De community ruimte is een vrije online ruimte (blog) waar vrijwilligers en organisaties hun opinies kunnen publiceren. De standpunten vermeld in deze community reflecteren niet noodzakelijk de redactionele lijn van DeWereldMorgen.be. De verantwoordelijkheid over de inhoud ligt bij de auteur.

‘Survival of the Richest’ en het antwoord van de Europese sociaaldemocratie

‘Survival of the Richest’ en het antwoord van de Europese sociaaldemocratie

zondag 2 december 2018 16:40
Spread the love

Hoe kan sp.a, en de sociaaldemocratie in heel Europa, de strijd aangaan tegen de ecologische, economische en humanitaire crises? Zeker nu ze zelf in een existentiële crisis zit? Zeker nu blijkt dat de klassenstrijd helemaal terug is en het geglobaliseerde kapitalisme geen blijk van wijken geeft? Sp.a Rood houdt het eerste rapport van de Europese socialistische fractie S&D over Duurzame Gelijkheid tegen het licht en geeft enkele organisatorische en inhoudelijke voorzetten voor sp.a.

De klassenstrijd is helemaal terug, zo blijkt. Toen sp.a en PVDA in Zelzate met een bestuursakkoord naar buiten kwamen – met een prachtig sociaaldemocratisch programma – riep VOKA Oost-Vlaanderen onmiddellijk een banvloek uit. Gisteren kondigde farmaceutisch bedrijf Bayer aan dat ze wereldwijd 12.000 zal schrappen. Dat was een dag nadat topman Marijn Dekkers zich had laten ontvallen dat hun kankerbestrijdingsgeneesmiddel Nexavar alleen bedoeld is voor mensen die er 67.000 dollar per jaar voor kunnen neertellen. 

Vergeet trouwens climate change. Klimaatverandering bestrijden is voor het gewone volk, voor de losers. De kapitaalkrachtigen denken al langer in termen van climate conditioning: het beheersen van het klimaat. Dat houdt in dat men naar manieren zoekt om op aarde of op Mars veilige oorden te creëren waar de mens kan overleven. Denk gerust aan gated communitiestegen de klimaatapocalyps. Aan toegang tot deze ecologische safe havens zal uiteraard een prijskaartje hangen.

Het kapitalisme is – ver over datum! – bezig aan zijn seniele afbrokkeling. Marxisten hadden dit veel eerder voorspeld, maar door technologische ontwikkelingen, de globalisering en het ongeremd uitbreiden van het financiële én ecologische ‘krediet’ waar we op leven houdt het taaie beestje stand. Zodoende vervroegt onze Earth Overshoot Day – de dag waarop we de natuurlijke bronnen voor het jaar hebben opgebruikt – elk jaar.

Water! We gaan uit het marktdenken móeten breken

Aan zij die dus nog steeds de illusie koesteren dat ‘we allemaal in hetzelfde schuitje zitten’ en we ‘de problemen samen moeten aanpakken’ wil ik ook de uitspraak van de voormalige CEO van Nestlé Peter Brabeck in herinnering brengen. Die opperde dat water ‘geen fundamenteel mensenrecht is, maar een marktwaarde heeft, en geprivatiseerd dient te worden’. Het vrijemarktfundamentalisme kan dus zo ver gaan dat het diametraal ingaat tegen mensenrechten en simpele biologie! 

Water gaat onbetaalbaar worden, weten we al, als we het puur als een ruilgoed gaan benaderen. Het levensnoodzakelijke goed wordt niet alleen schaarser, ook de ontzouting (desalinatie) van zeewater is een duur en intensief proces. Hier de marktmechanismen op loslaten zou water op slag tot een luxeproduct maken.

De enige manier om de mensheid in haar geheel te redden van een catastrofe is beseffen dat we er met de vrijemarktlogica niet gaan geraken. Politieke partijen, zoals Groen, die de oplossing van de humanitaire en ecologische crises zien in een bijgestuurd kapitalisme, zitten fout. Zeker wat betreft sleutelsectoren als energie en huisvesting, en natuurlijke bronnen als water, voedsel en lucht moeten socialistische partijen nú kiezen voor een radicaal postkapitalistische oplossing. Een andere ongemakkelijke waarheid is dat de mens anders gaat moeten leven.

Wij denken dat het besef dat het vijf na twaalf is nog niet voldoende leeft bij de sociaaldemocratische partijen. Nochtans wordt een belangrijke aanzet gegeven in het eerste Rapport van de Onafhankelijke Commissie voor Duurzame Gelijkheid, een commissie die opgezet is onder auspiciën van de Europese sociaaldemocratische fractie, S&D. 

110 aanbevelingen: ‘We moeten het kapitalisme hervormen …’

Wat ons eerst en vooral gelukkig stemt is dat de sociaaldemocratie – en dan nog op Europees niveau! – voor de eerste keer de hand in eigen boezem steekt. In de inleiding van haar rapport lezen we dat de sociaaldemocratie veel te lang mee is gelopen in de neoliberale vrijemarktlogica. Ze geeft toe dat ze daarmee veel mensen kwijt is gespeeld, dat de armoede is toegenomen, en dat ook veel mensen van de middenklasse onzeker zijn geworden over hun toekomst en die van hun kinderen. ‘We hebben de impact van een geglobaliseerd kapitalisme onderschat,’ staat er – vrij geciteerd – te lezen. 

Een kritische zelfanalyse als deze missen wij in de kaderteksten van veel van de ideologische congresteksten die de afgelopen jaren uit de Grasmarkt zijn ontsproten. Vervellen tot een nieuwe partij, tot een ‘nieuw socialisme’, en opnieuw de aandacht trekken van grote groepen mensen die de sociaaldemocratie vandaag verafschuwen, begint bij afstand nemen van het eigen verleden. De volgende stap is natuurlijk om de tering naar de nering te zetten en, zoals Paul Magnette vorig jaar in zijn eentje mocht doen, en bloc ondemocratische en vernietigende handelsakkoorden als CETA afkeuren. En bloc ook de verkiezing van een linkse regenboogcoalitie als Syriza in Griekenland, die een concreet plan opstelt om te ontsnappen aan het bezuinigingsbeleid van de Trojka steunen. Soit, dat moet dus allemaal nog blijken; de eerste therapeutische stap is gezet.

Als antwoord formuleren de socialisten in hun eerste rapport nu 110 aanbevelingen, verspreid over vijf hoofdstukken en waarvan het hoofdstuk ‘het kapitalisme hervormen’ in het oog springt. 

De eerste aanbevelingen interesseren ons in deze het meest, omdat ze, in plaats van de transnationale ondernemingen, ‘andere’ vormen van economische activiteit centraal plaatst en deze tot de kern verheft van een ‘ander’ soort kapitalisme. Onder de noemer ‘sociale economie’ of, nog breder: ‘solidaire economie’, vallen coöperatieven, openbare instellingen en gelijk welke vorm van bedrijven die een zakelijk model vooropstelt dat mens boven winst plaatst, dat duurzame ontwikkeling voorrang geeft aan kortetermijnwinsten.

Wie A zegt moet B zeggen: we moeten ons bewust zijn dat zulke bedrijven in een vrijemarkteconomie en omringd door transnationale ondernemingen vogels voor de kat zijn. Daarom worden in het rapport ook aanbevelingen geformuleerd om grote bedrijven in de lijn te laten lopen, gaande van fiscale verplichtingen, over sociale regelementerigen tot manieren voor consumenten om aandelen te kopen in bedrijven die duurzaam ondernemen. 

De vraag die we ons blijven stellen, is waarom de sociaaldemocratie, na A en B te hebben gezegd, geen C kunnen zeggen. Als we grote corporaties beteugelen, en andere bedrijfsculturen op honderdenéén manieren ‘promoten’, waarom kunnen we dan niet ineens zeggen: we nemen economische sectoren geheel of gedeeltelijk in gemeenschapshanden?

De volgende stap zetten: naar socialisme en communalisme

Het parlée van nationaliseren is een oude socialistische eis, dat misschien ook oud klinkt, maar de idee erachter blijft pertinent, en wordt met het jaar relevanter.

Nationaliseren van economische activiteiten gebeurt vandaag de dag, bijvoorbeeld wanneer banken in nood zijn. Maar ook op lokaal vlak, in Europa, worden economische activiteiten opnieuw onder controle geplaatst van de gemeenschap. Het rapport spreekt in haar eerste aanbeveling over ‘democratic governance and ownership (democratic, transparent and
participatory decision-making culture)’ als een wenselijk kenmerk van de bedrijfscultuur voor een hervormde kapitalistische economie … Voor ons is het belang hiervan nog vele malen groter dan het rapport aangeeft. Hamburg is één van de eerste Europese steden die het contract met energiereus Vattenfall ophief en productie en distributie van elektriciteit in eigen handen nam. Dit gebeurde ondanks sterk verzet van onder andere … de Duitse sociaaldemocraten!

Municipalisering, nationalisering en communalisme zijn noodzakelijke denkoefeningen die de sociaaldemocratie zich in haar parlée eigen gaat moeten maken, als dé manier om bijvoorbeeld water betaalbaar en beschikbaar te houden. Ook de overstap naar duurzame energie – in de vorm van nieuwe generatie kerncentrales, of windmolens, of zonnepanelen – kunnen we het snelst bekomen als we deze sleutelsectoren uit de markt(logica) onttrekken en in gemeenschapshanden nemen – nationaal of lokaal. En laat ons alsjeblief ook snel werk maken van een openbare bank en een openbare verzekeraar. Dat is vele malen effectiever voor burgers én overheden om zich te allen tijde te beschermen tegen fiscale of financiële calamiteiten, dan een Europees orgaan in het leven te roepen om lidstaten onderling te laten bijspringen wanneer er zich een financiële crisis voordoet.

Vertaald naar de dapper-tegen-obliteratie-vechtende sp.a, zouden wij dus voorstellen om een aantal economische eisen nóg scherper te stellen. Hiermee komen we terug naar de kern van ons socialistisch ideaal, namelijk het overstijgen van het kapitalisme, niet de loutere hervorming ervan. We moeten heel duidelijk benadrukken wat álle mensen hierbij te winnen hebben, niet alleen de ‘verworpenen der aarde’. Sp.a Rood tracht hiervoor een voorzet te geven in haar Roodboek.

Het imago dient opgeboend om opnieuw geloofwaardig over te komen bij de bredere bevolking, en daarom moeten we zoals de Europese fractie ons falen in het verleden durven formuleren en expliciet vervellen tot een nieuwe, Socialistische Partij. We zorgen een aanzuigeffect voor jongeren en politiek daklozen door de deuren open te zetten voor stromingen.

Waar wacht sp.a op?

take down
the paywall
steun ons nu!