De Belgische media. Een rijk assortiment aan kranten, tijdschriften, journaals, duidingsprogramma’s en websites. Er gaan geen dag voorbij zonder berichten over de situatie in Syrië. 51 doden in Homs, 3 kinderen omgekomen bij een mortieraanval, Homs belegerd door het Syrische leger. Tragische berichten, maar geven ze een volledig beeld van de situatie in Syrië?
Wie herinnert zich nog de schalkse schavuiten van de Neveneffecten, makers van het programma Basta? Deze rakkers richtten voor de grap een onderzoeksbureau op, Data Driven, en stuurden allerlei – compleet fictieve maar toch plausibele – nieuwsberichten de media in. Die tot hun grote verbazing ook allen gepubliceerd werden. Journalisten reageerden giftig: Het was niet hun fout! Het waren overtuigende berichten! Het waren fait-divers, die geen belang hadden! Echte nieuwsberichten worden veel sterke gescreend! Vanwaar deze intro in een stuk over Syrië? Wel, de verzamelde Belgische journalistiek trapt nu weer met ogen open in dezelfde val. Jammer genoeg staat er nu heel wat meer op het spel.
Zoek eens op een nieuwssite naar een nieuwsbericht over slachtoffers in Syrië. Klik een willekeurig, recent artikel aan. Staat er ergens “Syrian Observatory for Human Rights” of “Syrisch Observatorium voor Mensenrechten”, dat als bron wordt geciteerd? Misschien vind je er niet meteen één, maar toch komen cijfers zoals het aantal slachtoffers (De Morgen, deredactie.be, De Standaard) of shockerende verhalen (The Independent) vaak vanuit deze hoek. Je zou kunnen denken: nobele journalistiek, vanuit zo’n gebied aan verslaggeving doen. Niets in minder waar: het Syrisch Observatory for Human Rights (SOHR) heeft helemaal geen journalisten of waarnemers in Syrië. Ze baseren zich uitsluitend informatie die door ooggetuigen op blogs of Youtube wordt geplaatst.
Syrian Observatory for Human Rights
SOHR is een Britse NGO waar zorgvuldig een rookgordijn rond is opgetrokken. Volg even mee: Er bestaan twee sites die claimen dat ze het het standpunt van de organisatie vertegenwoordigen (www.syriahr.org & www.syriahr.net) en die elkaar beschuldigen van het verspreiden van valse informatie. Desondanks komt de nieuwsstroom van beide sites op hetzelfde neer: een oplijsting van aanvallen van het Syrische leger op de bevolking, en een opsomming van het aantal doden. Er is ook een Facebookpagina met regelmatige updates inzake het aantal doden, maar wie die beheert is ook niet duidelijk. Op de sites wordt geschreven onder het schrijversalias “Rami Abdul Rahman” – dit wordt gemeld op de site zelf. Toch werd de heer Rami Abdelrahman gefotografeerd na een vergadering met de Britse minister van Buitenlandse Zaken William Hague. Volgt ù nog? Blijkbaar vinden onze journalisten dit geen probleem en blijven ze de nieuwsberichten van SOHR lustig citeren.
Gelukkig is er af en toe een lichtpuntje. Sites zoals DeWereldMorgen.be gaan niet mee in dit discours, en dit artikel op de site van De Morgen meldt: “Wat de informatieoorlog betreft: het vaak (als enige bron) geciteerde Syrisch Observatorium voor de Mensenrechten blijkt te worden gefinancierd door onder andere Downing Street en de Golfmonarchie Dubai.” Andere bronnen vermelden dan weer het National Endowment for Democracy als geldschieter, een NGO uit de VS met een schimmig verleden inzake financieren van oppositiekandidaten in oa. Oekraïne, Venezuela en Iran. Echt nagaan hoe de vork in de steel zit, is moeilijk: zie bovenstaand rookgordijn.
En de VN?
Gelukkig bestaat er ook nog het officiële VN-rapport dat we kunnen raadplegen als bron. Na het interviewen van 223 slachtoffers en ooggetuigen kon de Human Rights Council besluiten dat er sterke aanduidingen zijn van standrechtelijke executie, willekeurige arrestaties, gedwongen verdwijningen, martelingen, seksueel geweld en het schenden van kinderrechten, allen gepleegd door het Syrische leger en veiligheidsdiensten. De onderzoeksmethode is evenwel twijfelachtig te noemen: men gaat niet uit van het aangetoonde schuld, de basis voor ons strafrecht, maar van “Reasonable Suspicion”: gegronde vermoedens. En als dan iets verder in het verslag staat dat men de 223 slachtoffers en ooggetuigen ondervroeg in Genève en dat er geen enkel onderzoek ter plekke werd gevoerd, kan men zich afvragen: in welke mate stemt dit verslag overeen met de werkelijkheid?
Veel zin voor nuancering is er niet te vinden bij de westerse opiniemakers.Er zijn voldoende reële schendingen van de mensenrechten door het Syrisch regime om zich te beperken tot verifieerbare feiten en betrouwbare bronnen. Er mag toch wel verwacht worden dat er aan degelijke journalistiek gedaan hoort te worden? De eenzijdige berichtgeving is op z’n minst vreemd te nomen. Er bestaat trouwens geen twijfel over dat ook de opstandelingen niet zo vreedzaam handelen. Het verslag van de observatiemissie van de Arabische Liga spreekt onder andere over het opblazen van pijpleidingen, treinen en bussen, vermoorden van burgers en noemt vele daden ronduit terroristisch. Er wordt dan ook zowel het heersende regime als de opstandelingen gevraagd om een staakt-het-vuren af te spreken. Dit is ook wat Rusland vroeg tijdens de bijeenkomst van de VN Veiligheidsraad: een amendement aan de voorgestelde resolutie, zodat niet enkel van de Syrische overheid geëist zou worden om de wapens neer te leggen, maar dat men hetzelfde zou eisen van de opstandelingen.
En toch. Op basis van deze twijfelachtige bewijslast zijn nu ook in België mensen als Didier Reynders (De Ochtend, 10/02/12) en Guy Verhofstadt (De Standaard, 14/02/12) overtuigd van de noodzaak van een onmiddellijke interventie. Dat de bewijslast op z’n best twijfelachtig en erg eenzijdig is, lijkt hier geen rol in te spelen voor hen. Gelukkig klinken er kritische geluiden: zo werd er voor een minder overhaaste aanpak gepleit door Jef Lambrecht als reactie op Verhofstadt. Kunnen we misschien, gezamenlijk, eens rationeel nadenken? Of staat dat andere, Westerse, belangen in de weg?
Dit artikel kan ook gelezen worden op www.intal.be
