Op 9 november schoof Terzake de Nederlandse onderzoeksjournaliste Linda Polman naar voor als deskundige in een debat rond de mogelijke impact van de begroting en de besparingen op ontwikkelingshulp. Wat in principe een levendig en structureel debat had moeten worden, evolueerde al snel in een vage discussie rond ontwikkelingsgelden, de doeltreffendheid ervan en in hoeverre dat alles te controleren valt. Zoals steeds vaker, werd het debat gevoerd tussen twee mensen met een opinie die mijlenver van elkaar lag, waardoor elke nuance al snel ver zoek was. Met de casting van Linda Polman doet Terzake de thematiek veeleer oneer aan, want een grondig debat rond ontwikkelingshulp is van fundamenteel belang en heeft in essentie een erg menselijk karakter. Populisme is er niet op z’n plaats.
Linda Polman schreef een internationale bestseller met “De crisiskaravaan” en mocht zelfs haar betoog komen doen bij Jon Stewart in The Daily Show, niet de minste talkshow in de Verenigde Staten. Niettemin blijft Polman na jaren nog steeds eenzijdige, populistische en generaliserende uitspraken doen omtrent ontwikkelingshulp en de hamvraag of hulp al dan niet helpt. In die zin behoort ze tot het Dambisa Moyo-kamp, hoewel Polman in tegenstelling tot Moyo over een erg gebrekkige expertise beschikt en dan ook zeer weinig bijdraagt tot het ontwikkelingsdenken. Het blijft de vraag waarom Terzake dan precies Linda Polman als tegenpool van Vandenberghe koos. Wat is immers het nut van een discussie rond ontwikkelingshulp als een onderzoeksjournaliste blijft claimen dat het na jaren nog steeds niet duidelijk is wat er met het geld gebeurt, dat er na jaren te weinig controle is en er een concurrentiestrijd heerst tussen diverse ngo’s?
Bovendien stelt Polman vragen die zo generaliserend werken dat er altijd wel een grond van waarheid in schuilt. Dergelijke vraagstelling dwingt ngo’s onmiddellijk in de loopgraven, waarbij het debat evolueert van een potentiële structurele discussie rond hulp en de begroting naar een verdedigingssessie van Vandenberghe tegen populistische uitspraken, een verdediging die enerzijds niets bijdraagt, maar anderzijds noodzakelijk is uit vrees dat de kijker meegaat in het pleidooi van Polman en daarmee vervolgens, net als Polman, het kind met het badwater weggooit. Het onderliggende gevaar met populisme in het ontwikkelingsdebat is immers dat Vandenberghe de aantijgingen weglacht en zich niet wil verlagen tot het niveau van Polman. Een menselijke reactie, maar de kans is groter dat Polman wegkomt met enkele losse flodders en er de publieke opinie meer mee naar haar hand zet dan Vandenberghe. Dat kunnen ngo’s, in tegenstelling tot politieke partijen, zich niet veroorloven. Vandenberghe mag niet dezelfde fout maken als Peter Mertens toen die in De Kruitfabriek enkele belachelijke aantijgingen van Freilich weglachtte. Zo’n reactie werkt enkel averechts voor ngo’s en versterkt het wantrouwen onder de bevolking.
Ik wil in principe niet met de vinger wijzen naar Polman, want, toegegeven, ze haalt in haar boek enkele cruciale werkpunten aan. Corruptie is bijvoorbeeld overal, ook binnen de ontwikkelingssector. Daar moet dringend tegen opgetreden worden (what’s new?). Maar evenzeer gaat ze op heel veel gebieden te kort door de bocht. Zo is er wel degelijk een relatieve transparantie, samenwerking en doeltreffendheid binnen de hulpsector. Verschillende studies, jaarverslagen en rapporten verschijnen op regelmatige basis. Dat mensen niet altijd weten wat er ter plaatse gebeurt met ontwikkelingsgeld, heeft trouwens niet zozeer te maken met de toegang tot of publicatie van verslagen en rapporten. Er heerst eerder een fundamenteel wantrouwen door de aard van ontwikkelingshulp, die ver van ons bed plaatsvindt en met de beste wil ter wereld te weinig fysiek te controleren valt voor donoren.
De uitnodiging van Polman door Terzake is een typische fout die gemaakt wordt door de media. Terwijl er in deze sector veel meer en betere experten te vinden zijn dan Polman, die iets essentieels bijdragen tot de discussie, kiest Terzake voor een Jean-Marie Dedecker-type. Het is schrikwekkend dat het debat rond ontwikkelingshulp in courante media nog steeds niet verder gaat dan thema’s als het gebrek aan controle en doeltreffendheid of enkele willekeurige feiten en gratuit taalgebruik. Het is nu eenmaal zo dat ontwikkelingshulp een complex gegeven is, maar dan hebben de media de taak om deze complexiteit te omarmen en trachten duidelijkheid te verschaffen op lange termijn. Het thema ontwikkelingssamenwerking verdient op zijn minst een even professionele aanpak vanwege Terzake als andere thema’s.
