‘Achter elke man staat een moeder’

‘Achter elke man staat een moeder’

Dinsdag 2 februari is er opnieuw een avondje Eva Bijt Door! Het is intussen al de derde editie van een debatformule met all-female panels, over en door vrouwen. Organisatoren Marijke De Raes en Karen Vangodtsenhoven kiezen deze keer voor een alles behalve evident onderwerp: defensie. Hierbij een verslag van de tweede avond, over vrouwen en werk.

zaterdag 30 januari 2016 12:58
Spread the love

 




Volgens de Zweedse journaliste Katrine Marçal, auteur van Who Cooked Adam Smith’s Dinner?[1], zou de crisis van 2008 niet gebeurd zijn als de economie niet zo’n mannenwereldje was.

Om haar punt te maken, keert ze terug naar de vader van het liberale denken: Adam Smith. In zijn analyse van onze economische huishouding vertrekt Smith van een eenvoudige vraag: hoe krijgen wij ons eten op tafel?

Niet door de naastenliefde van de slager, de bakker en de boer. Nee, volgens Smith draait de economie enkel maar omdat wij als ‘rationele actoren’ vanuit eigenbelang (onder)handelen en daarom zou wat ‘de vrije markt’ heet zo belangrijk zijn.

Marçal wijst er daarentegen op dat vrijgezel Smith zich wel netjes bediende van de kookpot van zijn inwonende moeder. Hoe kon Smith al die onbetaalde zorgarbeid van zijn eigen moeder vergeten, alsof dat geen onderdeel van onze economische huishouding is? Meer nog: zou onze collectieve huishouding niet veel humaner verlopen zonder al die perverse excessen en vernietigende crisissen, als we uit liefde en zorg aan de slag gaan, in plaats van gedreven door winstbejag en meer marktaandeel?

Het boeiende aan het verhaal van de feministe Marçal is dat ze zich een sociaaleconomische organisatie durft inbeelden voorbij wat we vandaag als ‘realistisch’ aanzien. En vooral: haar denken over economie beperkt zich niet tot het probleem van het glazen plafond of de genderongelijkheid. Nee, ze ijvert voor een ‘vervrouwelijking’ van de economie zelf. Haar devies is: “Laten we op basis van andere waarden samen constructieve toekomstscenario’s uitwerken voor man en vrouw.”

Marçal: “Ik zeg dat economie de wetenschap van het eigenbelang werd en alleen daarmee bezig was. Dingen als zorgtaken of zorgen voor kinderen, alles wat we doen om andere redenen wordt niet als een deel van de economie gezien… . Als we daar blind voor blijven in economische statistieken, weten we niet wat een economie doet draaien. Dat zou een ander beeld geven van de economie en we zouden andere dingen waarderen. We zouden zorgtaken meer waarderen.”

Toekomstscenario’s

Dat betekent natuurlijk niet dat het glazen plafond onbelangrijk is. Dat bleek al uit de eerste debatavond van Eva Bijt door. Maar zelfs al hebben we meer gendergelijkheid binnen het huidige economische systeem, we zullen nog altijd botsen op een mensonvriendelijke situaties, niet in het minst vrouwonvriendelijke.

Ilse Devooght (Femma) bracht het debat meteen bij het scenario van de 30-uren werkweek. In plaats van de ‘citroenloopbaan’ die we nu in België kennen, waarbij werknemers worden uitgeperst tot ze op zijn, pleit Femma voor een herverdeling van tijd en energie.

De 30-urenwerkweek geeft mensen tijd om zelf aan zorgarbeid te doen (kinderen en ouderen), zich te ontplooien, minder taken uit te besteden, tijd voor vrijwilligerswerk en hobby’s. Nog voordelen: minder werkloosheid en dus een rem op het sociale onderscheid tussen ‘winners’ en ‘losers’, minder ‘uitbestede’ consumptie wat goed is voor het milieu, meer zelfredzaamheid inzake voedselvoorziening, verplaatsingen per fiets, enz.

Arbeidsvreugde en zelfredzaamheid

Arbeidsduurverkorting op zich is natuurlijk maar een stukje van de puzzel: het herwaarderen van onbetaalde arbeid, het doorbreken van de rollenpatronen, vaderschapsverlof… Tine Daeseleire (psychologe KU Leuven) voegt daar nog het belang van voldoening en bevlogenheid aan toe. In gevallen van burn-out focust therapie al te dikwijls op het individuele verhaal terwijl de oorzaken van structurele of contextuele aard zijn: gebrek aan overleg en inspraak, teveel flexwerk en onzekerheid, gebrek aan ontplooiingskansen of ruimte voor eigen initiatief, etc.

Katrien De Groef (journaliste, VRT-documentaire ‘De werkende mens’) wees erop dat we gerust ook de focus op ons werk wat mogen relativeren. Werk mag soms wel eens terug gewoon ‘werk’ zijn, een activiteit die je doet om een inkomen te hebben. We laten onze identiteit teveel samenvallen met onze job. Zo’n reductie is nefast in tijden waar de scheidingslijn tussen werk en privé vervaagt, waar steeds meer mensen online zijn en waar 24/7 bereikbaarheid als het ‘nieuwe normaal’ geldt.

De Groef pleit voor arbeidsvreugde gecombineerd met het aangeven van persoonlijke grenzen. En waarom zou je ook niet wat meer klagen over je werk op sociale media, in plaats van elkaar te willen overtreffen met prestaties en succes? Tine Hens (Het klein verzet), vervolgens, pleit voor een andere structurering van ons werkleven om zo ook de tijd te vinden om werk te maken van het goede leven buiten de loonarbeid: tijd voor jezelf, minder afhankelijkheid van consumptie en meer aandacht voor sociale zingeving.

Actrice Marijke Pinoy voegde daar nog een videoboodschap aan toe:

 

Lean in? Lean out?’

Als we Sheryl Sandberg volgen, COO van Facebook en auteur van het boek Lean In, moeten vrouwen hun positie in een mannenwereld versterken door zich ‘mannelijker’ op te stellen en zorgtaken uitbesteden. Niet evident, aldus Deborah de Moortel (onderzoekster VUB) omdat vrouwen in het algemeen veel kwetsbaarder zijn op de werkvloer, vanwege de loonkloof of door de aard van de contracten.

‘Lean in’ komt bijgevolg neer op het afschuiven van de verantwoordelijkheid op het individu. In haar boek Lean Out, bespreekt journaliste Dawn Foster waarom de visie van Sandberg het feminisme depolitiseert en neerkomt op window-dressing voor de patriarchale businesswereld.

“Iemand die graag werkt gaat nooit werken”, zo zou je kunnen stellen. Maar zelfs als je energie voor twee hebt, blijft het ontzettend knokken voor vrouwen. Zeker als ze alleenstaande moeder zijn. Daarvan getuigde Marijke Pinoy:

Verklaart dat waarom vrouwen vaker ten prooi vallen aan een burn-out? Of getuigt het net van de bevestiging van genderpatronen door burn-out tot een ‘vrouwenprobleem’ te reduceren? Alsof mannen daar vrij van zouden zijn.

Wellicht ligt een groot deel van de verklaring in het feit dat vrouwen de kracht hebben om vroeger en openlijker te praten over hun problemen. Ze trekken zich sneller terug op het gezin, daar waar mannen vaak langer wachten en bijgevolg een moeilijker verwerkingsproces doorstaan. Mannen hebben dikwijls ook meer af te rekenen met kwaadheid omdat het falen moeilijker ligt, persoonlijk en sociaal.

Drie-fasen plan?

Journaliste Ilse Ceulemans zoekt dan weer heil in een drie-fasen plan: eerst studeren en carrière, dan deeltijdswerken en kinderen, vervolgens opnieuw ‘de vleugels uitstrekken’.

Ilse Devooght (Femma) wijst erop dat zo’n ‘family sabbatical’ niet hoeft in het geval van arbeidsduurverkorting of een werkonderbrekingsstelsel. Maar alle bestaande werkonderbrekingsstelsels zijn helaas wel op de middenklasse gericht. Met een Mattëuseffect tot gevolg dat armere mensen het nog moeilijker krijgen. Bijvoorbeeld, kan een poetsvrouw rekenen op arbeidsonderbreking?

Bovendien is minder werken niet altijd minder werken: wie parttime werkt, heeft dikwijls af te rekenen met de werkdruk van een voltijdse baan. Hetzelfde werk voor minder geld. Enkel een collectieve arbeidsduurverkorting kan voor een andere structuur zorgen, en daar hebben zowel mannen als vrouwen baat bij.

Meer vrije tijd, zo vreesde Deborah de Moortel wel, kan leiden tot meer consumptie. Nog meer Netflix-series, is dat wel constructief voor onze maatschappij? Ilse Devooght repliceerde: deze stelling is vergelijkbaar met de ‘moral panic’ bij het invoeren van de 8-uren werkdag, het weekend en het vrouwenstemrecht, waarbij men dacht dat meer vrije tijd zou leiden tot alcoholisme en hoererij.

Volgende zitting: Eva Bijt Door #3: defensie

2 februari, 20u, cultuurkelder De Groene Waterman, Wolstraat 7, Antwerpen.

 

[1] In Nederlandse vertaling: ‘Je houdt het niet voor mogelijk’, verschenen bij de Geus.

take down
the paywall
steun ons nu!