Beste beleidsmakers,

De maat is vol. De maat is nu écht vol.

In mijn elf jaar durende carrière
als hulpverlener, die ik ooit vanuit een maatschappelijke gedrevenheid en
toegegeven, ook een beetje idealisme, ben gestart, heb ik de crisis in de zorg
zien aanzwellen als het vertraagde beeld van een tsunami. Er kwamen kringen in
het water, en toen kleine golfjes, en toen grote golven. Nu is het zover. We
worden bijna overspoeld door een metershoge watermuur.

Spreek een hulpverlener
aan, in gelijk welke sector, en ze zullen u allen hetzelfde vertellen. Wij doen
ons werk met een hart voor onze doelgroepen, of dit nu kinderen in de
bijzondere jeugdzorg zijn, vluchtelingen, kansarmen of leerlingen met etiketten.
Maar het moet gezegd: het wordt ons onmogelijk gemaakt. “Het is crisis.” “Echt?”
“Ja, er is geen geld.” Hmm. Wat ze eigenlijk bedoelen, is dat er gekozen
wordt voor andere projecten. Er is geld voor de uitbouw van een nieuw
voetbalstadion. Er is geld voor vuurwerk op oudejaar. Er is geld voor
BAM-tracés en Uplace. Er is geld voor een lichtfestival in de stad. Voor
brood en spelen is er nog steeds geld. Het is crisis. Maar het is ook een
kwestie van keuzes.

Geen basisrechten, geen waardigheid

Tijdens datzelfde lichtfestival
lopen we tussen de mooi verlichte gebouwen een kraakpand voorbij. Daarin
verblijven vijf gezinnen met jonge kinderen. Ze hebben het gebouw gekraakt omdat
zij geen kansen krijgen op de reguliere huurmarkt. Omdat ze op de wachtlijst
staan voor een sociale woning (er zijn nog 8.000 wachtenden voor u). Omdat ze
op de wachtlijst staan voor het project leegstand. Omdat ze geen vaste
inkomsten hebben. Die vaste inkomsten, daar hebben ze recht op. Zij hebben de
juiste documenten. Maar ze hebben geen officieel domicilie-adres. Kan u nog
volgen? Geen domicilie, geen inkomsten. Geen inkomsten, geen domicilie. Dertien kinderen worden dakloos. Ze worden uit de gekraakte sociale woning gezet. Ze
zullen een aantal nachten terecht kunnen in de nachtopvang, op straat of in het
park slapen en als het onhoudbaar wordt opnieuw moeten kraken. Vandaag zaten deze
kinderen warm in de klas, maar vanavond slapen ze in het station.

In mijn hoofd ontplooien zich de
honderden huiskamers waar ik tijdens mijn ontelbare huisbezoeken als
begeleidster, consulente en brugfiguur altijd welkom was. Ik besef dat ik een
unieke kijk heb op wat er leeft achter deze deuren in Antwerpen en Gent. Ik zie
gezinnen met jonge kinderen in te kleine en slechte appartementen, vervallen
sociale woningen en wat recenter verbouwde studio’s of studentenkoten. Het
gaat van kwaad naar erger. Ik zie gezinnen waar ouders voor hun kinderen willen
instaan. Ik zie ouders die willen werken. Ik zie ouders die Nederlands willen
leren. Ik zie moeders met dezelfde bezorgdheden over hun kinderen als u en ik
over de onze. Ik zie mensen net als u en ik, die door omstandigheden (lees: ze
werden niet met hun gat in de boter geboren en komen ongelijk aan de start) uit
de reguliere systemen vallen. Ze verliezen daarbij niet alleen hun
basisrechten, maar ook hun waardigheid. Ze zijn niemand meer. Ik kan u
verzekeren, eens je uit de boot van ‘ons systeem’ valt, moet je hard zwemmen
om er weer in te springen.

Uit de boot

Ik kan vertellen over mijn
jaren als begeleidster in de bijzondere jeugdzorg. Ik herinner me een jongen
die het advies kreeg om opgenomen te worden in de psychiatrie. Er was geen
plaats. De psychiatrie zal vol. Ja, beste mensen, tien jaar geleden zat de kinderpsychiatrie
ook al vol. Hij werd opgenomen in een begeleidingstehuis. Niet veel later
bekende hij daar zijn eerste moord aan een vriend, die hij bijgevolg daarna ook
vermoordde. Ik vraag me al jaren af of het anders had kunnen lopen. Wist u dat
de kinderpsychiatrie trouwens geen onderdeel is van jongerenwelzijn?
Psychiatrische ziekenhuizen zijn een federale kwestie. Jongerenwelzijn is een
Vlaams Agentschap. Pech zeg. Weg afstemming.

Ik kan u vertellen over mijn
jaren als consulente bij de Jeugdrechtbank. Met honderd dossiers (lees:
probleemgezinnen) op mijn bureau beleefde ik hallucinante dagen. Ik herinner me
een meisje van zestien. Ze werd thuis misbruikt en geslagen. Geen plaats in de
voorzieningen. De jeugdrechter stuurde haar met een broodje terug de straat op.
Het was een fait divers in de krant. 3000 kinderen en jongeren staan op de
wachtlijst voor gepaste kwaliteitsvolle hulp.

Ik kan u vertellen over hoe een
goed werkende dienst zoals het Comité Bijzondere Jeugdzorg in koelen bloede, en
zonder enig overleg of denkwerk met mensen aan de basis, opgedoekt werd onder de
noemer ‘integrale jeugdzorg’. Er is nog weinig regie in de jeugdzorg vóór de
toegangspoort. De toegangspoort, wie heeft dat begrip trouwens bedacht? Waar
moet je aankloppen voor gezinsondersteuning?

Ik volg een gezin nu vier jaar. De
kinderen groeien op en moeder is hulpverlenersmoe. Kent u dat? In vier jaar
tijd heeft moeder afwisselend (ik overdrijf niet) 3 hulpverleners bij
het CKG, 2 consulenten bij het Comité, 4 consulenten bij de Jeugdrechtbank, 2
spijbelconsulenten van de politie, 2 thuisbegeleidsters en een brugfiguur over
de vloer gehad. Er is weinig hoop op beterschap. Moeder neemt niemand in
vertrouwen en houdt de deur nu dicht.

Wie begeleidt ouders nog echt en stuurt
ze in de juiste richting? Wie gaat met hen een langdurig traject aan van begin
tot einde? Wie trekt de kaart van deze kinderen? Het CLB? Datzelfde CLB dat
eigenlijk ook al een bakje vol had? Dat trouwens moet besparen?

Ik kan u vertellen over hoe goed
werkende scholen van het buitengewoon onderwijs en hun leerlingen, eveneens in koelen
bloede en zonder enig overleg of denkwerk met mensen aan de basis, het
slachtoffer worden van het M-decreet. Denkt u echt dat scholen niet het
onderste uit de kan halen om alle leerlingen in hun noden te voorzien?
Want als u dát denkt, dan bent u lang geen school in een stedelijke context
meer binnen gestapt. Klassen kunnen niet diverser zijn, er wordt meer
geremedieerd, gedispenseerd en gecompenseerd dan u voor mogelijk houdt. En wie
heeft de regie in handen over deze onderwijsvernieuwing. Jawel, het CLB. U kent
ze nog van hierboven. Zij die al een bakje vol hadden, die moeten besparen en
nog de integrale jeugdzorg een plaats moeten geven.

Schuldig verzuim

Het is een kwestie van keuzes.
Keuzes die gemaakt worden door beleidsmakers. Kiezen we voor een verloren
generatie kinderen? Kiezen we voor jongeren die naar Syrië trekken omdat ze in
onze maatschappij geen toekomst zien? Willen we binnenkort nog meer rellen op
straat? Want dan bent u, beste beleidsmakers, goed bezig. Dit is schuldig
verzuim van de overheid aan een hele generatie kinderen. U kijkt de andere kant
op. Maar die tsunami staat voor uw deur. U ligt nu nog lekker op het strand met
een cocktail in de hand, maar uw keuzes bepalen of en hoe snel u overspoeld
zult worden. Wij voelen het al in de scholen.

Kinderarmoede heeft geen tijd en
kan niet wachten tot de crisis voorbijgaat. Elke keuze kent een gevolg. Zorg voor de meest kwetsbaren in onze
maatschappij moet dringend opnieuw een politieke prioriteit worden. Dat vraagt een investering. Laat ons er
geen doekjes om winden: er is geld nodig in de sector en niet de zoveelste hertekening van het zorglandschap.

Er moeten
voorzieningen bijkomen in de bijzondere jeugdzorg. Er moet een
samenwerkingsverband uitgewerkt worden tussen de jeugdpsychiatrie en
jongerenwelzijn. Er moeten meer sociale woningen komen. Er moet ingezet worden
op projecten zoals Housing First. De meeste diensten werken met een minimum aan
middelen en een minimum aan mensen. Geef deze mensen wat ze nodig hebben om hun
job goed te kunnen uitvoeren. Hou op om zorg te vermarkten. Ga langdurige
relaties aan met mensen in flexibele trajecten. Hulpverleners hebben tijd nodig
om vertrouwen op te bouwen. Kijk en leer van andere landen. Zorg voor mensen valt niet te herleiden tot statistieken.

Het goede nieuws? U staat er niet alleen voor! Uw team
hulpverleners in Vlaanderen staat voor u klaar om u te adviseren en met volle
overgave hun werk te doen. Uw leerkrachtenteams staan klaar om u te adviseren
en met volle overgave kinderen hun talenten te laten ontdekken. Dat is de weg
vooruit. Wij zijn er klaar voor. Deze kinderen zijn de toekomst van morgen. Zij
zijn er ook klaar voor. Nu u nog.