Als je van Arnon Grunberg (een beminnelijk man overigens, denk ik) zomaar bloemen toegeworpen krijgt, kan er wel eens een bloempot aan vast hangen. Zo ook toen, verleden zondagochtend, tijdens het boekenprogramma op Radio 1 met Friedl Lesage, voorzitter De Wever van N-VA ‘Wachten op de barbaren’ van Coetzee cadeau kreeg van hem.

John Maxwell Coetzee is een Zuid-Afrikaans schrijver die in 2003 de Nobelprijs voor de Literatuur kreeg. Hoewel hij een fel tegenstander was van het apartheidsregime komt dit thema niet expliciet in zijn boeken voor. Onrechtstreeks natuurlijk wel, zoals bijvoorbeeld in ‘Wachten op de barbaren’, dat handelt over een staat die macht misbruikt en mensen onderdrukt. Een regime dat zichzelf hoger acht als ‘de barbaren’ en zich zo terug brengt tot het niveau van barbaren.

Grunberg (1) geeft net dat boek aan Bart De Wever in de hoop hem als “intelligente nationalist tot enige voorzichtigheid aan te zetten”. Immers, zegt Grunberg, “je loopt het risico krachten, demonen los te maken in groepen mensen die onbeheersbaar blijken”.

Grunberg vertelt, bij wijze van voorbeeld, zijn gesprek met Vlaamse soldaten in Afghanistan (2). Tot zijn ontzetting kreeg hij het gevoel, toen hij met hen praatte, dat zij “liever naar hun Waalse collega’s zouden schieten dan naar de Taliban”.

Cru ? Te bedenken dat een dergelijk belangrijke schrijver zo praat over de meest populaire politicus uit, actueel verreweg, de grootste partij in Vlaanderen, en bijgevolg van België (3). Grunberg heeft het echter niet alleen over N-VA. Elders in het programma zegt hij immers “de sentimenten van fanatisme en fundamentalisme wel te kunnen begrijpen”. Zij geven aan vele mensen, volgens hem, een gevoel van veiligheid.

Deze valse sentimenten van veiligheid zijn in de huidige, onzekere tijden ruimschoots aanwezig. Om te beginnen in het Nederland van Grunberg zelf, waar men, na de verkiezingsoverwinning van Wilders’ Partij voor de Vrijheid, momenteel verder moet met een gedoogregering. In andere, ons omliggende landen als Duitsland, Frankrijk en Groot Brittannië, waar conservatieve regeringen al jarenlang sociale afbraak organiseren.

Het antwoord van Europa op de eurocrisis is een ander voorbeeld. In tijden van groei en bloei wou iedereen wel bij de club, samen aan de tafel van het financiëel-economisch succesverhaal. Solidariteit lijkt nu echter ver te zoeken (Slovakije weigerde  eenvoudigweg hulp aan de Grieken). En om de problemen, veroorzaakt door banken en grootkapitaal, op te lossen kijkt men vooral naar de kleine man (als hij/zij al werk heeft) : verhoging pensioenleeftijd, inlevering op lonen, snoeien in de publieke dienstverlening…

Wat wrang als je merkt wat de gemiddelde Griek vandaag de dag wordt aangesmeerd, en weet dat 600 miljard euro, netjes door het Griekse superrijken bijeengegraaid in betere tijden, veilig is weggestopt op Zwitserse rekeningen (4). De boodschappers  van dienst zijn de ‘socialisten’ van Giorgos Papandreou.

Het plaatst vraagtekens bij de recente overwinning van ‘links’ in Denemarken, na tien jaar bewind van de Liberale Partij. Of bij de mogelijk nieuwe wind die gaat waaien na de verkiezingen, volgend jaar in Frankrijk of Duitsland. Wordt het in de eerste plaats niet eenzelfde Obama vertoning ?

In tegenstelling tot wat doorgaans aan besluiten genomen wordt (het waterpistool van Van de Cloot of het historisch keerpunt van Van Rompuy) gaat het over fundamentele veranderingen van ons kapitalistisch systeem en onze politieke besluitvorming. Daarom snijdt de politieke analyse van de Spaanse indignados hout : ook de Socialistische Arbeiderspartij van  Zapatero biedt geen oplossing.

Wereldwijd wordt deze redenering : “het  Noord-Amerikaans ‘keizerrijk’ (5), verantwoordelijk voor de hoogste concentraties van vervuiling van lucht, water en grond, en tientallen jaren Verenigde Naties en internationale verdragen of overeenkomsten hebben weinig of geen resultaten opgeleverd” (6).

Waarschijnlijk ligt meer perspectief, naast de visie van de ‘indignados’ of the ‘Occupy Wall Street’ protestbeweging, in de evoluties op het Latijns-Amerikaans continent, en de volksbewegingen daar. Uiteraard als een reactie op de onrechtvaardige, neoliberale structuren van de internationale samenleving (op de eerste plaats van de VS), na eeuwen van kolonialisme en onderdrukking. Met nadruk op rechtvaardige verdeling, op duurzame en democratische ontwikkeling.

In MO (november 2011) wordt terecht op de frontpagina zwart-wit de vraag gesteld of wij het talmen overleven ? Er is de besluiteloosheid, en er zijn, als bliksemafleiders, de hogergenoemde ‘demonen’. Die zijn veelvuldig inzetbaar : de migranten, de terroristen, de mensen zonder papieren en de vluchtelingen, De Roma…

Bij ons de Walen (7) dus. Misschien leven deze demonen even weer een sluimerend bestaan. Grunberg heeft het mij echter duidelijk gemaakt : echt weg zijn ze nooit.

(1) Grunberg is een Nederlandse schrijver, van Joodse komaf (zijn moeder overleefde Auschwitz, zijn vader zat op verschillende adressen ondergedoken). Ongetwijfeld actueel één van de grootste schrijvers van ons taalgebied. Hij ontving tal van prijzen, woont en werkt momenteel in New York.

(2) ‘Kamermeisjes en soldaten’ van Arnon Grunberg, met reportages uit Bagdad, Kabul, Lima, Kandahar, Guantanamo bay… verscheen in 2009.

(3) Toch even aanstippen de bijdrage van Jan Jambon, fractieleider in de Kamer van die grootste partij, in ‘De Morgen’ van 22 oktober. Hij had het over de ‘christelijke connectie’ bij Dexia. Natuurlijk viseerde hij vooral de christelijke arbeidersbeweging connectie, wat niet zo verwonderlijk is, als koele minnaars van ‘het kartel’ en na het parkeren van N-VA bij de regeringsonderhandelingen. Andere christelijke connecties (zoals bijvoorbeeld Boerenbond of het UNIZO van Minister President Peeters) komen minder in beeld. Maar Jan heeft wel een punt : de banken stinken. Alle banken. Zoals Mooijman in de Standaard schrijft : “Omdat het mantra in de bankwereld toen uit één woord bestond : groei. Het was eten of gegeten worden. Zowel Dexia, KBC als Fortis groeiden in die periode als kool. Dexia wilde wereldwijd de nummer één worden in leningen aan overheden, KBC bouwde een tweede thuismarkt uit in Oost-Europa en Fortis wilde met de overname van ABN Amro de dominante bank in de Benelux worden”. Al wil Jambon dat dan misschien weer niet niet gezegd hebben, als VOKA man en vurige pleitbezorger voor het neo-liberalisme. En dat is toch wat Dexia (voor één keer terecht) aanduidt in zijn reclame als : de essentie.

(4) Ook gelezen over de inkomstenstijging met 275 (!) procent van de 1 procent superrijken in Amerika ? Dat geld moet toch ook ergens terug te vinden zijn.

(5) Het weze duidelijk dat vandaag Russische, Chinese, Europese… keizerrijken niet meer moeten onderdoen.

(6) Uit ‘Hemel en aarde huwen’ van bevrijdingstheoloog Marcelo Barros.

(7) Interessante gedachtenwisseling gehad op 15 oktober met een indignado uit Barcelona. Hij antwoordde op mijn vraag wat hij vond van de discussies in Spanje over al dan niet Catalaanse onafhankelijkheid : “zinloze tijdverspilling en bezigheidstherapie”.