Het uitgangspunt van het humanisme is om te streven naar een leven zonder anderen schade te berokkenen. Het humanisme wordt door humanisten beschouwd als een levensbeschouwing die, in tegenstelling tot alle religieuze levensbeschouwingen een coherente set van kennis en idealen hanteert, gebaseerd op rationaliteit en empathie. Humanisme is, net als wetenschap, dynamisch en voor herziening vatbaar. Wanneer er argumenten zijn om het humanisme in het licht der rede te herzien, dan kan dat en dan moet dat.
Wat zijn de basale uitgangspunten van de humanistische ideologie? Er zijn twee grondprincipes:
Ten eerste het rationaliteitsprincipe. Dat betekent dat degene die een stelling poneert daarvoor rationele argumenten moet aandragen. Het moet ook getoetst kunnen worden.
Het tweede grondprincipe is het lijdenprincipe. Dit houdt in dat het onnodig toebrengen van leed slecht is. Dit principe is een moreel uitgangspunt. De fundering voor dit lijdenprincipe is het wederkerigheidsprincipe: kun je wisselen met het perspectief van het slachtoffer?
Het lijdenprincipe heeft tot consequentie dat de morele cirkel van het humanisme uitgebreid moet worden van alleen mensen (antropocentrisme) naar alle wezens die kunnen lijden (sentientisme). Het niet uitbreiden van de morele cirkel tot levende wezens betekent immers het bewust buitensluiten en is een vorm van discriminatie die soortisme (speciesisme) genoemd wordt en die van eenzelfde orde is als racisme en seksisme.
Dit alles heeft zo zijn gevolgen.
Oneindige groei in een eindig systeem is onmogelijk. We weten dat onze planeet Aarde een maximale draagcapaciteit heeft en dat de mensheid als geheel een druk geeft op die draagcapaciteit. Die druk is gerelateerd aan het aantal mensen en hun gemiddelde ecologische voetafdruk.
Het is zo dat wij, in onze rijke regio’s, roofbouw plegen op toekomstige generaties en mensen die het met heel veel minder moeten doen.
Humanisten staan dus vandaag voor een fundamentele keuze: willen zij bijdragen aan de oplossing van het probleem, of, door niets te doen, deel zijn van het probleem?
