De tekst werd eerst in het algemeen standaard Nederlands gelezen, daarna herhaalde acteur Alain Rinckhout dezelfde tekst in een Antwerpse interpretatie. Veel deelnemers aan de wedstrijd waren er niet, de warmte speelde hen misschien parten of kon men aan de verlokkingen van de bollekes op het nabijgelegen feest niet weerstaan?

Geduldig noteerden zij op de hun verstrekte notablok wat ze hoorden. Een goed halfuurtje duurde het dictee, en het werd met ingetogen aandacht gevolgd. De winnaar zou ‘s avonds pas bekend worden gemaakt, na het lezen van alle schrijfsels door een Antwerpse jury.

Peggy Mertens won de wedstrijd met slechts twee fouten. De vraag is natuurlijk welke criteria golden om een fonetisch genoteerde tekst op ‘fouten’ te controleren. Eén van de juryleden en waarschijnlijk ook de opsteller van de tekst in dialectvertaling is Freddy Michiels die van het Antwerps al jaren een doorgedreven hobby maakte en onlangs zelfs een ‘Antwerps zakwoordenboek‘ produceerde.

Ik nam zelf het boekje door, maar moest het opgeven door talrijke fouten in schrijfwijze en verklaringen, de vele incongruenties en hiaten. Ook een ander jurylid, Jos ‘Smos’ Hermans, bezigt in zijn liedjes een soort Antwerps dat overdreven in de verf wordt gezet, maar weinig met de echte spreektaal te doen heeft.

Hoe kan dat? Het Antwerpse dialect bevatte vele onderverdelingen, zelfs intra-muros, zodat alleen al door het woordgebruik of accenten bepaald kon worden van welke wijk de spreker afkomstig was.

Sinds de jaren zestig werd het ABN er bij de jeugd ingeramd en speelde het gebruik van deze standaardtaal op het opkomende medium televisie een belangrijke rol. Ik denk dan o.a. aan ‘Voor wie haar soms geweld aandoet’ van dr. Marc Galle met dagelijkse tips voor ‘correct taalgebruik’.

Een zekere verhollandsing was er de oorzaak van dat bijvoorbeeld ‘bompa’ niet meer gebruikt werd, maar wel het Nederlandse ‘opa’. De ‘je’ vorm werd ingeburgerd ter vervanging van het oervlaamse ‘ge’ hoewel dit tot op vandaag – en zelfs door professionele sprekers op televisie – tot eigenaardigheden leidt zoals het gebruik van beide vormen in één zin.

Daarenboven was er de migratie van en naar de stad die taalkenmerken invoerde, maar vooral exporteerde. Zo spreekt men nu een soort Antwerps-Kempens in gemeentes als Kalmthout of Olen. Antwerps werd ook nationaal populair (of tenminste bekend) door de vele televisieproducties die jarenlang werden uitgezonden zoals ‘Slisse en Cesar’, ‘den Bompa’, ‘RIP’, ‘Lily en Marleen’, en niet in het minst ‘Gaston en Leo’ met jarenlang een hoogtepunt op nieuwjaarsnacht.

Het dialect is niet verloren, wel heeft het veel ingeboet. Zanger Axl Peleman vertelde anekdotisch dat hij met zijn vader en zoon op stap was en ondervond dat ze alledrie een ander woord gebruikten voor eenzelfde voorwerp. Dat is het kenmerk van een levende taal.

Maar om objectief een fonetisch dictee te beoordelen, wordt het moeilijk als de deelnemers uit verschillende generaties en regio’s stammen en de voorlezer uitdrukkingen gebruikt die hem niet in de mond liggen of in het echte dialect helemaal niet gebruikt zouden worden. De schuld leg ik in de handen van de opsteller van de dialecttekst. De waarde van dit evenement is dus slechts het ludieke aspect ervan.