Volgens Paul Munsi, die zijn land ontvluchtte na doodsbedreigingen door Mobutu’s geheime dienst, is Congo nog steeds niet onafhankelijk.

“Economisch zijn we helemaal afhankelijk van de blanken. Zij beschikken over de machines en hebben een commercieel netwerk dat wij niet hebben. Toen de Belgen in 1960 vertrokken, namen ze hun knowhow mee. Ze lieten Congo verweesd achter met och arme maar 17 universitair gediplomeerden. Op de koop toe waren het bijna allemaal priesters. Jullie zijn boos vertrokken zonder iets achter te laten. Zelfs het rioleringsplan van Kinshasa namen jullie mee. Hoe kunnen we het dan onderhouden?”

Peter Verlinden verweet de kolonisatoren dat ze de Congolezen allemaal Belg wilden maken. De zogenaamde évolués waren het model. “We hebben de Congolese eigenheid afgepakt. Wij, en ook veel Congolezen, denken nog altijd dat de blanke het beter doet. Onze ontwikkelingsprojecten vertrekken nog vaak van ons eigen grote gelijk.”

Steekpenningen

Walter Zinzen zei dat we een onderscheid moeten maken tussen de ouderen, die de kolonisatie nog bewust hebben meegemaakt – de 50-plussers – en de generaties na hen. Bij de oudere generatie leeft nog altijd een zeker ressentiment tegenover de Belgen. Bij de jongeren speelt dat veel minder.

“Het onderwijssysteem in Congo is nog altijd hetzelfde als in de jaren vijftig. Zo krijg je een schizofrene samenleving”, aldus Peter Verlinden.

“De grondstoffenroof mag niet enkel op rekening van de westerse en Chinese bedrijven geschreven worden”, vervolgde hij. ”De huidige machthebbers laten dit toe tegen betaling van forse steekpenningen. Het probleem ligt voor een groot stuk bij de Congolese staat en op de keper beschouwd bij de Congolezen zelf die hun politiek verantwoordelijken niet ter verantwoording roepen.”

Walter Zinzen ging hier tegenin. “De Congolezen kunnen hun leiders niet ter verantwoording roepen. Zij kunnen het corrupte regime niet desavoueren.”

Ook Paul Munsi was het niet eens met Verlinden. “Alle Congolese leiders zijn er gekomen door de wapens. Verkiezingen zijn een farce. Mijn moeder kan niet eens lezen en schrijven, toch stemde heel ons dorp voor Kabila.”

Een eigen democratie

Paul Munsi sneed een interessant onderwerp aan: dat van een eigen Congolese democratie.

“Jullie democratisch model hebben jullie klakkeloos willen kopiëren voor ons land. Maar in een land zonder wegen, met veel analfabeten, helemaal afgesneden van Kinshasa, werkt zo’n model niet. Onze eigen democratie is gebaseerd op de dorpschefs, die op hun beurt gecontroleerd worden door districtschefs. Dat is onze democratie.”

“Een chef houdt van zijn volk en weet zich gesteund door de geesten van zijn voorouders. Een chef luistert naar zijn raadgevers en de notabelen. Mobutu gedroeg zich als een chef, maar hij was het niet. Hij zorgde niet voor zijn volk en had geen voorouders die ooit chef waren geweest. Hij kende dat niet.”

Volgens Kris Smet is het geloof in geesten nog altijd wijd verspreid in Congo. “Toen ik met een bisschop sprak, vertelde hij mij dat als je in een emmer water kijkt en je ziet het achterhoofd van een persoon, dan weet je dat hij binnenkort gaat sterven. Zie je zijn gezicht, dan is er niets aan de hand. Dat een bisschop daarin gelooft! Maar laat ons niet te hoog van de toren blazen. Waar is de tijd van de schapulieren, de kaarsen, de astrologie en de waarzeggerij? Dat bestaat nu nog.”

Paul Munsi vestigt zijn hoop op het onderwijs. “De blanken hebben onze persoonlijkheid gekraakt. Wij moeten de Congolezen opvoeden zoals wij dat willen, op onze eigen manier, zodat onze kinderen gevormd zijn om hun volk te dienen. De programma’s moeten aangepast zijn aan onze realiteit. Formez les Congolais pour la réalité Congolaise.”