Vier jaar geleden
besluit een groep geëngageerde fotografen zich te verenigen in een collectief. De
veranderingen op vlak van politiek, sociaal, economie of milieu die onze
samenleving doorkruisen, overtuigt hen van de noodzaak om de verschillende vormen van sociale
strijdte documenteren. Met
fotografie en video proberen zemaatschappelijke kwestiesaan te kaarten.

Op zaterdag 14 maart stelt
het collectief zijn foto’s voor de eerste keer tentoon. De rode draad doorheen
de expositie is de sociale strijd. Tegelijkertijd presenteert het
collectief zijn eerste naslagwerk, Tensions.

DeWereldMorgen.be sprak
met twee leden van het collectief.

Hoe is het collectief ‘Krasnyi’ ontstaan?

Karim: “Alle leden van het collectief zijn op
één of andere manier geëngageerd, sommigen militant, anderen niet, maar met een
duidelijk linkse sympathie. Jérôme is lid van Agir
pour la Paix, ik ben een militant bij de vakbond, we zijn allemaal gelinkt aan de sociale beweging. Eind 2011, hebben we elkaar tijdens de rellen in de Brusselse Matongewijk
ontmoet. We hebben gepraat en beslist om een collectief op te richten. We noemen het collectief ‘Krasnyi’, dat
betekent ‘rood’ in het Russisch.”

Hoe
werken jullie?

Karim: “Voor de actualiteit hebben we
een agenda en iedereen laat weten wat hij kan opvolgen. Daarnaast ontwikkelt iedereen
zijn eigen ideeën voor langere reportages. Pierrot werkt bijvoorbeeld aan een
verhaal over de overbevissing. Hij gaat hiervoor geregeld naar Bretagne. We proberen elke maand samen
te komen om te overleggen en te bekijken op welke manier we samen aan de
langere reportages kunnen werken. We
denken volop na over de manier van functioneren om een maximum aan democratie
te kunnen behouden. Maar tegelijk dragen we ook efficiëntie hoog in het vaandel,  want het is belangrijk zoveel mogelijk aanwezig te
zijn bij de sociale strijd.

De sterkte van het
collectief is dat we naast onze eigen manier van werken ook elk onze
gevoeligheden hebben waar we proberen verslag van uit te brengen. Stuur me naar
een kraakpand en ik zou er niet onmiddellijk op mijn gemak zijn, aan een
stakerspiket voel ik me dan weer als een vis in het water. En zo slagen we er in om over heel divers aspecten van sociale
strijd te rapporteren.” 

De media

Waar
komen jullie beelden terecht?

Karim: “Onze politiek is dat alle
alternatieve media met beperkte middelen onze beelden mogen gebruiken. Gratis,
maar wel met naamsvermelding. De dominante ideologie zorgt ervoor dat de
traditionele media zelden vooruitstrevend zijn of sociale acties ondersteunen.
Ze vragen ons dan ook zelden materiaal. Zelf hebben ze nog amper fotografen in
dienst. Ze gebruiken beelden van
freelancers die tegen een schamele vergoeding voor persagentschappen als Belga
of Reuters werken. Je ziet dus vaak dezelfde foto’s terugkomen op de
voorpagina’s van verschillende kranten. En er is bij de traditionele media
weinig of geen interesse om te investeren in reporters die diepgravend te werk
gaan.

Voor de traditionele media werken, is ook
heel delicaat. We fotografeerden in 2012 bijvoorbeeld de mijnstaking in Spanje,
in Asturië. De mijnwerkers vochten tegen de politie en wierpen wegblokkades op.
Ze gebruikten vuurwerk dat ze in de richting van de politie schoten, wat nu
niet echt gevaarlijk was. Maar op beeld zag dit er heel spectaculair en
gewelddadig uit. Een fotograaf maakte dus een foto van een vertrekkende vuurpijl
op het moment dat een politiehelikopter passeerde. Het zag er een beetje uit
als een bazooka die op een helikopter werd gericht. En daaronder schreef men: ‘zijn
de mijnwerkers terroristen?’ In het artikel werden de mijnwerkers
gecriminaliseerd. Ik had die foto ook kunnen maken. Waar het om gaat is: wat
schrijf je ernaast en waar dient de foto voor? Is het om de mijnwerkers te
steunen of om ze zwart te maken, om ze af te schilderen als criminelen en onruststokers
terwijl ze alleen maar hun werk proberen te verdedigen? Met een foto kan je
vertellen wat je wil. Dus daar moet je heel voorzichtig mee zijn. Daarom hebben
we beslist dat we altijd een bijschrift opleggen. We willen niet dat één van
onze foto’s op een foute manier gebruikt of geïnterpreteerd wordt.”

Zijn jullie activisten of journalisten?

Karim: “Verslaan journalisten wat ze
zien? Dat denk ik niet. Dat is het hele probleem. De pers is zogezegd neutraal,
maar dat is niet waar. Vaak wordt bij een vakbondsbetoging de positie van de
regering of van het patronaat ingenomen bijvoorbeeld. Men schrijft dan over ‘de
gijzeling’ van werkwilligen door stakers.

Ik ga niet naar een manifestatie om drie
foto’s te nemen en die snel online te zetten. Ik wil ‘aanvaard’ worden door de
militanten, met hen praten en ik wil zo dicht mogelijk op het onderwerp zitten,
vertrouwen winnen want je hebt ook het portretrecht waar je rekening moet mee
houden. We sympathiseren met de onderwerpen die we verslaan en proberen ‘in de
actie te staan’. Een stom voorbeeld, het klinkt misschien karikaturaal maar als
er spanningen zijn met ordehandhavers dan staan we niet aan de kant van de
politie maar tussen de actievoerders. Al kan je dan nog altijd een foto maken
en die uit de context halen. Maar we proberen dus zoveel mogelijk het verhaal
van begin tot einde te vertellen, met hopelijk meer objectiviteit dan de mainstream
media.”

Op
welke manier weerstaan jullie aan de druk om ‘straffe beelden’ te kiezen die de
emoties van het publiek beroeren?  

Karim: “Een discussie die we op één van
onze laatste vergaderingen hadden, ging over sensatiezucht. Tijdens de grote
vakbondsbetoging, op 6 november, hebben we gezien hoe die in de mainstream
media werd afgebeeld. Ze toonden voornamelijk de gewelddadige excessen op het
einde van de betoging. Op basis van de beelden had je de indruk dat de
burgeroorlog in Brussel was uitgebroken. De reportage die wij publiceerden
kreeg ook kritiek. Volgens mij hadden we ook te veel nadruk gelegd op de
incidenten in plaats van op de stoet. Nochtans was die stoet heel belangrijk.
Zo’n massale optocht hadden we al in dertig jaar niet meer gezien. We zijn dus ook
in de val getrapt.”

Jerome: “Daarom is het belangrijk om
afstand te kunnen nemen en na te denken. We worden overspoeld door sensationele
beelden. En inderdaad, op de betoging in november volgden we een reflex die voortkomt
uit het feit dat we die beelden dagelijks te zien krijgen. De discussies binnen
het collectief zorgen voor een dergelijke reflectie. In je eentje zie je dat
misschien minder snel. De mainstream media is zo aanwezig, zo oppermachtig dat
je regelmatig jezelf moet ontgiften. En daarom is het interessant om in een
collectief te werken.”

Tensions

Wat
willen jullie bereiken?

Karim: “De sociale strijd documenteren,
dat gebeurt heel weinig. Fotografen die dit twintig, dertig jaar geleden deden, die voor
de klassieke media werkten, hebben daar vandaag geen tijd meer voor. Ze worden
van de ene naar de andere gebeurtenis gestuurd. De sporen van de collectieve
strijd worden niet bijgehouden. En dat is één van de objectieven van ons werk. Dat
is onze ambitie.”

Jérôme: “Een goede illustratie hiervan
is ons eerste magazine Tensions. We willen terugblikken op de afgelopen drie
jaar. Het is niet de bedoeling om alles gewoon op een harde schijf stockeren,
die dan stuk gaat of vergeten wordt. We willen de sociale acties vastleggen
gedurende een langere periode en niet vanuit een kortstondig perspectief dat
ons vaak opgelegd wordt. Daarom is het werk voor het magazine Tensions heel
belangrijk voor het collectief. Het verplicht me om alle foto’s opnieuw te
bekijken. Je bekijkt de zaken dan op een andere manier. Een foto van drie, vier jaar
geleden kan ook iets over het heden zeggen door te vertellen wat er in het
verleden is gebeurd.”

Karim: “Tensions is onderverdeeld in
hoofdstukken van de belangrijkste thema’s waar we de afgelopen jaren mee
geconfronteerd werden. En elk onderdeel wordt ingeleid door een militant of een
activist die betrokken is bij die thematiek. De lancering van het magazine gaat
ook gepaard met onze eerste grote expo. En indien het goed loopt, is het
misschien een optie om een jaarlijks magazine te maken.”

Beelden als wapen voor sociale
verandering

Schrijfster en politieke activiste Susan Sontag stelt: “Foto’s kunnen de
oorlog niet beëindigen maar alleen de aandacht trekken en doen nadenken”. Kan
je met foto’s mensen mobiliseren?

Jérôme: “Il n’existe pas d’image juste,
juste une image”, een beeld is een middel, dat kan goed of slecht zijn,
afhankelijk hoe je het gebruikt. Wij nemen niet zomaar foto’s, het is onderdeel
van onze strijd. We leven in een beeldrijke maatschappij, daar kan je geen
abstractie van maken. Of je zou je moeten afsluiten van alles. Als je de strijd
wil laten uitdijen, dan moet je mensen mobiliseren. Kan dat alleen met
beelden? Neen. Slagen we erin om te mobiliseren zonder dit medium? Dat zou
absurd zijn.

Karim: “Het einde van de kinderarbeid in
de VS is mede bereikt dankzij een aantal fotografen, die ook verenigd waren in een
collectief, die een basis gelegd hebben. De foto’s hebben de problemen
gevisualiseerd. Het is een middel. En de sociale beweging moet zich voorzien
van zijn eigen media die tegen de heersende ideologie kunnen ingaan, tegen
racistische vooroordelen, vooroordelen tegen werklozen, tegen alles wat er elke
dag verspreid wordt om ons de asociale maatregelen te laten accepteren. En
beelden kunnen gebruikt worden om al die verhalen te illustreren, om te sensibiliseren.”
 

Jérôme: “Sinds de eerste grote anti–globalistische
betogingen is er een beweging van ‘her-toe-eigening’ van de manier van
actievoeren ontstaan. De ‘ZAD’s’ (Zone à Défendre), alle bezettingen, reclaim
the streets. Dat vertaalt zich naar media toe, initiatieven als Indymedia zijn een vorm van de
‘her-toe-eigening’ van het recht van spreken, van het vertellen van je eigen
verhaal en je niet moeten schikken naar het verhaal van de overwinnaar, de
machthebbers. Het is dus ook belangrijk
om je verhaal te leren verwoorden zodat een groter publiek een ander verhaal te
horen krijgt.”  

Karim: “Ook in het verleden had de
sociale beweging, de arbeidersbeweging z’n eigen medium met eigen
beeldmateriaal. Kijk maar naar de Associations de photographes ouvriers (APO), begin jaren 1920. De arbeiders namen deel aan een
vakbondsstaking en vroegen zich af hoe ze hun publicaties konden illustreren. Het
fotografisch materiaal was toen nog duur en de techniek heel ingewikkeld en dus
organiseerden ze zich in kleine collectieven. Samen realiseerden ze foto’s om de
debatten te voeden en hun strijd kenbaar te maken. Wat in een andere context,
in een andere eeuw plaatsvond, proberen wij ook te doen.”

Tentoonstelling Collectif Krasnyi: vri 24/04/2015 > din 12/05/2015

Vernissage met concert van de retrospectieve van drie jaar
sociale strijd in België. Groepstentoonstelling, een samenwerking
tussen Pianofabriek gemeenschapscentrum, ZIN-TV en Collectif Krasnyi: vri 24/04/2015 – 18:00 > 23:00

Waar? Pianofabriek, Fortstraat 35, 1060 St Gillis, Brussel