Door Halya Coynash
Vertaling van Engels naar Nederlands door Oriana P.
Als men er even snel aan wil herinnerd worden hoe eenvoudig het in feite is filmkijkers te misleiden, dan is ‘Maskers van de Revolutie’ van Paul Moreira aangewezen materiaal. Vervolgens kan men dan aan het populaire Franse kabeltelevisiekanaal Canal Plus vragen waarom zij meegewerkt hebben aan het maken van een dergelijke film en waarom de uitzending gepland werd voor 1 februari.
Slechts een deel van de film is hier beschikbaar, maar dit is op grote schaal verspreid tesamen met de beschrijving. Beiden zitten stampvol met manipulatieve rapportage en regelrechte leugens. Te oordelen naar de schriftelijke trailer voor de film is Moreira van mening dat de westerse media misdaden in Oekraïne hebben verdoezeld omdat “in de nieuwe Rusland vs de VS koude oorlog, Oekraïne een strategische pion is voor het inkapselen van de ambities van Poetin.”
Dergelijke propaganda is standaard in de Kremlin-trouwe Russische en pro-Russische media. Het narratief dat wordt gepromoot is dat het Westen – met de VS als belangrijkste schurk – een extreem-rechtse staatsgreep toeliet en dat het de ‘misdaden’ van die staatsgreep probeerde te verdoezelen.
De bewering dat de rol van de rechtse, en zelfs extreem-rechtse groepen, in de gebeurtenissen van de afgelopen twee jaar onderbelicht is is op zich al omstreden. Er zijn tal van rapporten, zowel in Oekraïne als in het buitenland, over de rol van de ultra-nationalistische Rechtse Sektor en de extreem-rechtse VO Svoboda partij tijdens Euromaidan. Er was ook aanzienlijke verslaggeving over het Azovbataljon en andere vrijwilligersbataljons die vochten tegen de door het Kremlin gesteunde militanten en tegen Rusland in Donbass, met veel rapporten die zich doelbewust focussen op de ideologie die door tenminste de bataljonleiders wordt aangehangen.
Pogingen om de rol van de extreem-rechtse groepen te overdrijven en om Euromaidan uit te leggen als door de VS gesteunde ‘paramilitaire milities’ of ‘straatvechters’ zijn niet alleen oneerlijk maar ook dom. Moreira volgt een traditie die door het regime van Viktor Janoekovitsj werd gestart en vervolgens verdergezet door de Russische president Vladimir Poetin, die probeerde om de inmenging van Rusland in Oekraïne te rechtvaardigen als een gevolg van “de orgie van nationalisten, extremisten en antisemieten in de straten van Kiev”. Die leugens werden consequent weerlegd door, onder andere, vooraanstaande vertegenwoordigers van de joodse en de Krimeaanse Tataren- gemeenschappen en door de Nationale Controle Groep voor de Rechten van Minderheden.
De eerste foto’s en bijbehorende beschrijving in de versie van Moreira tonen gewelddadige scènes met ‘straatvechters’ tijdens Euromaidan en melden enkel dat president Viktor Janoekovitsj werd omvergeworpen. Pas veel later leren we over de meer dan 100 doden waarvan ten onrechte wordt beweerd dat ze meestal “leden van milities” waren.
Er is geen enkele melding van de redenen van Euromaidan of van de repressieve maatregelen tegen vreedzame demonstranten. Er is ook geen enkele verklaring dat de gedode activisten werden neergeschoten door het Janoekovitsj regime.
Het is tegen het einde van Euromaidan, in de film, dat vervormingen en weglatingen worden omgezet in bedrog.
De kijker wordt een beeld van rennende jonge mannen voorgezet, vervolgens worden ze getoond als duidelijk klaar voor de strijd en de kijker wordt geinformeerd dat ze “na hun overwinning nooit naar huis zijn gegaan. Zwaar bewapend en krachtig werden ze een bedreiging voor de overheid. Hun parallelle legers namen de straten over en ze legden hun eigen nieuwe orde op”.
Op dat moment ziet de kijker mannen met camouflage uitrusting en het Azov embleem.
Wat de kijker nooit hoort is ook maar één woord over de invasie van Rusland van de Krim en over de militaire agressie in Donbas. Dat is de echte reden dat veel van de activisten op Euromaidan “nooit naar huis keerden”, maar in plaats daarvan naar Donbass trokken om als vrijwilligers voor hun land te vechten. Velen werden gedood.
Het was die opoffering ten aanzien van het immense gevaar voor het voortbestaan van Oekraïne dat maakte dat veel waarnemers, met inbegrip van de auteur, voorzichtig deed zijn geen simplistische oordelen te vellen. Er werd bezorgdheid geuit toen men zag dat de Rechtse Sektor activisten betrokken waren bij criminele activiteiten of wanneer neo-nazi’s, zoals Andriy Biletskyen Ihor Mosiychuk, tot het parlement werden verkozen niettegenstaande zel vanwege hun oorlogsinspanningen en niet vanwege hun politieke opvattingen waren verkozen geweest. Biletsky blijft een MP maar heeft waarachtig zijn toon aangepast. Dit wijst waarschijnlijk niet op een verandering in zijn ideologie maar is een juichend teken dat hij zijn standpunten voor het publiek wil verbergen.
Moreira heeft er helaas voor gekozen om een uiterst verwrongen versie van de gebeurtenissen in Odessa op 2 mei 2014 te presenteren. Het is duidelijk dat ze in het bezit waren van de feiten, aangezien Moreira wel degelijk Tatyana Gerasimova van de 2 mei Groep heeft gecontacteerd, een burgerinitiatief bestaande uit journalisten en anderen die de tragische gebeurtenissen en de brand in Odessa op 2 mei heeft onderzocht. Ze was geschrokken dat Moreira enkel haar commentaar voor de scènes met de leden van de Rechtse Sektor wenste en de scènes waarin de politie niets doet en geen enkele interesse toonde in in het onbetwiste feit dat de schermutselingen door anti-Maidan activisten veroorzaakt werden. Als hij zo geïnteresseerd was in het nietsdoen van de politie waarom dan niet op zijn minst verslag uitbrengen over de open schietpartij door anti-Maidan activist Vitaly Budko die vrijwel zeker het eerste – Rechtse Sektor- slachtoffer maakte, Ihor Ivanov?
Gerasimova nam aan dat journalisten die een film voor Canal Plus produceren geïnteresseerd zijn in de waarheid en voelt zich nu begrijpelijkerwijs bedrogen.
Moreira heeft de lijn van Russische propaganda gevolgd door te beweren dat extreem-rechtse paramilitairen mensen “in volle straffeloosheid afslacht”. Zelfs het aantal dodelijke slachtoffers wordt verkeerd vermeld. 42 mensen kwamen om het leven bij een brand die veroorzaakt werd door activisten aan beide kanten van de barricades, die met Molotov cocktails naar elkaar gooiden. Specialisten van de bipartisane 2 mei Groep, evenals de Internationale Adviescommissie bestudeerden uren aan videomateriaal, forensisch materiaal en getuigenissen en hebben kunnen concluderen dat het onmogelijk is om te weten welke brandbom de oorzaak van de brand was en er al zeker geen bewijs was dat er sprake was van enige intentie om te doden. De doden waren te wijten aan de brandweer die 40 minuten te laat verscheen.
Dit was duidelijk niet wat de Franse filmmaker nodig had. De Russische RIA Novosti citeerdehem in december 2015 als volgt: “In september ging ik naar Oekraïne en draaide een film genaamd ‘Maskers van de Revolutie’. Ik wou het raadsel van het Odessa bloedbad ontrafelen – het werd helemaal verdoezeld in Europa en niemand, met inbegrip van mij, wist er iets over – Toen ik aankwam, was ik verbijsterd – 45 mensen waren in het centrum van Europa gedood en niemand weet het”!
Als je aankomt en je wil een film maken over een ‘bloedbad’ dat nooit gebeurd is heb je twee opties. De 2 mei groep had hem graag ter wille gestaan bij het verstrekken van een waarheidsgetrouw verslag. Hij had ook hun film kunnen bekijken, die in het Russisch, Engels en Duits verkrijgbaar is. Helaas koos hij ervoor om selectief en zeer misleidend beeldmateriaal en bevooroordeelde getuigenissen te gebruiken om een vals bloedbad narratief naar voren te duwen. De trailer, bijvoorbeeld, laat een pro-Russische ‘getuige’ zien, die beweert dat “het was zoals een dier bloed ruikt en gek wordt”.
Moreira’s versie van de gebeurtenissen rond de Krim klinkt ook als muziek in de oren van de Russische leiders. Er wordt een foto getoond van Rusland, Oekraïne en de Krim in verschillende kleuren (met de Krim dichter bij de Russische kleuren die in het volgende shot worden samengesmolten). De kijker wordt verteld dat het grootste deel van de bevolking van de Krim Russisch is en dat na de Oekraïense revolutie ‘ de inwoners massaal in een referendum gestemd hebben om zich bij Rusland aan te sluiten’.
Die beoordeling werd in feite ontkracht door Rusland’s eigen Raad voor Mensenrechten en Rusland had ook enkel extreem-rechtse of neo-stalinistische politici uitgenodigd om dit zogenaamde referendum te ‘observeren’, dat niet eens de mogelijkheid inhield om het status quo te behouden.
Eenzelfde bedrog wordt toegepast met betrekking tot de Krim-blokkade, die door Krim-Tataren leiders werd geïnitieerd gepaard gaande met zeer specifieke eisen voor mensenrechten, waaronder de vrijlating van de Oekraïense politieke gevangenen in Rusland. Niets van dit alles krijgt enige vermelding, met de blokkade zogezegd omdat Rechtse Sektor “het op zich nam om de Krim uit te hongeren”.
Wat de blokkade betreft, er kunnen negatieve dingen gerapporteerd worden en die werden ook gerapporteerd over de betrokkenheid van enkele rechtse activisten. Maar elke voorstelling van de situatie die de initiatiefnemers verdoezelt alsmede de doelstellingen van de blokkade, de ernstige bezorgdheid voor de schennis van mensenrechten en de ware aard van de Russische landroof maakt dit tot propaganda in plaats van een documentaire.
Dergelijke propaganda is standaard in de Kremlin-trouwe Russische en pro-Russische media. Het narratief dat wordt gepromoot is dat het Westen – met de VS als belangrijkste schurk – een extreem-rechtse staatsgreep toeliet en dat het de ‘misdaden’ van die staatsgreep probeerde te verdoezelen. Men zou eigenlijk de versie van Poetin willen verbergen van “fascistische antisemitische hordes in Kiev”. Dit werd herhaaldelijk ontkracht en niet door ‘de Amerikanen’ maar door de Oekraïense Joodse religieuze en andere leiders, die maar één reden zouden kunnen hebben voor hun ontkenning en dat is dat het een cynische en provocerende leugen is. Wat Moreira’s opvattingen over de Verenigde Staten ook mogen zijn, een dergelijke propaganda heeft geen plaats in een vermeende documentaire die aan Franse kijkers wordt getoond, die op geen enkele manier kunnen weten dat ze misleid worden. Dit is geen media pluralisme maar bedrog en Canal Plus zou er goed aan doen de uitzending van deze film terug in overweging te nemen.
