen in de Middellandse Zee, maar veel aandacht was daar nog niet voor, over een crisis werd toen nog lang niet gesproken.

Kop in het zand

Het voorgaande toont toch een heel andere Bart Somers dan degene die we op 5 november in het journaal hoorden. Hij lijkt helemaal niet op die warmhartige man die de beelden van moeders met huilende kinderen ondraaglijk vindt en hen in Mechelen alle kansen wil bieden om een volwaardig burger van onze samenleving te worden.

Gelukkig is er nog eerste schepen Marc Hendrickx (N-VA). In het journaal van de regionale televisie, ook op 5 november, mocht hij wat tekst en uitleg geven. Wellicht onbedoeld was hij zeer openhartig en verhelderend: “We kunnen onze kop niet in het zand blijven steken. De vraag werd al herhaaldelijk gesteld. Tot op heden hadden wij die verantwoordelijkheid nog niet echt opgenomen. Maar kortelings gaat men ons daar bijna toe verplichten. Dus wij willen dat voorblijven.”

Niet gek voor een vertegenwoordiger van een bestuur dat tot voor enkele weken nog met volle overtuiging verdedigde dat het opvangen van twee Syrische gezinnen meer dan goed genoeg was. Hendrickx geeft nu zonder meer toe dat het bestuur hoegenaamd geen verantwoordelijkheid heeft genomen en geeft ook aan waarom het dat nu plots wel zal doen. Omdat het spreidingsplan van Theo Francken, dat er begin december aankomt, geen andere keuze meer zal laten. Mechelen kiest dus voor de vlucht vooruit. Een eigen initiatief oogt altijd beter dan het navolgen van een verplichting.

Hoe dan ook, het initiatief om 200 vluchtelingen op te vangen, is zonder meer lovenswaardig. Het verdient applaus. Maar de manier waarop Bart Somers zich hiermee wil profileren en Mechelen naar voor wil schuiven als de meest gastvrije stad van Vlaanderen, is ongeloofwaardig en behoorlijk cynisch. Alle promotalk blijft hier dan ook best achterwege.

Dirk Tuypens is acteur en actief bij PVDA-Mechelen