De documentaire is een aanklacht tegen de onmenselijke omstandigheden waarin nog altijd meer dan duizend geïnterneerden verblijven in de de Belgische gevangenissen.
Waarom een documentaire over geïnterneerden?
Dominique Willaert: “We hebben in 2009 met het Festival van Vlaanderen een theaterstuk gemaakt in de gevangenis van Gent. Toen hebben we mensen leren kennen die geïnterneerd waren. Je leest er wel over in de krant, maar dat is helemaal anders als je ze ontmoet, meemaakt en ook nog hun familie leert kennen.”
“De documentaire is eigenlijk ontstaan uit een soort van noodkreet van een aantal familieleden en ouders van geïnterneerden. Ze voelden zich niet gehoord. We vergeten dat mensen die psychisch ziek zijn ook ouders, broers, zussen, kinderen … hebben. Die krijgen bijna nooit een stem in het verhaal. Ouders hebben soms twintig jaar lang hun zoon of dochter opgevoed. Maar worden bij opname van hun zoon of dochter nauwelijks nog betrokken bij de behandeling. In de documentaire vertellen we een gedeelte van het verhaal vanuit het familiestandpunt.”
Jullie volgden enkele families van geïnterneerden?
“We volgden twee families die vertellen wat het voor hen heeft betekend om een zoon of een broer te hebben die psychisch ziek is. Ook de twee personen die psychisch ziek zijn, vertellen hun levensverhaal. We vertellen heel het verhaal van de familie. Van toen hun kind jong was tot hij plots ziek wordt en opgenomen wordt. En heel de odyssee daarna die ze afleggen via de psychiatrische ziekenhuizen op zoek naar hulp. Tot ze na tien jaar geen hulp meer krijgen en hun zoon of broer in de gevangenis zien belanden.”
“Ook de geïnterneerden zelf vertelden over hun situatie. Het verlies van hun autonomie vonden ze het ergste. Ze worden niet meer als burgers beschouwd, maar als object. Ze moeten papieren ondertekenen waar ze geen uitleg over krijgen.”
Hoe belanden die psychiatrische patiënten in de gevangenis?
“De psychiatrische ziekenhuizen leggen de lat almaar hoger en weigeren meer een meer mensen. Wat vreemd is, want de overheid geeft die ziekenhuizen juist geld om te werken met die mensen. Maar er zijn meer dan duizend mensen die vandaag geïnterneerd zijn. Er klopt dus iets niet. Er is een onwil bij enkele ziekenhuizen om met moeilijke mensen te werken.”
“Ten einde raad weten ze het niet meer en dan komt de persoon voor de Commissie ter Bescherming van de Maatschappij. En mensen worden om banale redenen geïnterneerd. Psychotisch zijn en stemmen horen en een klein raampje kapot gooien, kan al een aanleiding zijn voor internering. In de documentaire leggen we uit hoe mensen met psychische aandoening in de gevangenis belanden.”
“Het voorbeeld van een verhaal in de documentaire is van een man die al twintig jaar is opgenomen. Hij heeft seksueel contact gehad met een medepatiënt. Dat was een reden om hem te interneren. De familie zegt dat de zoon zelf benaderd is geweest door die vrouw. En een paar weken voordien hadden ze hun zoon gevraagd of hij geen zin had om naar een prostituee te gaan. Er was geen sprake van aanranding of verkrachting. Enkel het feit dat er seksueel contact was tussen twee patiënten was voldoende voor internering.”
Je wordt toch pas geïnterneerd als je zware misdrijven hebt gepleegd?
“Neen, het zijn meestal niet die zware misdrijven waar iedereen meestal aan denkt bij internering. Wij hebben diverse psychologen en psychiaters gecontacteerd om te vragen naar de redenen voor internering. En soms zijn die redenen zeer banaal.”
“Bijvoorbeeld wat heel vaak voorkomt, is iemand die drugs gebruikt en voor de rechtbank komt omdat hij met twee of drie gram in zijn bezit is opgepakt. Andere redenen zijn herhaaldelijk alcoholmisbruik, openbare dronkenschap, kleine inbraken.”
Hoe lang duurt zo’n internering?
“Iemand die geïnterneerd wordt, heeft geen juridische grond meer. Het kan dus zeer lang duren. De Commissie ter Bescherming van de Maatschappij komt om de zes maanden samen. En als er geen ziekenhuis wordt gevonden die jou wil opnemen, blijf je langer geïnterneerd. We hebben mensen ontmoet die al meer dan tien jaar geïnterneerd zijn.”
“Twee mensen uit de documentaire zijn al meer dan drie jaar geïnterneerd. En hun probleem is dat ze geen ziekenhuis vinden dat hen nog wil behandelen.”
Kunnen psychiatrische ziekenhuizen patiënten zomaar weigeren?
“Ze geven allerlei redenen op, bijvoorbeeld dat ze vol zitten, een wachtlijst hebben, etc … En er is inderdaad ook een probleem van wachtlijsten. Maar patiënten die al langer meedraaien in het systeem worden als ‘onbehandelbaar’ bestempeld. Ze worden sneller geweerd in vergelijking met vroeger.”
“Het heeft ook te maken met de regelgeving en de subsidiestroom die veranderd is. Vroeger werden chronisch psychiatrische patiënten gemakkelijker gesubsidieerd dan nu. De ziekenhuizen krijgen nu meer geld voor kortere opnames dan voor langere opnames. En er is een stijgende groep die in de vergeetput van de gevangenis terecht komt.”
Is een gevangenis dan goedkoper dan een psychiatrische instelling?
“Een gevangenis zal waarschijnlijk evenveel kosten als een psychiatrische instelling. Maar ze hebben er minder werk met een patiënt. Die zit in zijn cel en af en toe passeert er een cipier. Je hebt er geen verplegers of psychologen die patiënten begeleiden. Er is nauwelijks psychiatrische zorg. Je geraakt letterlijk in de vergeetput.”
“En zelfs het gevangenispersoneel geeft dat toe. Het Justitieel Welzijnswerk, de zorgteams zitten zelf met de handen in het haar. De hulpverleners hebben al verschillende keren aan de alarmbel getrokken.”
Hoe gaan de geïnterviewde families om met de internering van hun zoon of broer?
“Ja, dat is pure onmacht. In de documentaire zegt één van de moeders dat het voor haar bijna erger is dat haar zoon nog leeft en psychisch ziek is dan dat hij zou gestorven zijn in een verkeersongeval.”
“Ze zegt: ‘bij een ongeval of een ziekte zou ik nog kunnen afscheid nemen en rouwen. Terwijl mijn zoon nu drie jaar in de gevangenis zit. Hij leeft, maar hij ziet af. Hij wordt soms zwaar psychotisch. Ik kan geen afscheid nemen. Hij leeft nog, maar eigenlijk moet je een stukje afscheid nemen omdat je niet meer de zoon ziet en voelt die je vroeger gehad hebt.’ Zeer indringend.”
“De familie lijdt er enorm onder en het heeft heel wat gevolgen voor je relatie en sociale contacten. Je geraakt geïsoleerd omdat je jezelf opsluit. Omdat je er niet wil over praten met de buitenwereld.”
Wat willen jullie eigenlijk bereiken met de documentaire?
“We willen mensen een stem geven die zelden een stem krijgen. Mensen die als psychisch ziek worden omschreven, laten vertellen wat er is veranderd in hun leven.”
“Heidi, de alleenstaande moeder, vertelt het heel mooi. Ze vertelt hoe moeilijk het is om om te gaan met het anders zijn in onze samenleving. Niet alleen etnisch anders, maar psychisch ziek is ook een vorm van anders zijn.”
“En daarnaast hopen we ook dat de documentaire stimuleert om te zoeken naar andere vormen van psychiatrische zorg. Waarom moeten mensen die psychisch ziek zijn, afgezonderd en weggestopt worden in een instelling? Waarom zoeken we niet meer naar manieren om die mensen thuis of in een natuurlijke omgeving te behandelen?”
Gaan jullie rondtoeren met de documentaire?
“Ja, er zijn al heel wat reservaties. Blijkbaar is het een thema dat enorm leeft. We hopen dat de documentaire kan worden gebruikt als vormingsmateriaal. We hebben heel wat reservaties van ziekenhuizen, de opleidingen psychologie en psychiatrie, maar ook binnen de geestelijke gezondheidszorg.”
“Internering is mensen doelbewust op een vuilnisbelt gooien. Het is weigeren om hen hulp te bieden. Mensen die psychisch ziek zijn, zeggen zelf: we hebben geen misdaad gepleegd. In de gevangenis zit je omdat je gestraft wordt. Waarom zitten wij dan hier?”
Speeldata:
Dinsdag 14 december 2010 – 20 uur (première)
Woensdag 15 december 2010 – 15 uur /20 uur
Donderdag 16 december 2010 – 15 uur / 20 uur
Vrijdag 17 december 2010 – 15 uur / 20 uur
Info en reservatie: 09 324 80 26 of ONLINE
