Ludo komt op raadpleging in de dokterspraktijk van Geneeskunde voor het Volk te Genk. Hij vraagt of hij niet een tijdje op de ziekenkas kan gezet worden. Hij kan de stress niet meer verdragen. Ludo is 47 jaar en werkte 26 jaar op Ford. Hij was een fier mens. Hij had werk, een gezin, een mooi huis. Tot de sluiting van Ford werd aangekondigd. Ludo kon het niet geloven. Hij bleef tot de laatste dag werken op Ford.

300 sollicitatiebrieven

De schok van de sluiting was nog niet verwerkt of de ene klap volgde de andere op. Ludo ontving de afscheidspremie waar de werknemers zo lang voor gevochten hadden. Maar op die premie betaalde hij bijna vijftig procent belastingen. Hij schreef zich meteen in bij de VDAB. In plaats van appreciatie voor zijn 26 jaren dienst, kreeg hij te horen: “Hé jongen, je moet wel nog zeventien jaar mee op de arbeidsmarkt, hè. Begin maar vlug werk te zoeken”.

Ludo is er niet goed van: “Ik heb op die twee jaar tijd sinds de sluiting van Ford wel driehonderd sollicitatiebrieven geschreven. Ik heb ze allemaal bewaard in mijn mailbox. Ik kreeg exact twee reacties op al die brieven. Bij een van die twee gesprekken was ik kandidaat nummer vijftig, voor één vrije plaats. Op de andere brieven kreeg ik nooit antwoord.” 

De onzekerheid

“Onlangs begon de VDAB te dreigen: ‘Ofwel zoek je zelf een nieuwe richting, ofwel zoeken wij die voor jou’. Dus koos ik voor vrachtwagenchauffeur, omdat daar veel vraag naar zou zijn. Maar dat blijkt toch niet zo gemakkelijk. Ik kreeg te horen dat de opleiding te duur is om die zomaar door Jan en  alleman te laten volgen. Daarom zoeken ze de beste kandidaten uit.

Ik slaagde voor de theoretische test. Op de praktische proef slaagde ik met 98 procent. Voor de derde proef, de psychologische tests, waren alle afspraken volzet. Ik kwam pas na drie maanden aan de beurt. Nog eens drie maanden leven in onzekerheid. De lange reeksen vragen die ik uiteindelijk bij de psychologische test op de computer kreeg, leken wel een leugentest.

Meteen daarna volgde een gesprek met de psycholoog. Dat gesprek is intussen al drie weken geleden. Ik heb nog altijd geen antwoord gekregen. De opleiding voor vrachtwagenchauffeur begint volgende maand. Ik moet toch weten waar ik aan toe ben, of ik mag beginnen of niet?

Ludo is moe: “Door die moeilijke zoektocht naar een job, door het lange wachten en door de onzekerheid heb ik veel stress. Daar komt bij dat mijn uitkering weer is gezakt. Ik krijg nu nog maar 830 euro per maand. Gelukkig gaat mijn vrouw nu wat meer werken. En gelukkig heb ik de lening van mijn huis kunnen herschikken. 

Het bedrog met de cijfers

Ligt het aan Ludo dat hij nog altijd geen werk heeft gevonden of is er meer aan de hand?  Door de sluiting van Ford verloren 5.954 werknemers van Ford en toeleveringsbedrijven hun job. Bijna twee jaar na de sluiting hebben 2.507 mensen weer een vaste parttime of fulltime baan.

Dat is 47 procent of minder dan de helft. Tel daar de 1.543 mensen bij die op pensioen zijn en je hebt ruim vierduizend mensen voor wie het probleem ‘opgelost’ is. Dat is twee derde. Bijna tweeduizend mensen zijn, net als Ludo, nog steeds op zoek naar werk. Bovendien is het aantal mensen in Genk dat al één tot twee jaar op zoek is naar een baan, het voorbije jaar toegenomen met 45 procent.

Bovenstaande cijfers gaan over de rechtstreekse ex-werknemers van Ford en toeleveringsbedrijven. Professoren van de Universiteit Hasselt berekenden dat de sluiting van Ford onze provincie in werkelijkheid 8.195 jobs heeft gekost. Dat gaat om rechtstreeks en onrechtstreeks jobverlies.

De toeleveringsbedrijven van Ford hebben immers zelf ook toeleveringsbedrijven. Ook bij die bedrijven sneuvelden banen. Door de hoge werkloosheid daalt de koopkracht van de Limburgse bevolking. De verkoop in de winkels daalt met ontslagen tot gevolg. Minder inwoners aan het werk, betekent minder belastinginkomsten voor steden, gemeenten en de provincie. Gevolg: nog meer bezuinigingen, nog meer afvloeiingen. 

Grote werkloosheidsgraad in Genk

De situatie in Genk is dan ook niet om over naar huis te schrijven. De werkloosheidsgraad in Genk bedraagt 12,9 procent. Dat is de helft meer dan het Limburgse totaal. Geen enkele Limburgse gemeente telt meer werklozen. Volgens cijfers van eind 2014 ligt ook de werkzaamheidsgraad, het aandeel werkende personen in de bevolking op arbeidsleeftijd, ver onder het Limburgse gemiddelde. Per honderd Genkenaren, zijn er 56 aan het werk. In Vlaanderen zijn dat er 72. Ook in vergelijking met de andere centrumsteden scoort Genk het slechtst.

Nog zeer veel ex-arbeiders van Ford en toeleveringsbedrijven wringen zich dus tot vandaag in duizend bochten om aan een baan te geraken. In plaats van maximale steun van de overheid, ondervinden zij vooral tegenkantingen. Financieel worden ze afgestraft. Hoe kan je rondkomen met 830 euro per maand? Hoe betaal je daarvan je huur of je lening? Blijft er nog geld over om je kinderen te laten verder studeren of om te solliciteren?

Minder cadeaus, meer jobs

Voor veel ex-werknemers van Ford en toeleveringsbedrijven is de sluiting va Ford nog steeds een bittere pil. De grote ondernemers daarentegen profiteren van de hoge werkloosheid die een race to the bottom met zich meebrengt. Het hoog aantal werkzoekenden wordt tegen elkaar uitgespeeld: de werkzoekenden kunnen niet anders dan slecht betaalde banen aannemen in slechte arbeidsomstandigheden. 

Kijken we bijvoorbeeld naar de onderaannemingen van Ford na de sluiting. Dat ging gepaard met een fors jobverlies én een forse looninlevering. Een race to the bottom. Een run naar “working poor”.

Tegelijkertijd blijven onze regeringen deze grote ondernemingen op hun wenken bedienen. Denk aan de 45-urenweek die mogelijk wordt met de wet-Peeters. Of aan de verhoging van de pensioenleeftijd tot 67 jaar of de grote belastingvoordelen voor grote ondernemingen.

De studiedienst van de PVDA berekende dat de vijftig grootste bedrijven dit jaar samen amper 2,7 procent belastingen betaalden. Vergelijk dat eens met jouw belastingbrief. Ondanks de vele cadeaus, houdt niets deze bedrijven tegen van de ene op de andere dag de boel te sluiten en duizenden werknemers zonder werk achter te laten. Dat heeft Ford bewezen.

Nochtans is een andere aanpak van het werkgelegenheidsbeleid mogelijk. Er moet geïnvesteerd worden in jobs die tegemoetkomen aan de noden. Er zijn veel noden in het onderwijs, zeker in Limburg. Investeren hierin komt ten goede aan alle leerlingen en zal op lange termijn opbrengen. Maar er moeten ook grote projecten vastgenomen worden, die werk creëren.

In Maastricht heeft men op 6 jaar een unieke tunnel  met 2 verdiepingen gemaakt. In Belgisch Limburg sleept het probleem van de Noord-zuidverbinding al jaren aan. Een ondertunneling zou een oplossing kunnen bieden. Ook in het openbaar vervoer in Limburg kan er geïnvesteerd worden.

Verloederde stations en slechte verbindingen, dat is nu het openbaar vervoer in Limburg. Een andere keuze is trein- en tramverbindingen op de bestaande spoorbeddingen. Dat zijn oplossingen voor mobiliteit én werk in Limburg.

Gaby Colebunders, ex-delegee Ford Genk en lijsttrekker PVDA Genk

Michelle Heijens, medewerker studiedienst PVDA en voorzitter PVDA Genk