Een zaterdagavond in juni, de klok flirt met middernacht, en in de
tent van The Celtic Art Gallery in het Limburgse vlekje Ham, in de
schaduw van de schoorstenen van Tessenderloo Chemie en op
wandelafstand van Wouter Bekecity Leopoldsburg, hebben Jokke Schreurs
en Hans Mortelmans net het orgelpunt van hun bijna drie uur durend
sociale jukebox ingezet.

Het bisnummer is een herwerking en vertaling van een nummer van Woody
Guthrie, oervader aller protestzangers, over gesyndiceerde vrouwen.
Het refrein, een vrolijke oorwurm, gaat als volgt: ‘Ge maakt mij
niet bang, ik ben bij de vakbond, ik ben bij de vakbond, ik ben bij
de vakbond. Ge maakt mij niet bang, ik ben bij de vakbond, tot mijne
laatste adem, bij ’t vakverbo-o-o-o-o-nd.’

De geplamuurde madam naast mij hijst haar glas wijn en loeit met een
geestdriftig gezicht mee. Haar vriendin tamboert met twee vuisten
woest op tafel alsof ze met de directie van Delhaize aan de tafel zit
en haar argumenten kracht wil bijzetten. Een paar uur eerder hoorden
we beiden nog kakelen over de zomercollectie van H&M: het klinkt
onwaarschijnlijk, maar het is zo waar als we het noteren.

De twee dames zijn geen uitzondering. Overal om ons heen veren nu
mensen recht, de laatste van wie je het verwacht het eerst. Aan de
andere kant van de tent, onder de affiche voor het plaatselijke
folkfestival, klautert een oud, krom manneke, alle protest van zijn
eega ten spijt, op een tafel. Schreurs en Mortelmans spelen als een
koppel kruidige vuurpijlen, de tent zorgt voor het klappen en juicht:
‘t is juist wat ze zingen.

We wrijven ons de ogen uit. Is dit nu de regio waar de slippendragers
van Voka stemmen binnenrijven met hetzelfde gemak als de puisterige
puber dat doen met paninistickers van het WK voetbal in Brazilië? Het toont nog
maar eens aan dat Jan Cap, de legendarische delegee van Boelwerf
Temse, zich niet vergiste toen hij pessimistische werkmakkers
inpeperde: ‘Ge moogt de kracht van het lied nooit onderschatten.’

Volksverheffing

Het concept van de sociale jukebox is uniek: het publiek vraagt geen
songs aan maar thema’s die op het armzalig kopietje staan dat het
bij het binnenkomen in hun handen kreeg gestopt. Daar spelen de twee
‘spelemannen’, zoals ze zichzelf in hun voorstellingsnummer
noemen, dan een nummer over: een cover, een halve cover, een
vertaling of een eigen creatie.

Zijn vanavond de revue gepasseerd: GAS-boetes (ofte ‘de restauratie
van de moraal’), de Vlaamse kwestie, mobiliteit, loon-naar-werk,
schone kleren, oorlog, allochtonen, stakingen, vermogensbelasting,
mini-jobs, de loonhandicap, milieu, ziekteverzekering, ondernemen,
working poor, minnelijke schikkingen (voor de aanzienlijken en voor
het volk) en we vergeten er zo nog wel een paar.

Ook het publiek mag meedoen, want tussen die verzoeken door dagen
Mortelmans en Schreurs alleman uit copla’s te fabriceren op
de tonen van Stadscoupletten van de Antwerpse volkszanger
Wannes Vande Velde. Copla’s zijn zoiets als haiku’s maar
dan plezanter, verspreid over zeven regels en telkens naar een
conclusie toewerkend. Wie iets uit zijn mouw schudt krijgt een micro
onder zijn neus geduwd.

De inspiratie des volks levert pareltjes op. Ook in het Limburgs, ook
onder de schoorstenen van Tessenderloo Chemie, jazeker. Over het
pensioenvraagstuk komt bijvoorbeeld het volgende uit de bus: ‘Ik
mag nu bijna met pensioen. Ik ben nu bijna zesentachtig, en dan moogt
ge met pensioen. Maar zijt gerust, ‘k ga ondertussen, links en rechts
zo nog wat klussen. Dat is wat ne mens moet doen. Ge komt niet rond
met uw pensioen.’

Of wat dacht u over deze copla rond de vraag naar de werkelijke
bestuurder van dit koninkrijk aan de Noordzee? Met een knipoog naar
EPO-auteur Marco Van Hees:‘Onze koning heet Albert, en het is
Boudewijn zijn broer niet, maar onze koning heet Albert, en wie denkt
dat het Philippe is, ja, die slaat de bal wel goed mis, dit land is
van de financière, de koning die heet Albert Frère.’

Zo zorgen Jokke Schreurs en Hans Mortelmans, samen met hun publiek,
voor een geluid dat de soundtrack van de sociale beweging zou kunnen
zijn; volkscultuur die de mensen een geweten zingt, ver weg van de
platitudes van de commerce. Alsook volksverheffing-met-de-glimlach
waarin de strijd het zout en de peper, de kaneel en de curry, het
zoet en het bitter is.

Ons heeft de sociale jukebox een warm compres rond het hart gelegd.

PS: Overigens komen ook de voetbalfreaks aan hun trekken:

Het is groot feest in Qatar / We gaan daar sjotten voor den beker / Op ‘t WK voetbal in Qatar / Maar hoeveel arbeiders daar sterven, / op die verschrikkelijke werven, / dat weet ge in geen duizend jaar / Amai, ‘t is feest daar in Qatar.

Hans Mortelmans en Jokke Schreurs brengen hun sociale jukebox elke
laatste woensdag van de maand in café Den Hopsack, Grote Pieter
Potstraat 24, Antwerpen. U kan hen ook zelf uitnodigen in uw
staminnee, vzw, wijkclub, volkshuis, enzovoort:
jokkeschreurs@gmail.com
of info@hansmortelmans.be