Het schooljaar loopt op z’n eind. Welke leerlingen zitten na de zomervakantie
opnieuw op de schoolbanken en welke zijn met de noorderzon vertrokken? Hoe vergaat
het de kinderen die afgelopen schooljaar van de ene dag op de andere de
het lokaal moesten verlaten? Scholen en leerkrachten maken zich ernstig
zorgen over het welzijn en de toekomst van een deel van hun leerlingen.

De school is zowat de enige plek waar
kinderen van asielzoekers en mensen zonder papieren op een normale manier kunnen
omgaan met leeftijdsgenoten. Op school leren ze de taal van hun nieuwe woonomgeving,
leren ze zich uitdrukken, vriendschap sluiten, conflicten oplossen. Ze worden
er gewapend voor het leven en winnen er aan zelfvertrouwen.

Onderwijs is een grondrecht en heeft als
taak kinderen ontwikkelingskansen te bieden. Dat geldt voor alle kinderen,
ongeacht hun situatie of toekomstperspectief. Zo’n langetermijnperspectief
staat lijnrecht op de onzekere vooruitzichten van kinderen op de vlucht. Een aantal schrijnende gevallen waarbij
kinderen of jongeren onverhoeds van de schoolbanken werden geplukt en werden
uitgewezen, haalden de afgelopen jaren de grote media. Het publiek reageert
doorgaans verontwaardigd. Het beleid verschuilt zich steevast achter de letter
van de wet.

Dat het niet om anekdotische en sporadische
gevallen gaat, bewijst het toenemende aantal vragen en klachtentelefoons die het
kinderrechtencommissariaat binnenkrijgt. Voor elk gemediatiseerd geval zijn er
honderden waar geen haan naar kraait. Het is voor het eerst dat de grote
onderwijsverstrekkers een unaniem en duidelijk signaal geven aan het beleid wat
betreft de rechten van kinderen op de vlucht.

 Zonderwijs

Jeroen De Wolf is een van de leerkrachten die niet langer passief en
machteloos wilden toekijken hoe steeds weer kinderen en jongeren zonder enige
begeleiding van de schoolbanken verdwijnen. Daarom startte hij samen met een
aantal collega’s ‘Zonderwijs, leerkrachten voor kinderpardon’ op. Met een emotioneel geladen open brief roepen de leerkrachten het beleid op om het belang van hun leerlingen mee te nemen in hun beleidskeuzes.

“Leerkrachten gaan een engagement aan met en voor hun leerlingen. Zij
die geconfronteerd worden met OKAN-leerlingen (Onthaalonderwijs Anderstalige
Nieuwkomers) ondervinden aan den lijve met hoeveel onzekerheid hun situatie
gepaard gaat, voor hen, maar ook voor hun leerkrachten en medeleerlingen.
Kinderen verdwijnen soms heel abrupt. Soms sleept de onzekerheid lang aan.”

“Maar
met elk kind en elke jongere die wordt teruggestuurd, gaat er talent verloren
voor onze samenleving. Kinderen mogen niet de dupe zijn van de keuzes van hun
ouders. Er moeten uitzonderingen gemaakt worden wanneer de situatie daar
menselijkerwijs om vraagt. Wij vinden het onaanvaardbaar om geïntegreerde
kinderen terug te sturen naar een land van herkomst waar ze geen toekomst
hebben.”

Kinderrechtencommissariaat

Kinderrechtencommissaris Bruno Vanobbergen:
“Scholen zenden steeds vaker signalen uit dat ze niet weten wat ze moeten doen
wanneer ze geconfronteerd worden met leerlingen die plots uitgewezen worden.
Vooral bij de niet-begeleide minderjarigen zien ze vaak schrijnende en
frustrerende situaties. Jongeren die op het punt staan om hun diploma te
behalen worden van de ene op de andere dag uitgewezen of naar een gesloten
asielcentrum gebracht.”

“Als men dan toch kiest voor een actief terugkeerbeleid, iets waar vragen
bij te stellen zijn, dan moet men er op z’n minst voor zorgen dat kinderen en
jongeren sterker en gewapend kunnen terugkeren. Een diploma is zo’n wapen.”

Bij kinderen die samen met hun ouders in ons land belanden, zien we
veel uiteenlopende situaties. Zo werden we onlangs geconfronteerd met een gezin
dat in ons land verblijft sinds 1999. In 2006 kregen de ouders een
verblijfsvergunning. Ze kregen twee kinderen, in 2000 en 2003. Later bleek dat
de ouders bij hun aanvraag een verkeerde naam hadden opgegeven. In 2011 werd
beslist het gezin uit te wijzen. Het gezin ging in beroep. De oudste van de
twee kinderen is hier intussen al veertien jaar. De kinderen hebben geen enkele
band met het land van herkomst.”

“Wij pleiten ervoor om het belang van het kind te laten doorwegen en
voorrang te geven op procedures. Door kinderen en jongeren zomaar uit te wijzen
stuurt men ze terug naar af, en dat nadat ze al een lang een moeizaam traject
hebben afgelegd. Heel wat onderzoek wijst ook uit dat een dergelijk beleid nefast
is voor kwestbare kinderen en jongeren. Het belang van kinderen en jongeren
moet sterker wegen in beleidskeuzes.”

Tijd voor een federaal kinderrechtencommissariaat

Ook Mieke Van Hecke (VSKO, Vlaams Secretariaat van het Katholiek
Onderwijs) stelt vast dat er zich te vaak schrijnende toestanden afspelen.
“Niet alleen de uitgeprocedeerde kinderen, maar ook hun medeleerlingen ervaren
een gevoel van onveiligheid en onzekerheid wanneer een kind plots weggehaald en
uitgewezen wordt. De bereidheid om dergelijke maatregelen op een empathische en
zachte manier uit te voeren is de laatste drie jaar afgenomen.”

“Ik vind het ook onbegrijpelijk dat de federale regering geen
kinderrechtencommissariaat heeft. Wanneer het Vlaamse beleid maatregelen neemt
die kinderen aangaan, dan wint men advies in bij het
kinderrechtencommissariaat. Dat gebeurt dus niet wat het federale beleid
betreft. Men maakt op federaal niveau ook geen gebruik van de expertise van dit
instituut. Dat vind ik betreurenswaardig.”

“Het humane aspect moet zwaarder doorwegen in de beslissingen. Ik stel
vast dat er nu ook angst heerst bij gezinnen, angst die hen ervan weerhoudt hun
kinderen naar school te sturen omdat ze vrezen dat ze via de school makkelijker
detecteerbaar zijn. Op deze manier veroordelen we kinderen en jongeren om op
straat te leven, zonder enige vorming en ondersteuning, wat maatschappelijk
niet aanvaardbaar en ook niet wenselijk is.”

Garanties nodig 

Raymonda Verdyck (Go!, onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap) benadrukt
het engagement en de doorgedreven inspanningen van heel wat leerkrachten om
kinderen kansen te geven, “iets wat verre van evident is wanneer het gaat om
kinderen uit heel diverse achtergrond en met diverse rugzakjes. Dit betekent
een zware extra belasting voor de onderwijsverstrekkers. Die inspanningen mogen
niet voor niets zijn. De school moet een veilige leeromgeving zijn die alle
kinderen kansen biedt. Heb respect voor het recht van elk kind op onderwijs.
Garandeer kinderen en jongeren dat ze hier hun studies kunnen afmaken.”

Een heldere en niet mis te verstane boodschap voor de nieuwe regering
dus. De signalen en klachten bij het kinderrechtencommissariaat en vanuit de
onderwijswereld tonen aan dat de praktijk vaak tekortschiet. De toekomst en de
kansen van kinderen en jongeren moeten mee aan de basis liggen van een humaan
asielbeleid.

www.zonderwijs.be