Ons Recht: Hoe kan je werken zonder wettige verblijfspapieren?

Mamadou Bah: “Kijk naar Brussel. Daar heb je een heel systeem met onderaannemers op diverse echelons. Soms geven die baantjes waarmee je maar 2 of 3 euro per uur verdient! En veel van die onderaannemers willen wat graag een beroep doen op spotgoedkope vervangers als een werknemer uitvalt. Dat systeem had je bijvoorbeeld bij de werken aan de Brusselse metro in Kunst-Wet.”

Eva Maria Jimenez Lamas: “We praten over werknemers in een erg zwakke positie die werken met een arbeidskaart B of C. Wie een B-kaart heeft, kan alleen maar voor 1 welbepaalde patron werken. Werkgevers buiten dat uit. Soms veranderen de werknemers toch van bedrijf, maar als de werkgever nalaat om de nodige aanvraag te doen vallen ze zonder papieren. In ons ACV-comité voor werknemers zonder papieren zijn er diverse voorbeelden van mensen die van werk veranderden zonder dat hun arbeidskaart werd aangepast, en zo waren ze niet langer in orde.”

“Ik herinner me Aboubacar, een Ivoriaan die zijn land was ontvlucht nadat zijn vader was afgeslacht. Hij was van zijn eerste werkgever naar het openbaarvervoerbedrijf MIVB gegaan. De MIVB wilde hem een vast contract geven maar de Dienst Vreemdelingenzaken maakte dat onmogelijk: ‘Spijtig, maar u had uw arbeidskaart maar moeten laten aanpassen’. In 2009 kon Aboubacar gelukkig worden geregulariseerd.”

Mamadou: “Asiel aanvragen is ingewikkeld. Vluchtelingen maken heel wat geweld mee. Vaak arriveren ze in Brussel-Zuid en vragen ze daar aan mensen waar ze asiel kunnen aanvragen. Wie pech heeft, wordt nog dezelfde dag verhoord bij de Dienst Vreemdelingenzaken. Die mensen zijn heel vermoeid en getraumatiseerd maar daar wordt weinig of geen rekening mee gehouden. Als ze later bij het Commissariaat-Generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen (CGVS) belanden, vragen ze daar altijd eerst of alles wel goed is verlopen bij DVZ. Gelukkig kunnen ze dan nog altijd hun verhaal juist vertellen.”

“De procedures verschillen ook van land tot land. Zelf werd ik ooit in Griekenland 9 uur lang ondervraagd door 4 personen, met een pauze van 15 minuten. Ze leken me vooral te willen breken. Zo’n superlang interview is een marteling. Ze vuren de ene vraag na de andere af in de hoop je nadien te kunnen pakken op bepaalde details.”

‘Picking order’

Ons Recht: In wat voor jobs vind je mensen zonder papieren terug? 

 Eva Maria: “Er is een picking order op de arbeidsmarkt. In de groep van de vreemdelingen staan de gewone migranten bovenaan. Dan volgen de werknemers met een B- of C-kaart, de mannen die geen papieren hebben en tot slot de vrouwen zonder papieren. Mannen kom je meestal tegen in de bouw, het transport, de metaalsector. Vrouwen worden schoonmaakster of zorgen voor kinderen of bejaarden. Beide geslachten doen jobs in de horeca en de schoonmaak, soms ook de industriële schoonmaak, en soms zelfs tot in het Vlaams Parlement.”

“Sociale bescherming hebben de werknemers zonder papieren niet. Mohammed werkte bijvoorbeeld zonder maskers of beschermende maatregelen in de Brusselse metro, en dat voor een armoeloontje. C’était pire que la mort, vertelde hij ons daarover.”

Ons Recht: De situatie van de vrouwen is een verhaal apart?

Eva Maria: “Heel wat vrouwen werken bij particulieren thuis. Ze doen het huishouden en zorgen voor de kinderen. Deze vrouwen zijn vaak geïsoleerd en hebben geen kans om lotgenoten te ontmoeten of zich te organiseren. Bij de vrouwen uit Latijns-Amerika zien we dat ze meer dan eens in hun eigen gemeenschap worden uitgebuit. Sommigen wonen met zijn twaalven in één caravan. Ze werken 12 tot 18 uur per dag en maken ook nog ’s spulletjes die op straat kunnen worden verkocht.”

“Hoe dan ook is er een hoop zwart werk: laten we dat regulariseren en papieren geven aan de betrokken werknemers. België kan dat perfect doen op basis van de EU-regels maar laat na om zo te handelen. Als je werknemers zonder papieren wettig maakt, zullen ze ook sociale bijdragen en belastingen afdragen. We hebben dat ook al gezegd aan leden van de Europese Commissie.”

Mamadou: “Nog niet zo vreselijk lang geleden verkondigden werkgevers dat een achturendag of de afschaffing van kinderarbeid ‘onhaalbaar’ en ‘onbetaalbaar’ was. Nochtans hebben we nu een achturendag en is de kinderarbeid in België verdwenen. Het is ook perfect mogelijk om mensen zonder papieren te regulariseren en hen officieel te laten werken. Er zijn ook werkgevers die hiervoor vragende partij zijn, alleen zijn de administratieve regels een obstakel van formaat. Zowel de Brusselse werkgevers als Unizo hebben er al voor gepleit om de regels soepeler toe te passen. Niet noodzakelijk vanuit humanitaire overwegingen maar soit, het is toch positief.”

Werken om te overleven

Ons Recht: Moet de vakbond zich bezighouden met mensen zonder papieren?

Eva Maria: “Als regiopropagandiste in Brussel volg ik al sinds 2012 de situatie op het terrein: de mensen zonder papieren, de asielzoekers, de vrouwen in gedwongen huwelijken, de zieken. Allemaal mensen die trachten te werken om te overleven. In principe zijn het allemaal werknemers, dus moet de vakbond zich hun lot aantrekken. Er zijn minstens 100.000 tot 150.000 mensen zonder papieren in België. Het lukt nog maar zelden om mensen geregulariseerd te krijgen. De regularisatiecampagne van 2009 werd voor velen spijtig genoeg een slag in het water. Ik ken latino’s die hier al 20 jaar verblijven en nog altijd papierloos zijn.”

“Als je alle sans-papiers in Brussel zou optellen, kom je al gauw aan een 20ste gemeente voor het gewest. Laten we ook ophouden om een verschil te maken tussen politieke en economische vluchtelingen: mensen vluchten voor dictaturen of repressie maar even goed voor een gebrek aan formele jobs en een leven zonder sociale bescherming. Mensen zonder papieren zijn in dit land vaak de zondebok voor alles en nog wat maar dat is onterecht.”

Pionierswerk

Ons Recht: Het Brusselse ACV heeft pionierswerk geleverd rond werknemers zonder papieren?

Eva Maria: “Inderdaad. In Brussel hebben we bewust centen vrijgemaakt om deze groep op te volgen. Het is één van onze prioriteiten. Wij willen meer doen dan alleen maar liefdadigheid organiseren, samen met anderen ijveren we voor gelijke rechten voor de sans-papiers. Als we hen regulariseren, maken we onze arbeidsmarkt gezonder en onze sociale zekerheid sterker. Er zijn ook raakpunten met gedetacheerde werknemers: die werken hier maar vallen onder de – slechtere – sociale zekerheid van hun thuisland.”

Mamadou: “Ook in de sectoren moeten de syndicalisten actie ondernemen rond werknemers zonder papieren. En ook daar moeten ze ingaan tegen politieke propaganda. Als Caterpillar in Gosselies dichtgaat of als Carrefour volk afdankt, is dat niet de schuld van de sans-papiers.”

Eva en Mamadou: “We zijn het absoluut oneens met het discours van sommige rechtse politici die zich opwerpen als ‘redders van de sociale zekerheid’ en die vluchtelingen en sans-papiers als een bedreiging afschilderen. Die politici zeggen graag dat ‘ze’ ons werk komen inpikken, dat ‘ze’ van onze sociale zekerheid profiteren, dat ‘ze’ op hotel worden gestoken. Grote aantallen mensen worden ook ten onrechte gecriminaliseerd. Als wij manifesteren, zeggen onze sans-papiers op pancartes duidelijk dat ze wàt graag belastingen en sociale bijdragen willen betalen!”

‘Transitmigranten’

Ons Recht: Er is veel te doen geweest over de ‘transitmigranten’ die naar Engeland willen? 

 Mamadou: “Ook op dat punt is het uitkijken voor de politieke propaganda van sommigen. Het gaat om vluchtelingen die in de val zitten. Ze komen vaak via Griekenland of Italië en zouden volgens het Dublin-verdrag naar daar moeten worden teruggestuurd. Meer dan eens willen ze geen vingerafdrukken laten afnemen. Soms zijn ze mishandeld of gemarteld. België zou de toepassing van het Dublin-verdrag een tijdlang kunnen opschorten. Deze mensen willen niet terug naar Griekenland of Italië, ze willen wel dat een eventuele asielaanvraag correct wordt behandeld. Ik heb zelf gebabbeld met een aantal van hen in het Maximiliaanpark en denk dat er zeker tussen zitten die wél interesse hebben om hier asiel aan te vragen.” 

Ons Recht: Grote beroering is er ook over de plannen van de regering om huiszoekingen te vergemakkelijken in de strijd tegen mensen zonder papieren?

Eva Maria: “Dat gaat in tegen de Grondwet want die zegt duidelijk dat de woning onschendbaar is. In België is het ook gelukkig niet strafbaar om onderdak te geven aan een sans-papiers. De regering viseert niet alleen de sans-papiers maar ook diegenen die hen opvangen. Zo wordt geprobeerd om de solidariteit te kelderen. Niet voor niets hebben de onderzoeksrechters tegen het hele plan geprotesteerd. Het is nu al trouwens wettelijk mogelijk om iemand met papieren terug te sturen als hij ‘de openbare orde wil verstoren’. Vreemdelingenzaken mag over zoiets niet autonoom beslissen, dat is in strijd met de rechtsstaat. Het zou beter zijn om de massale belastingfraude en -ontwijking stevig aan te pakken en een einde te maken aan het ondergraven en onderfinancieren van ons gerecht.”

Structureel graag

Ons Recht: De grote solidariteit met de ronddolende vluchtelingen in Brussel moet jullie veel plezier doen?

Eva Maria en Mamadou: “Het Burgerplatform voor Steun aan Vluchtelingen levert goed werk omdat de vrijwilligers voedsel organiseren voor transitmigranten en hen ook zoveel mogelijk onderdak bieden. Maar vanuit vakbondsperspectief volstaat het niet om aan liefdadigheid te doen. Wij willen de situatie van mensen zonder papieren in het algemeen structureel veranderen en verbeteren, zonder onderscheid te maken tussen subgroepen. We zouden graag zien dat het Burgerplatform zich aansluit bij die bredere strijd. Er moeten ook eerlijke en duidelijke criteria komen om mensen te kunnen regulariseren. In Frankrijk bijvoorbeeld kan een sans-papiers die in het zwart werkt naar de préfecture stappen om zijn situatie te laten regulariseren. Wat daar mogelijk is, zou in België ook moeten kunnen.”

Op 9 februari 2018 was er een inval van de politie bij de Brusselse vzw Globe Aroma. Als gevolg hiervan zitten ACV-militant Mounir en kunstenaar Jiyed nog altijd in een gesloten centrum. Vakbonden en sympathisanten doen hun best om hen vrij te krijgen.

Dit verhaal komt uit het vakbondsblad Ons Recht van maart-april 2018. Ons Recht is het ledenblad van de vakbond LBC-NVK, onderdeel van het ACV. Ontdek meer over de LBC-NVK op www.lbc-nvk.be en via www.facebook.com/vakbondlbcnvk