Op 22 mei werd er in Nederland gedemonstreerd tegen kerncentrales. Meer dan 1500 mensen uit Nederland, Duitsland, België en Frankrijk trokken door de straten van Maastricht, ondanks de stortregens van die dag. Ze betoogden niet tegen de kerncentrales in Nederland, hoewel de meeste deelnemers die ook graag zouden zien sluiten, maar specifiek tegen de verouderde kerncentrales van Doel en Tihange in België.

“Die tent moet gewoon dicht”

Het protest op 22 mei in Maastricht werd georganiseerd door politieke partij GroenLinks en actiegroep Milieu front Eijsden. Zij vinden dat buurlanden inspraak moeten hebben als het gaat om de veiligheid van de kerncentrales. In april 2013 werd er voor het eerst in Maastricht gedemonstreerd tegen Tihange en Doel en sindsdien is het verzet alleen maar groter geworden. Rob Hoenen begon daarom in 2015 met een medeoprichter het Milieu front Eijsden. Hun belangrijkste speerpunt is de sluiting van Tihange. 

“We organiseren niet alleen protesten, maar ook informatieavonden. Mensen zitten met veel vragen naar aanleiding van de aanhoudende berichten over veiligheidsproblemen,” vertelt Hoenen vanuit zijn woonkamer in Eijsden, op 36 kilometer van Tihange. Wat hem het meest is bijgebleven van de laatste info-avond? “Dat alle Belgen nu jodiumtabletten krijgen, terwijl Nederland er nog altijd voor kiest die pillen alleen via de apotheken beschikbaar te stellen. Het effect van jodiumpillen is bewezen, al helpen ze alleen tegen schildklierkanker, maar dat is in elk geval al iets. Er zou internationale regie moeten komen op de bedeling van jodiumtabletten zodat iedereen ze krijgt. Zo’n radioactieve wolk stopt niet bij de grens.”

Hoenen zag de duizenden haarscheurtjes in de wanden van de reactorvaten van Doel 3 en Tihange 2 tot voor kort als de grootste bedreiging. Het staal van de reactorwanden zou door de scheurtjes verzwakt zijn, waardoor de wanden mogelijk de straling van de reactoren niet aankunnen.

Inmiddels is daar nog een factor bijgekomen: de menselijke. Hoenen: “De sabotage in Doel is nooit opgehelderd. We weten dat terroristen de centrales als doelwitten zien. Tihange ligt ongeveer 50 kilometer van Maastricht, Doel ligt net over de grens van West-Brabant. In deze euregio wonen 4 miljoen mensen. De gevolgen zijn enorm als het misgaat. Bij een kernramp ontstaat er onvoorstelbare chaos, je kunt een stad als Antwerpen bijna niet evacueren. Hoe klein de kans op zo’n gebeurtenis ook mag zijn, wie een kerncentrale bouwt moet rekening houden met het ergste scenario. Die verantwoordelijkheid stopt niet aan de grens. Wij kunnen als burgers enkel van onderop de druk opvoeren in de hoop dat Nederland op hoog niveau gaat overleggen met België. Die tent moet gewoon dicht. Maar ik vrees dat er eerst een ramp voor nodig is.”

“Electrabel neemt grote risico’s” 

Peer de Rijk is directeur van WISE (World Information Service on Energy), een non-profit organisatie geworteld in de anti-kernenergiebeweging in Nederland. WISE houdt naast de Nederlandse kerncentrale in Borssele ook de Belgische kerncentrales nauwlettend in het oog.

De Rijk: “Voor elke kerncentrale geldt dat er wat kan misgaan. De kans op een heel serieus ongeluk is misschien niet zo groot, maar de gevolgen zijn zo groot dat je het risico niet moet willen nemen. Het aantal incidenten en ongelukken van de afgelopen tijd bij Tihange en Doel zegt iets over de toestand van de reactoren, het materiaal, de veiligheidscultuur en het management.”

Volgens de Rijk verdienen de ‘scheurtjesreactoren’ aparte aandacht omdat er grenzen zijn aan het aantal keer dat een reactorvat een noodstop kan weerstaan. Niemand weet precies hoe vaak dat goed gaat. “Het is nog steeds niet onomstotelijk vastgesteld dat de scheuren er vanaf het begin waren, of dat ze later zijn ontstaan. Electrabel neemt grote risico’s door die centrales gewoon open te houden. Ze staan dicht bij de Nederlandse grens. Mocht het serieus misgaan, dan kan een groot gebied potentieel besmet raken. Welk gebied besmet raakt hangt af van factoren zoals windrichting en neerslag, maar de kans dat delen van Nederland ‘geraakt’ worden, is groot. Daarom houden we ons ook bezig met kerncentrales over de grens.”

Ondertussen is de ‘eigen’ centrale in Borssele maar voor 40 procent onderzocht op eventuele scheuren. In mei is WISE daarom een rechtszaak gestart waarin de Nederlandse overheid gevraagd wordt Borssele stil te leggen zolang er geen tweede noodstroomvoorziening (een extra vaste lijn met het stroomnet) is. De Rijk: “Er waren kamerleden (Nederlandse parlementariërs) die stoer twitterden dat Nederland inspraak moet hebben over de heropstart van de Belgische centrales. Toen wij vroegen of ze dan ook vonden dat bijvoorbeeld Duitsland mee moest kunnen beslissen over het lot van Borssele werden ze weer wat stiller…”

De Rijk zegt te hopen dat internationaal verzet de druk opvoert om de oude kerncentrales in de Euregio te sluiten. Dat landen, steden en dorpen ook via juridische weg proberen sluiting van Doel en Tihange af te dwingen is daarbij een duidelijk signaal. “Of het resultaat heeft valt te bezien, enerzijds dient het recht er toe om burgers te beschermen, maar de praktijk leert dat gevestigde (economische) belangen vaak prevaleren.”

Volgende week spreken we Nederlandse en Duitse initiatiefnemers van de internationale juridische stappen tegen Doel en Tihange.