Over omerta en een falende justitie

Geweld binnen families verwoest levens, ook in Bolivia. Lees hoe activisten seksueel geweld tegen minderjarigen hoog op de politieke agenda plaatsen.

María Soledad Medrano Siñani woonde met haar gezin op het Boliviaanse platteland, op een dik uur wandelen van de dichtstbijzijnde gemeenschap. Op een dag werd ze wakker van het geschreeuw van haar dochter die werd verkracht door haar dronken vader. De vrouw had dat moment twee keuzes. Ingrijpen of niet. Medeplichtig zijn, of niet. Ze richtte zich op, sloeg haar man, wurgde hem en sleepte hem naar de kant van de weg, waar hij enkele uren later doodvroor. De politie bellen was geen derde keuze. Die komt toch niet opdagen. Een dag later leverde haar gemeenschap María uit aan de politie.

Zij was de moordenaar, zij was de schuldige, zij was in slaap gevallen waardoor haar man haar dochter kon verkrachten. Een perverse logica. De patriarchale machocultuur domineert in Bolivia. Van de gemeenschap tot in het ministerie van Justitie. De vrouw zit momenteel in de vrouwengevangenis van Obrajes, haar dochter blijft eenzaam achter, uitgespuwd door de maatschappij.

Wijdverspreid en wijdgedoogd

“Officiële cijfers ontbreken, maar de nationale ombudsman in Bolivia licht een tip van de sluier. Seksueel misbruik bij minderjarigen steeg met maar liefst 28% sinds 2017. En in 80% van de gevallen vindt het plaats in de nabije omgeving van de minderjarige: familie, vrienden, school… . In slechts 10% van de gevallen is de dader een wildvreemde”, zegt Moira Rimassa van middenveldorganisatie Colectivo Rebeldía.

“Het slachtoffer durft zich vaak niet uit te spreken, maar ook de familie en samenleving zwijgen in alle talen. En deze oorverdovende stilte maakt dat het steeds opnieuw gebeurt”, zegt Rimassa. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie wordt de dader in 88% van de gevallen niet veroordeeld. Deze straffeloosheid leidt op zijn beurt tot nog meer misbruik.

“Er komt heel veel druk vanuit de familie. De familiegeheimen moeten doodgezwegen worden zodat we op zondag nog steeds samen kunnen dineren. De goede vrede is belangrijker, zo was het ook voor mij mama”, getuigt een slachtoffer.

Justitie zonder rechtvaardigheid

Een kleine minderheid vindt de weg naar het gerecht. “Enkele weken geleden, toen ik een klacht indiende, werd alles serieuzer. Zolang je geen officiële klacht neerlegt, word je niet geloofd. Het is niet eenvoudig dergelijke juridisch proces te doorlopen. Je moet herinneringen ophalen die je hebt verdrongen”, zegt hetzelfde slachtoffer. “Veel meisjes en vrouwen krijgen meteen het verwijt dat ze zich te sexy hebben gekleed, en dat ze er zeker van genoten hebben.”

De bestaande straffeloosheid is niet louter te wijten aan de angst om naar voren te treden, ook de falende justitie speelt een belangrijke rol. “Als het slachtoffer het waagt, tegen alle druk in, om naar het gerecht te stappen, dan nog is de weg eindeloos lang. De Boliviaanse justitie blinkt uit in traagheid en corruptie, veel daders laten de processen zo lang aanslepen dat men het gewoon opgeeft”, zegt Rimassa. In Bolivia eindigt daarom slechts 0,5% van al deze processen in een strafuitspraak. Die cultuur van angst en straffeloosheid maakt dat de problematiek niet afneemt, in tegendeel.

het is verdomme tijd dat we komaf maken met die verdomde macho maatschappij – Moira Rimassa Paz

“We hebben genoeg van deze onrechtvaardigheid, van deze straffeloosheid. Daarom zijn we met Colectivo Rebeldía, enkele zelfhulpgroepen en andere feministische organisaties de straat op getrokken met een duidelijke boodschap: “Neen aan juridische uitputtingsslag, neen aan de straffeloosheid!” In augustus werden er in de vier belangrijkste Boliviaanse steden simultaan protesten georganiseerd om de situatie aan te klagen.

Machismo is dodelijk

Dankzij een advocaat van de feministische organisatie Mujeres Creando maakt María kans om vrij te komen. Maar wat daarna? Terugkeren naar dezelfde maatschappij die haar verantwoordelijk houdt voor de verkrachting van haar dochter? En wat met al die andere jongeren, die niet kunnen rekenen op justitie voor bescherming of een eerlijk proces, maar wel voor een veroordeling?

Colectivo Rebeldía en andere organisaties steunen de slachtoffers van seksueel geweld door hun verhalen publiek te maken, aan te klagen, en door ze met elkaar in contact te brengen. “Maar het is verdomme tijd dat we komaf maken met die verdomde macho maatschappij. Weg met die partriarchale structuren en cultuur, want daar ligt de oorzaak van heel wat problemen”, vat Rimassa goed samen.

Dit artikel is geschreven door Moira Rimassa Paz van Colectivo Rebeldía en David Verstockt.