In 1913 werden 128 Senegalezen en 60 Filipijnen tentoongesteld in nepdorpen in Gent. Het was één van de attracties op de wereldtentoonstelling, nu net een eeuw geleden. Drie nabestaanden van één van de slachtoffers van toen – de 20-jarige Madi Diali die het verblijf in Gent niet overleefde – komen getuigen op de Waarheidscommissie die onder leiding van theatermakers Chokri en Zouzou Ben Chikha werd opgericht. Tot 27 april kunt u de werkzaamheden van de commissie volgen in het oude gerechtsgebouw in Gent.   

Is het een theatervoorstelling, een performance of toch een echte waarheidscommissie? De termen doen er niet toe. Het is een gebeurtenis die de deelnemers/toeschouwers enkele stompen in de maag geeft en achterlaat met prangende vragen. Hoe kon dit gebeuren? Waarom weten we zo weinig over die donkere bladzijde uit de geschiedenis? Waarom weten we überhaupt zo weinig over dergelijke verhalen van vernedering en onderdrukking? Wat zegt dat vandaag nog over ons?

De Senegalezen en Filipijnen maakten deel uit van een rondreizend circus ter vermaak van de blanke westerling. Na afloop zwierven de tentoongestelde mensen nog een maand rond in Gent. Voor hun bewezen diensten kregen ze 10 Belgische frank, zowat een derde van een arbeidersmaandloon van toen.

De geëerde Vlaamse schrijver Cyriel Buysse omschreef hen als “een mengselproduct van apen en Mongolen”. Is hij een product van zijn tijd? Wellicht, al toont een citaat van Karel van de Woestijne, een tijdgenoot van Buysse, dat er ook toen al een andere blik mogelijk was.

En nu? Kijken blanken vandaag met meer openheid naar wat hen vreemd lijkt? De voorstelling duwt de deelnemers af en toe in de ongemakkelijke rol van toeschouwer van een Zoo Humain. Acteur Mourade Zeguendi maakt een sprong in de tijd en neemt de problematiek van racisme, vooroordelen en blanke suprematie mee naar de 21ste eeuw.

Gentenaars, Vlamingen, Belgen moeten die geschiedenis kennen. Dit moet deel uitmaken van het onderwijs, eist hij.

Dat is misschien wel de belangrijkste conclusie. In de reflectie over het koloniale verleden en de impact op het heden staan Belgen nog nergens. Dat bewijst ook de geringe aandacht voor het interessante proces dat Chokri en Zouzou Ben Chikha op gang brachten. Zonder de excuses van de Gentse burgemeester Termont was de Waarheidscommissie mogelijk zelfs ongemerkt voorbij gegaan. Net als de herinnering en de schaamte voor het leed van toen.

Meer info:
http://www.actionzoohumain.be/

Met dank aan de Universiteitsbibliotheek Gent voor het archiefmateriaal.