In Rome hebben op zaterdag 13 maart tienduizenden mensen geprotesteerd tegen het beleid van premier Silvio Berlusconi. Vakbonden en de oppositiepartijen hadden tot de betoging opgeroepen. Volgens de organisatoren waren er 200.000 mensen op de been, de Romeinse politie hield het traditioneel op 30.000.

Ook in andere Italiaanse steden als Bologna en Milaan kwamen tegenstanders van Berlusconi op straat met het oog op de Italiaanse regionale verkiezingen, die op 28 en 29 maart worden gehouden.

Bij de manifestatie op het Piazza del Popolo keerde de centrumlinkse oppositie zich vooral tegen een decreet van de regering-Berlusconi waarmee die niet toegelaten lijsten van zijn partij (Casa delle Libertà – CdL) nog snel even voor de regionale verkiezingen wilde recupereren.

De premier komt ook steeds zwaarder onder vuur te liggen vanwege zijn pogingen om zich met een op maat gemaakte wetgeving te beschermen tegen processen waarop hij zich zou moeten verantwoorden wegens corruptie.

Vorige week is het Openbaar Ministerie in de Zuid-Italiaanse regio Apulië is een nieuw gerechtelijk onderzoek begonnen tegen Berlusconi. De premier wordt beschuldigd van machtsmisbruik omdat hij zou hebben geprobeerd een van de weinige kritische actualiteitenrubrieken van de publieke omroep (Tg1) van de buis te halen.

De algemeen secretaris van de grootste oppositiepartij, de Democratische Partij (PD), Pier Luigi Bersani, riep op tot eenheid van links tegen Berlusconi: “een ander Italië is mogelijk”. In een interview met de krant L’Unita gaf hij tekst en uitleg over de politieke toestand in Italië aan de vooravond van de regionale verkiezingen.

“Onze manifestatie zal vrolijk zijn, het volk vraagt ons eensgezindheid”

Op zaterdag 13 maart stond centrumlinks op het Piazza del Popolo in Rome. Pier Luigi Bersani (PD) lijkt rustig en vastberaden. Volgens hem ontstaan er scheuren bij de rechtse partijen die het tij kunnen doen keren.

“Berlusconi is niet almachtig”, zegt hij. De telefoontjes van de premier naar de directeur van Tg1, het Italiaanse tv-journaal, en de voorzitter van Agcom, het orgaan dat toeziet op de pluriformiteit in de media?

“Schokkend en beschamend”. Hoe kun je dit arrogante en gevaarlijke rechtse beleid stoppen?

Mijnheer Bersani, laten we beginnen bij het laatste geval: uit verschillende telefoontaps blijkt de onderdanigheid van de directeur van het tv-journaal en van de mediacommissie aan de wil van Berlusconi. De premier zou druk hebben uitgeoefend om negatieve berichtgeving over zichzelf van het scherm te weren. Toch opnieuw een zeer ernstige zaak, niet?

Pier Luigi Bersani: “We zullen zien wat er zich op juridisch gebied ontwikkelt. Zeker als de uitgelekte gegevens worden bevestigd, gaat het om schokkende en beschamende feiten. Maar ook zonder de telefoontaps is het echt duidelijk dat we met een ernstige situatie te maken hebben. Er is een probleem in de relatie tussen politiek en informatie. Dat raakt aan de professionele waardigheid van de journalisten en ondermijnt een van de fundamentele vrijheden van de Italiaanse staat. Politici en journalisten moeten elk hun werk doen, anders raken we hier niet uit.”

Sommige centrumlinkse politici vragen het ontslag van Minzolini, de directeur van Tg1. Wat denkt u daarover?

“Het is aan de commissie van toezicht om te oordelen over het gedrag van de directeur van Tg1. Zonder nochtans het ongepaste optreden van een premier te vergeten, die zich met alle problemen die er zijn, met het werk van de journaals moet bemoeien.”

Langzamerhand is het klimaat verhit. Berlusconi spreekt over complotten. Bondi, de minister van Cultuur, vreest aanslagen. Cicchitto, een senator van Berlusconi’s partij Huis van de Vrijheid, beschuldigt u onder meer van deelname aan het ‘netwerk van de haat’. Staan we voor de clash der beschavingen?

“Daar gaan we weer. Ik heb het beeld van de kapotte grammofoonplaat gebruikt, beter gezegd de kapotte cd, zo begrijpen de jongeren het ook. Berlusconi bepaalt wie de vijand is – dat zijn altijd wij van links – en vraagt dan een godsgericht over zichzelf: ja of nee. Kijk, voor alle duidelijkheid: wij gaan Berlusconi bevechten en wel slag na slag.”

“Onze agenda is niet voor of tegen Berlusconi, maar wel oplossingen voor de echte problemen van ons land. Laten we stoppen met een regering die zich alleen met haar eigen zaken bezighoudt. Kortom, de theorieën van de complotten en aanslagen zijn zo dwaas. Laten we die propagandarommel aan hem overlaten. Wij moeten echter hard werken omdat op verschillende plaatsen ook het ongenoegen van de Berlusconi-kiezers naar boven komt. Ook zij kunnen niet leven van propaganda.”

“We moeten strijdvaardig zijn, we kunnen niet op pantoffels staan tegenover wie legerlaarzen draagt”

Het probleem is: hoe stop je een premier die het institutionele en het wettelijke systeem aantast?

“De mogelijkheden dienen zich aan. Denk maar aan de manier waarop de wet op de burgerbescherming door ons geblokkeerd is en hoe de regering zich nu in de problemen werkt met het bedrog en de aanpassing van de wet op de kieslijsten. Omdat niet iedereen van Berlusconi’s kandidaten op tijd een plaats kreeg op de lijsten, heeft hij eigenhandig de uiterste datum voor het indienen van de lijsten verschoven.”

“Nu is er algemeen en luid protest bij de tegenstanders. We moeten niet geloven dat Berlusconi almachtig is. Integendeel, langzamerhand slaagt hij er niet meer in om te scoren. Hij is alleen in staat om de regels voor zichzelf aan te passen. Daarom moeten we strijdvaardig zijn en de sterke band tonen tussen de democratische en de sociale zaak. Wacht maar, de wind is aan het keren.”

En toch slaagt rechts er nog in om alles te herleiden tot wetten ten gunste van één persoon of ten gunste van een lijst terwijl de problemen van Italië maar niet opgelost geraken. Vorige week was er nog de staking van de CGIL, de Italiaanse vakbond, …

“Ja, er is een duidelijke poging om alle aandacht te focussen op de persoonlijke problemen van de premier. Toch liggen de Italianen van andere thema’s wakker: werk, gezondheid, onderwijs, inkomen. We zien een voortdurende druk die vroeg of laat op een breekpunt komt. Volgens mij leidt dat nog niet tot een sociale opstand. Maar dat ze maar niet denken dat er geen burgeraanval komt. Een sterke beweging met een boodschap die ook de kiezers van rechts zal aanspreken door het idee af te wijzen van een scheiding tussen regering en maatschappij.”

Kortom, ook u gelooft dat Berlusconi voor zijn neergang staat en dat dit zijn laatste stuiptrekkingen zijn?

“Niemand kan zeggen of de ondergang lang of kort zal zijn. Maar het is evident dat Berlusconi niet meer de toekomst van het land aanspreekt. In zijn ondergang zit een zeker gevaar: niet alleen de onwettige manier waarop hij de staatinstellingen en de politiek heeft uitgehold. Dit kan ook een harde klap betekenen voor het politieke bewustzijn van de burger. En kan ook het risico inhouden op achterhaalde hypothesen …”

Zoals?

“Wel, als we zouden overstappen van het Berlusconi-maatschappijmodel naar wat de separatistische Lega Nord wil, wil dat nog niet zeggen dat we een stap vooruit zetten. We raken uiteindelijk aan dezelfde nationale eenheid. Daarom blijf ik erbij dat we voor een alternatief moeten werken dat een stevig constitutioneel fundament heeft. Ik doe een beroep op alle krachten van de oppositie: laten we ons stevig tegen het plan verzetten en laten we beginnen een ander idee van Italië te bedenken.”

Wat voor een betoging houden jullie in Rome op 13 maart op het Piazza del Popolo? Is het meer dan alleen een protest tegen het decreet om de rechtse kieslijsten te redden?

“Voor het eerst voeren we samen actie, de politieke partijen en de burgermaatschappij van Il Popolo Viola (‘Het Paarse Volk’). We moeten het protest kunnen ombuigen tot concrete voorstellen om ons met de echte sociale problemen van de Italianen bezig te houden. Daar zal onze betoging over gaan. Ik kijk heel optimistisch naar het Piazza del Popolo. Je zult zien dat het een feestelijke manifestatie wordt.”

Di Pietro van de partij Italia dei Valori lijkt zijn toon verzacht te hebben en valt president Napolitano niet meer aan, hoewel die toestemming gaf voor de aangepaste kieslijsten. Voelt u zich gerust? Bestaat het risico niet dat er duidelijke breuklijnen te zien zullen zijn op het plein?

“Ik voel me gerust. De oppositie moet begrijpen dat dit het moment is om de afstand met rechts te vergroten. Wie deze plicht niet vervult, zou een hoge prijs kunnen betalen.  We mogen ons niet laten afscheiden van een democratisch volk dat van ons eenheid vraagt.”

Hoe hebt u elkaar ontmoet, de Il Popolo Viola-beweging, die ontstond na de No-Berlusconi-Day en de burgermaatschappij? Was er geen wederzijdse argwaan?

“Er is een vooral wederzijdse groei geweest. De burgerbewegingen vragen ons vandaag om hen te ondersteunen, om erin te slagen samen deze moeilijke situatie te overwinnen. Dat is positief omdat het duidelijk is dat we nooit grondige veranderingen kunnen verwezenlijken zonder het volk. Ik zeg nog meer: als we op dit punt verliezen, blijven we met Berlusconi zitten, wie weet voor hoeveel jaar nog. Maar ik geloof dat de voorwaarden vervuld zijn om deze bladzijde in de Italiaanse geschiedenis om te slaan en weer overwiningen te behalen.”

En toch, in de Partito Democratico is er een beetje gemopper. De vroegere volkspartijleden laten weten dat ze niet naar de betoging komen …

“Ik respecteer alle gevoeligheden. Wij hebben onze keuzen niet in alle stilte alleen genomen, maar in een open discussie. Ik geloof dat deze bezorgdheid niet echt gegrond is. De zaken veranderen en wij moeten in het geweer komen als een ernstige partij. We kunnen nooit onze pantoffels aanhouden terwijl er voor ons iemand staat die zijn legerlaarzen aangetrokken heeft.”

Waagt u zich aan een voorspelling? Hoe zullen de komende regionale verkiezingen verlopen? Sommige optimisten zeggen dat ze met 9 tegen 4 kunnen eindigen voor centrumlinks. Wat zegt u daarover?

“Ik zeg dat het voor ons een succes zal zijn als we de meerderheid van de regio’s binnenhalen. Van deze verkiezingen kan een sterk signaal uitgaan om de tendens te keren. We moeten erin slagen om de mensen te laten begrijpen dat we opnieuw op het goede spoor zitten. Vanaf de eerste dag na de verkiezingen moeten we aan de slag om een geloofwaardig alternatief uit te werken. En we moeten er ernstig aan werken om te zorgen voor een stevig gebouw met solide fundamenten. Daarover mogen we geen grappen maken.”

(Het originele interview met Pier Luigi Bersani verscheen op 13 maart in de Italiaanse krant L’Unita: “Sento l’aria della riscossa civile. Fermeremo Berlusconi.” – Intervista a Pier Luigi Bersani pubblicata da L’Unità del 13 marzo)

Vertaling uit het Italiaans: Christ’l Beyers