De veer is gebroken bij de N-VA, toeterde Eric Van Rompuy (CD&V), terwijl Carl Devos (UGent) De Wever al zag eindigend als Steve Stevaert (sp.a) en Guy Verhofstadt (OpenVLD); immens populair in een bepaalde periode maar uiteindelijk toch ook beperkt houdbaar (1).

Zowel links als rechts leek men de flessen champagne te kraken. CD&V zag zichzelf bevestigd in de terugtocht uit het dal, OpenVLD was blij met de keuze voor Maggie De Block voor Asiel en Migratie in 2010 – De Block lijkt het nieuwe stemmenkanon in wording voor de liberalen – en voor Belgisch gezinden leek het separatistisch gevaar geweken.

Er is evenwel zo’n spreekwoord over het vel van de beer. En wie even voorbij de berichtgeving kijkt, zou wel eens kunnen concluderen dat dit ook in deze kwestie geldt.

Eén peiling, twee peilingen…

Het eerste probleem dat zich met de berichtgeving stelt, is het referentiepunt. In de recentste peiling van De Standaard (DS) en VRT klokt N-VA inderdaad af op 27.9% van de stemmen, oftewel 4% tegenover de vorige peiling van DS en VRT, toen de partij 32.1% haalde en op weg leek naar de beruchte 40% die haar schijnbaar incontournabel zouden maken (2).

Het venijn zit hem evenwel in de details. Deze peiling is slechts één peiling. Amper een maand geleden haalde N-VA meer dan 35% (!) van de stemmen in een andere peiling, die van RTBF en La Libre Belgique (LLB). De partij zette daarbij een stijgende lijn door van 32.8% en zou een winst geboekt hebben van meer dan 7% tegenover de verkiezingsresultaten van 2010. Over die peiling van RTBF en LLB in september, schreef De Standaard toen; Nieuwe Peiling, N-VA zit weer in de lift (3). Eén negatieve peiling maakt met andere woorden de Belgische lente niet. Vooralsnog kampeert de N-VA in de hogere regionen wat de kiesresultaten betreft.

Communicerende vaten

Dat het succes van de N-VA ooit moest plafonneren is de logica zelf. De vraag is alleen wanneer en op welk niveau. Dat de partij recent geen goeie beurt maakte – zie de problemen in Turnhout, Keerbergen en elders en de nogal slordige communicatie rond het confederalisme – is een feit. Dat betekend evenwel niet dat de partij en het de dreiging die hiervan uitgaat bezworen zou zijn.

De reden hiervoor zijn de communicerende vaten van de politiek. Partijen groeien, bloeien en gaan ten onder maar dat gebeurd niet zomaar. Het schijnbaar vervullen van het eigen programma  kan een reden voor de ondergang zijn. Evenzeer kan een partij ten onder gaan doordat haar programma, haar discours en dus ook de aantrekkingskracht door andere partijen overgenomen wordt. Het Vlaams Blok/Belang zag de voorbije jaren in grote getalen zijn stemmen verdwijnen richting N-VA, niet in het minst van zodra deze partij zich scherp op asiel en migratie ging profileren. Eenzelfde scenario doorliepen de liberalen, toen de N-VA een neoliberale economische receptuur ging bepleiten. Nu lijkt een omgekeerde beweging – toch zeker wat de liberalen betreft – ingezet.

Oude wijn, nieuwe zakken

Meteen komen we tot de voornaamste reden waarom de recente peiling van DS en de VRT best met de nodige terughoudendheid benaderd wordt.

De voorbije maanden werd duidelijk dat ook het discours en het programma van de N-VA door andere partijen gerecupereerd kan worden – zie de nieuwe, scherpere koers van OpenVLD inzake economie en asiel en migratie. Wat OpenVLD betracht op economisch vlak, kan – zeker de Vlaamse vleugel van – CD&V dan ook betrachten op communautair vlak. De partij bevestigde niet zomaar haar positie over het confederalisme en boegbeeld Kris Peeters houdt een scherp Vlaams profiel aan.

Kijkt men vervolgens naar het brede ideologische discours van de partij – het zgn. conservatisme en het neoliberalisme – dan wordt duidelijk dat de partij hier nooit alleen een monopolie op had. De uitgekiende communicatie insinueerde dit wel maar au fond vindt men de conservatieve en neoliberale reflex ook bij de andere partijen terug. De hele kwestie met de GAS-boetes – waar zowel CD&V, OpenVLD als sp.a voor stemden – illustreerde voor de zomer al dat niet alleen N-VA dweept met de gedachte dat repressie de ultieme oplossing is inzake maatschappelijke veiligheid.

Op het economisch veld blijken de huidige meerderheidspartijen evenzeer het discours en het beleid dat de N-VA voorstaat (gedeeltelijk) uit te voeren. Ook OpenVLD, CD&V en zelfs sp.a  blijven gedwee de klassieke receptuur toepassen; besparingen op sociaal vlak gekoppeld aan een pamperbeleid voor het grootkapitaal. De economische rechtervleugel van N-VA – VOKA en co – wil dit beleid enkel een stapje verder doorduwen.

Links is met andere woorden gewaarschuwd, het partijlandschap blijft vooralsnog conformistisch centrum- tot helemaal rechts. Oude wijn in nieuwe zakken dus. De geprojecteerde 10% van GROEN en kleine 4% van de PVDA veranderen daar weinig aan. Voor de zwakkeren in onze maatschappij, maar au fond de hele maatschappij – niemand leeft op een eiland alleen – is dat geen goed nieuws.

Symptoom

Het resultaat weze duidelijk, enerzijds dreigt de N-VA als minder gevaarlijk gepercipieerd te worden, maar dit betekend geenszins dat de fundamentele problemen opgelost worden. Maatschappelijk gesproken is de N-VA uiteindelijk ook maar een symptoom.  En net zoals het VB eertijds, betekend electorale achteruitgang geenszins dat de partij haar programma niet verwezenlijkt ziet.

Wie dus meent dat de dreiging voorbij is, is er aan voor de moeite. De prijzen worden pas uitgereikt in juni volgend jaar en in de jaren die daar op volgen. Het verschuiven van de kiezers van de partij betekend niet dat het gevaar geweken is. het conservatisme en neoliberalisme gedijen ook elders. En hetzelfde kan men zeggen over het separatisme en confederalisme. Niets garandeert bovendien dat de partij haar tweede adem vindt . Een kat in het nauw maakt nu eenmaal rare sprongen.

Wie het met andere woorden fundamenteel oneens is het project waar N-VA voor staat – de zgn. conservatieve aanval op de Verlichtingswaarden zoals treffend beschreven door Ico Maly – is bij deze gewaarschuwd (4). Het gevaar voor de terugslag zou wel eens groter kunnen zijn dan eerst gedacht.

——————–

Referenties:

(1) De Morgen, 13 oktober 2013, Eric Van Rompuy, “De veer is gebroken bij N-VA”, http://www.demorgen.be/dm/nl/5036/Wetstraat/article/detail/1722296/2013/10/13/Eric-Van-Rompuy-De-veer-is-gebroken-bij-N-VA.dhtml ,

“De Wever zal hetzelfde overkomen als Stevaert” http://www.demorgen.be/dm/nl/5036/Wetstraat/article/detail/1722102/2013/10/13/De-Wever-zal-hetzelfde-overkomen-als-Stevaert.dhtml

(2) De Tijd, 11 oktober 2013, N-VA krijgt klappen in peiling, http://www.tijd.be/nieuws/politiek_economie_belgie/N_VA_krijgt_klappen_in_peiling.9418306-3136.art

(3) De Standaard, 06 september 2013, Nieuwe Peiling; N-VA zit weer in de lift, http://www.standaard.be/cnt/dmf20130906_00728603

(4) Zie: Maly, Ico, N-VA, analyse van een politieke ideologie, EPO, 2012, 608pgs.. Maly beschrijft hierin hoezeer de N-VA vooral een conservatieve aanval is op de klassieke Verlichtingswaarden zoals vrijheid, gelijkheid en de grondbeginselen van de democratie. Het nationalisme is hierbij vooral een middel, terwijl het neoliberalisme vooral de economische neerslag van het anti-Verlichtingsverhaal betreft.