De community ruimte is een vrije online ruimte (blog) waar vrijwilligers en organisaties hun opinies kunnen publiceren. De standpunten vermeld in deze community reflecteren niet noodzakelijk de redactionele lijn van DeWereldMorgen.be. De verantwoordelijkheid over de inhoud ligt bij de auteur.

Angela Merkel: mondiale speler in de eindronde

donderdag 15 april 2021 11:18
Spread the love

Duitsland positioneert zich node als mondiale speler. Het houdt de deur met Rusland open, sluit een overeenkomst met China en weerstaat de druk van de VS. Houdt Merkel haar rug recht, dan gaat zij de geschiedenis in als de eerste leider die grootmacht Amerika heeft getrotseerd.

Bij het aantreden van Donald Trump in het Witte Huis in 2016 gingen wereldwijd stemmen op dat de VS zijn rol als leider van de wereld op een laag pitje zou zetten en Duitsland het vacuüm moest opvullen. Berlijn was niet blij met die oproep. Duitsland was dan een economische en politieke grootmacht binnen Europa, maar daarmee nog geen wereldleider. En met het schuldgevoel van het verleden in het achterhoofd had geen Duitse politicus ambities voor een wereldrol. Maar het land voelde wel aan dat het machtsevenwicht in de wereld aan het verschuiven was, en Europa, met Duitsland in de voorhoede, een geopolitiek tandje moest bijsteken. Het herkende het keerpunt in het Amerikaanse leiderschap, en in de trans-Atlantische en Duits-Amerikaanse betrekkingen.

Na de verkiezingsoverwinning van Biden had Merkel het over een sterkere rol voor Duitsland en Europa, zelfs met een regering-Biden in Washington. “Amerika blijft onze belangrijkste partner. Maar het verwacht terecht meer inspanningen om onze veiligheid te waarborgen en op te komen voor onze waarden”, aldus Merkel. Over de vraag wat dat “meer” precies moet inhouden zal binnen de EU snel duidelijkheid moeten komen. Meer doen op het wereldtoneel als Unie betekent een eengemaakt buitenlands beleid, een Europees leger dat alle nodige taken aankan, en duidelijkheid over een slagvaardige commandostructuur. Met het corona-herstelplan, de Europese klimaatplannen en de deal met China, los van de VS, heeft Merkel in korte tijd laten zien dat het haar menens is.

Strategische autonomie

De vraag hoe de trans-Atlantische relatie moet worden geherdefinieerd, zal centraal moeten staan in het denken over de positie van Europa op het wereldtoneel. Veel hangt af van de opstelling van de nieuwe Duitse bondskanselier en het resultaat van de presidentiële race in Frankrijk voorjaar 2022. Voor Macron moet Europa ook met Biden in het Witte Huis aansturen op ‘strategische autonomie’, de Duitse minister van Defensie Annegret Kramp-Karrenbauer houdt het erop dat Europa de cruciale rol van Amerika als veiligheidsleverancier niet kan vervangen. Waarnemers menen dat de eisen van Trump op het vlak van de bijdrage aan de NAVO en de ‘kritiek’ op het Nord Stream 2-project wel gepolijster zullen worden overgemaakt, maar niet ingetrokken.1

De confrontatie tegen Rusland is geen Duits maar Westers initiatief sinds het aantreden van Poetin in 1999. Toen hij de Krim annexeerde werd Rusland uit de G8 gezet. Maar de annexatie was onvermijdelijk na de door het Westen georganiseerde coup in Oekraïne die de Russische marinebasis op de Krim bedreigde. Dan kwam het nooit opgehelderde neerhalen van vlucht MH17 en het incident rond de Skripals die zouden zijn vergiftigd met Novitsjok. Tenslotte de heisa rond Aleksei Navalny, die zou zijn vergiftigd met een Novitsjok-variant waarvan het Institut für Pharmakologie und Toxikologie weigerde details vrij te geven. Het issue leidde tot de oproep om het Duits-Russische pijplijnproject Nordstream 2 stop te zetten.

Nord Stream 2

Amerikaanse media schilderen het Navalny-dossier graag af als Merkels rode-lijn-crisis.2 Het dossier stelt Merkel voor een dilemma: waar ligt de grens tussen haar relatie met Poetin en haar loyaliteit jegens haar NAVO-bondgenoten. Voor Merkel zijn de omvangrijke Duitse economische belangen in Rusland essentieel. Haar verweer dat Nord Stream 2 een economisch project is irriteerde de Amerikaanse media, voor wie Navalny “het gezicht van verzet tegen de criminaliteit van het Kremlin” is. Maar Navalny is niet meer dan een anticorruptieactivist. Hij is de lieveling van Westerse inlichtingendiensten. Die zien in hem de gedroomde, het Westen goedgezinde nieuwe Russische leider na een geslaagde regime change operatie in Maidanstijl.3

Terug in Moskou op 18 januari 2021 werd zijn arrestatie door de Westerse media unisono veroordeeld. Het Duitse ministerie van Buitenlandse Zaken riep op tot Navalny’s “onmiddellijke” vrijlating, en toenmalig Amerikaans minister van Buitenlandse Zaken Mike Pompeo verklaarde: “politieke leiders die zeker zijn van hun zaken zijn niet bang voor oppositie”. Wie bedenkt dat dezelfde buitenlandse leiders zwijgen over het lot van WikiLeaks-oprichter Julian Assange, die tien jaar geleden Amerikaanse oorlogsmisdaden in Irak onthulde en dat moest bekopen met jaren van gedwongen opsluiting en ononderbroken intimidatie, die kan alleen maar zuchten over de hypocrisie van de Westerse leiders.

Amerikaanse druk

Merkel staat in het Nordstream 2-miljardenproject onder zware Amerikaanse druk. Rusland moet worden geïsoleerd, Amerikaans LPG-gas moet voorrang krijgen. Toen de EU Apple een boete van €13 miljard oplegde, kreeg Deutsche Bank prompt een Amerikaanse boete van $14 miljard aan zijn broek onder het mom van fraude met Amerikaanse effecten.4 Na de boete van $9 miljard aan BNP Parisbas wegens de Franse weigering om de Russische order op Mistral-oorlogsschepen te annuleren, werd Merkel er door de Amerikaanse toezichthouder beleefd aan herinnerd dat Deutsche Bank op een derivatenberg zat van €55 biljoen ($50.000 miljard), en haar land dus vooral ‘ja’ moest stemmen tijdens de volgende sanctieronde tegen Rusland.

Wie denkt dat Biden in het Nord Stream 2-dossier van koers verandert, droomt. De sancties gaan uit van het Congres en worden gedragen door beide partijen. In dit dossier kunnen de Duitsers, alsook de Europese Unie, laten zien wat zij waard zijn. Houdt Merkel haar rug recht, dan kan zij de geschiedenis ingaan als de Duitse bondskanselier die grootmacht Amerika met succes heeft getrotseerd.

Dit artikel is een ingekorte versie van inleiding en paragraaf 1 van hoofdstuk 5 ‘Merkel als mondiale speler’ van mijn nieuwe boek dat vandaag werd gepubliceerd. Het boek is online beschikbaar op Boekenbestellen.nl, of te koop bij de Belgische en Nederlandse boekhandel.

1Schultheis, Emily: ‘Germany debates its global role’, in Institute of Current World Affairs (ICWA), 22 december 2020, https://www.icwa.org/germany-debates-its-global-role/

2Stern, Jeremy: ‘Navalny is Merkel’s ‘red line’ crisis’, in Atlantic Coucil, 22 september 2020, https://www.atlanticcouncil.org/blogs/new-atlanticist/navalny-is-merkels-red-line-crisis/

3Balliauw, Jan: ‘Hoe Maidan 5 jaar geleden een einde maakte aan de relatieve rust op het Europese continent’, in vrtNWS, 20 februari 2019, https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2019/02/19/hoe-maidan-5-jaar-geleden-een-einde-maakte-aan-de-relatieve-rust/

4Stern, Johannes en Lantier, Alex: ‘Divisions erupt at post-Brexit Bratislava summit as EU calls for military-police build-up’, in Geopolitiek in perspectief, 17 september 2016, https://geopolitiek-in-perspectief.blogspot.com/2016/09/divisions-erupt-at-post-brexit_17.html

Creative Commons

take down
the paywall
steun ons nu!