Geachte vicerector Prof. Dr. Freddy Mortier,
Beste Freddy,
Het zal wellicht geen evidentie zijn om als kersvers vicerector het probleem van de GGO-industrie op uw bord te krijgen. De UGent werkt er natuurlijk al jaren intensief mee samen, maar nu de publieke opinie wel oren heeft gekregen voor de klokkenluiders die ondermeer hun academische carrière hiervoor op het spel zette, is dat een flinke kopstoot voor het imago van de Gentse universiteit met zijn – laten we dingen bij hun naam noemen – promoveldjes in Wetteren.
Zoals u weet, is dit meer dan een perceptieprobleem voor de UGent, waarvan heel wat prominente academici de vorige jaren in de media estafette liepen in de georkestreerde moddercampagne tegen de activisten.
Hoe nu het gezicht redden? UGent was, in vergelijking met de KUL, ooit een koploper in maatschappijkritische reflectie. U zal zich uw leermeesters Leo Apostel en (uw doctoraatspromotor) Jaap Kruithof nog wel herinneren. Tijden veranderen snel, helaas. Maar dat kan ook in de omgekeerde richting zo zijn.
Gisteren, op 12 november, schreef Em. Prof. Dr. Marc Van Montagu, het Vlaamse GGO-boegbeeld die voor de UGent een lucratieve onderzoeksfabriek in gang duwde, in De Standaard een antwoord op de open brief ‘Over wetenschap als heilsleer en duivelspact’ die Prof. Dr. Lieven De Cauter (KUL) reeds begin juli schreef.
Niet toevallig op de dag van het protestfeest tegen de GGO-industrie op de Kouter in Gent, als antwoord op het Symposium van het Vlaams Instituut van Bioindustrie (VIB) in de Handelsbeurs, waarop topmanagers van ondermeer Monsanto aanwezig waren. Evenmin toevallig verscheen de brief van Van Montagu gratis op de voorpagina van DS website, terwijl de (gratis ingezonden) open brief van De Cauter volledig achter de betaalmuur zit, alsook zijn brandbrief aan de Monsanto-topman die in Gent te gast zou zijn, ‘Dit zijn misdaden tegen de menselijkheid’, die DS gisteren naast het antwoord van Van Montagu publiceerde. Van Montagu kreeg zo meteen de rol van de ‘genuanceerde’ cadeau. Ten onrechte.
De Standaard is nu eenmaal een radicale krant, berucht om zijn neoliberale framing. We hoeven ons daar niet over te verbazen. Het enige verwonderlijke is dat mensen moeite blijven doen om die fabeltjeskrant te lezen. Maar dat is een ander verhaal.
Ik schrijf u in verband met de verontrustende opinie van Van Montagu: ‘Verwar GGO-technologie niet met Big Business’. Blijkbaar heeft het VIB zijn communicatiestrategie veranderd: Van Montagu himself wordt al een tijdje in de media naar voor geschoven en nadat ook hij alle kritische wetenschappers die ons waarschuwen voor het misbruik van GGO’s als religieuze malloten had versleten, lezen we nu plots eens een opinie waarin hij wel probeert enige nuance aan de dag te leggen: er zou een onderscheid te maken zijn tussen de wetenschap en de commercialisering ervan. Stel u voor.
Hoewel het zeer positief is dat het VIB de discussie nu wel enigszins wil aangaan en zich daarbij zelfs grappig genoeg publiekelijk tracht te distantiëren van de GGO-industrie, is het erg verontrustend dat Van Montagu zich blijkbaar goed bewust is van het misbruik door Big Business en desondanks op geen enkele manier aangeeft hoe wetenschappers in het algemeen, en de UGent in het bijzonder, zich kunnen wapenen tegen dat misbruik.
Anders gezegd: het is hallucinant te lezen dat hij nu wel de juiste vraag stelt (i.e. de nefaste verstrengeling tussen industrie en wetenschap) maar desondanks van mening is dat hij daar de activisten op moet wijzen, in de hoop zo zijn eigen GGO-tuintje van kritiek te vrijwaren! De klokkenluiders weten natuurlijk maar al te goed dat GGO-wetenschap vandaag de Graal van Corporate Science is en dat wij net daarom al dit onderzoek in quarantaine moeten zetten vanwege levensbedreigend, ook al zou het eventueel anders kunnen.
Dat die wetenschap in principe ook los van de industrie mogelijk is, nog los van de verdiensten ervan, wordt mijns inziens niet betwist. Het is net het huidige, complete gebrek aan garantie op vrij en veilig onderzoek dat critici aanzet tot terechte ongerustheid en dus noodzakelijke democratische strijd. Dat is waar het debat natuurlijk over zou moeten gaan. Maar het is op dat punt dat VIB zo snel mogelijk een rookgordijn aanblaast en de aandacht afleidt naar een welles-nietes over de alwetende ‘wetenschapper’ versus de onwetende ‘leek’. Dat is simpelweg beledigend voor de intelligentie van elke burger, een universiteit onwaardig.
Van Montagu zou vooral aan zichzelf en de zijnen moeten proberen uitleggen hoe academici, betaald door de gemeenschap, zich tegen dat misbruik en die uitverkoop kunnen wapenen. Daarover lezen we helaas niets, om de eenvoudige reden dat zo’n deontologie en elke transparantie daaromtrent gewoon bewust ontbreekt. Het tegenovergestelde is nu immers het geval: geen moeite is teveel om maximaal met deze private investeerders op een goed blaadje te komen: ‘kassa, kassa’ is vandaag nu eenmaal een springplank voor een academische carrière. Wie weet trekt de UGent ooit nog wel naar de beurs?
Kortom, dit is nu net het kernprobleem: als onze wetenschappers een hoogst delicate technologie in handen hebben en nergens blijk geven van enige bedachtzaamheid, voorzichtigheid of onafhankelijkheid (integendeel: veel arrogant geblaas is ons deel) is het dan niet evident dat de gemeenschap hierover ongerust is en duidelijkheid eist? Meer nog: zou ook u dat niet moeten zijn en doen?
Het is hoogst urgent dat deze ontkenningslogica van onze weledele vorsers plaats maakt voor een afdwingbare veiligheidscodex: wat de gemeenschap aan onderzoek financiert, hoort niet alleen onafhankelijk te gebeuren maar ook in functie van de gemeenschap zelf te zijn, niet voor de winst. Dat is mijns inziens uw verantwoordelijkheid, helemaal op maat van uw mandaat.
Van uw collega’s filosofen, verbonden aan SKEPP, hoeven we dit helaas niet te verwachten. Johan Braeckman en Maarten Boudry gedragen zich als de propagandisten van de GGO-industrie. Al wie hen geen gelijk geeft, is meteen een pseudowetenschapper of zou grossieren in complottheorieën. Handig toch, dat ‘kritisch denken’?
Nog verontrustender: het antwoord dat Van Montagu ons schuldig bleef, kregen wij gisteren dan uiteindelijk wel enigszins van u te horen. Op het protestfeest zagen de deelnemers een videofragment op een groot scherm uit een interview dat Lieven de Cauter en Field Liberation Movement even voordien met u hadden, met het oog op een verklaring van de UGent.
Uit uw videoboodschap leerden wij dat het standpunt van de UGent er koudweg uit bestaat dat zij geen standpunt hebben over Monsanto. Pardon? Dat is dus dramatisch slecht nieuws, tevens een bevestiging van de terechte vrees van de activisten, wetenschappers en politici die op de Kouter verzamelden. Hoezo geen standpunt? N-i-k-s? Hé?
Wat moeten de studenten dan wel niet denken van een universiteit die zelfs niet eens de moeite doet om het misbruik van een van de meest corrupte industrieën ietwat te voorkomen en zo hun toekomst verspeelt? Ik ga er eerlijk gezegd vanuit dat u door dit interview in snelheid bent gepakt, in het licht van de draaiende camera erbij, en indien u meer tijd zou krijgen om hierover met uw team te overleggen, dat de UGent ‘Durf Denken’ (hoewel soms ook: ‘Durf Ondernemen’) wel wat meer om het lijf heeft dan ‘geen mening’.
Indien niet, kunnen wij als waakzame burgers alleen maar hopen dat het protest volhardt. Dat studenten zich roeren. Dat mensen de moed blijven vinden om te protesteren tegen de arrogante waan van academische, politieke en financiële elites. Het zal nodig zijn.
Misschien ben ik te optimistisch en is er ook op termijn geen visie van de UGent te verwachten. De pretentie van de macht, bibbergeld van de sponsors, etc. In dat geval hoop ik van harte dat u als persoon los van uw functie misschien toch enige bereidheid kan opbrengen hier wat klaarheid te scheppen. Als ex-collega ken ik u niet alleen als een intellectueel met een scherpe pen. Op basis van uw merites – de vele publicaties in vakbladen – weet ik dat u alvast op papier een ethicus van formaat bent.
Niet onbelangrijk: er zijn bovendien ook weinig mensen aan de UGent te vinden die zo een Wagnerliefhebber zijn, in het bijzonder Der Ring des Nibelungen. Het is dus onmogelijk dat u, begeesterd door deze saga over macht en de vervloekte ring van Rijngoud, geen uitgesproken mening hebt over de privatiserende machtsgreep die multinationals, die onderling als een wilde Wotan een psychopathische wereldoorlog uitvechten, op ons voedsel proberen te krijgen. Op onze commons dus, die noodzakelijk van ons allemaal moeten blijven, zeker met de moeilijke klimatologische en sociale tijden die ons te wachten staan. Erg benieuwd dus om daar uw visie op te vernemen.
Om nog even de woorden van Van Montagu te herhalen: ‘het debat is veel genuanceerder dan sommigen doen uitschijnen’. Dat is vanzelfsprekend ook en eigenlijk vooral van toepassing op het VIB en de UGent. En die nuance zal alleen mogelijk zijn als de betrokken partners duidelijkheid scheppen in hun rol. Van Montagu hoopt uiteraard graag dat zijn levenswerk, de GGO-technologie, ooit toch echt eens van dienst kan zijn, voor iedereen dan, niet alleen voor aandeelhouders. Heel veel hangt echter af hoe de UGent met zijn ‘erfenis’ zal omgaan. Ondermeer van u dus.
Tot slot, een suggestie. Wat dat protestfeest betreft lijkt het mij niet overbodig dat u aan uw docenten filosofie en kunstwetenschappen laat weten dat zij gerust aan zo een protestfeest mogen deelnemen, zonder risico’s voor hun carrière. Er waren op dat feest immers niet alleen heel wat wetenschappers, filosofen en kunstenaars aanwezig die bijzonder straffe statements neerzette. Ook de artistieke leiding van heel wat cultuurhuizen was op post. Waaronder Vooruit, Kaaitheater en natuurlijk ook de ganse ploeg van Victoria Deluxe die het vrolijke feest mee organiseerde.
Het is namelijk zo dat het helemaal niet klopt dat de cultuursector vandaag zijn engagement niet zou nemen. Integendeel zelfs, zij maken er stapje bij beetje steeds meer een erezaak van, ondanks de partijpolitieke achterkamertjes en andere logepraktijken die hen hierin flink tegenwerkt. Het is voor uw filosofie- en kunstdocenten dus wel van belang deze bijeenkomsten wat te volgen, zodat zij een beetje mee zijn. Want vergis u niet, de volgende rendez-vous komt er sowieso aan.
Met vriendelijke en collegiale groeten,
Post prof. dr. Robrecht Vanderbeeken (recent gepromoveerd tot dramaturg bij Victoria Deluxe)
p.s. Nog een leestip, Science Mart, over de privatisering van wetenschap van Phil Mirowski. Ik meen mij vaag te herinneren dat u enthousiast was over zijn lezing aan de UGent, intussen enkele jaren geleden. Ik heb een exemplaar dubbel, ik bezorg het hierbij via binnenpost in uw postvakje.
