Onderwijs voor de 21ste eeuw – een paar suggesties

Onderwijs voor de 21ste eeuw – een paar suggesties

vrijdag 11 mei 2012 16:31
Spread the love

Er is al veel gezegd en geschreven over de onderwijshervorming die op til is in het secundair onderwijs, of althans in de steigers staat. Verre van mij om de inzichten in twijfel te trekken van onderwijsexperts en psychologen allerhande, zij hebben ongetwijfeld waardevolle zaken te vertellen in dit debat. Zelf ben ik allerminst beslagen in onderwijs, behalve dan dat ik op dit ogenblik zelf een zoontje heb dat in het 5de leerjaar zit, en dat ik wel enige ervaring heb met zowel het Belgische als Chinese onderwijssysteem. Maar het is niet daarom dat ik wat op mijn honger blijf bij al die opiniestukken.

Al die experts goochelen met termen als differentiatie, Pisa rankings waar we wat achterop zouden raken, het vermijden van het watervalsysteem, en dergelijke meer. De insteek is zowel gericht op sociale gelijkheid, echte ‘gelijke kansen’ voor onze kinderen, vermijden van discriminatie, als op (macro)welvaartscreatie – ‘de middelmaat mag niet de norm worden’, oreerde o.m. Geert Noels vandaag nog in De Standaard, want dat dreigt ten koste van onze welvaart te gaan.  Zowel sociale als economische objectieven dus, vanuit een wereldbeeld geschoeid op ‘gelijkheid van kansen’ en het tegengaan van discriminatie, maar ook de keiharde economische competitie tussen landen, wat wel een natuurwet lijkt voor de meeste van die experts. Hun wereld is die van een Europa dat het moeilijk krijgt.

Waar ze het niet over hebben, dat is over de fundamenteel andere wereld die binnen afzienbare tijd op ons afkomt. Als het correct is dat er een ‘perfect storm’ van crisissen, schaarste aan resources en ecologische rampspoed aan zit te komen na 2052 (volgens het nieuwe Club van Rome rapport), tegen 2030 al (volgens vele prognoses), of zelfs vroeger, dan zou je toch mogen verwachten dat onderwijsexperts hun hersenen zouden pijnigen over hoe je kinderen en tieners kunt wapenen om – met een modewoord dat iemand als Noels ongetwijfeld moet kennen – meer ‘resilient’ te worden in dergelijke wereld. En beter nog, om de nieuwe generatie tools te geven om de ergste uitwassen van dergelijke horrorwereld te proberen vermijden.

Een paar suggesties, voor de vuist weg:

• Gisteren vernam ik, ook al in De Standaard, dat de staptochten naar Compostela die Oikoten organiseert voor jongeren uit de bijzondere jeugdzorg afgeschaft zullen worden door Jo Vandeurzen. Dat is niet alleen een idiote beslissing voor de betrokken doelgroep, ik zou er voor pleiten om dergelijke wekenlang durende grensverleggende ervaring aan te bieden aan elke jongere in dit land – met andere woorden, te financieren met overheidsgeld. Lange staptochten door de natuur, van minstens 20 km per dag – met uiteraard een totaal verbod op Facebook, games, … – kunnen jongeren een aantal zaken leren, die ze op dit ogenblik via de eindtermen niet meekrijgen.  Of het nu gaat om stappen naar Compostela, of hikes in Noord-Indië, Nepal, Torres Del Paine, … dit soort ervaringen – waarbij jongeren leren afzien, maar ook zwakkere medeleerlingen bijstaan, en solidariteit met elkaar tonen – kunnen hen harden voor een wereld die ongetwijfeld harder zal zijn dan de huidige, én de virtuele wereld van games, Facebook en dergelijke. Dat je jongeren in groep overvliegt naar pakweg Noord-Indië kan op het eerste zicht ecologisch ‘not done’ lijken, maar vier weken afzien op hikings, gekoppeld aan bezoeken aan slums en met bedelaars bezaaide tempels, zullen velen onder hen doen nadenken over hun ecologische en sociale footprint. Om het met Noels te zeggen: de ‘return on investment’ qua duurzaamheid en sociale rechtvaardigheid zou enorm kunnen zijn. In China klagen jongeren steen en been als ze 10 dagen training en opleiding bij het Chinese volksleger krijgen, aan het begin van hun hogeschooltijd, maar achteraf beschouwen velen het toch als een ‘bonding’ ervaring zonder voorgaande. En neem van me aan, die ‘little emperor’-generatie heeft het nog meer nodig dan de onze.

• Laat kinderen maar jaarlijkse wat tijd doorbrengen in een (familiale of andere) sociale omgeving die hen uit hun vertrouwde routine en comfort zone weghaalt – via verplicht vrijwilligerswerk in de zorgsector bv., of door het aanbieden van ‘totale immersie’verblijven bij kansarme mensen, en omgekeerd ‘totale immersie’ van armere kinderen bij mensen die er financiëel warmpjes inzitten. Dat ruikt misschien naar social engineering, maar het laat zich raden dat kinderen en jongeren in dit soort situaties vlug zullen merken dat de wereld voor sommigen helemaal anders oogt dan voor anderen. Iets aan den lijve ondervinden is toch nog wat anders dan een Koppen reportage. Solidariteit, empathie, etc. het zijn allemaal persoonlijkheidskenmerken die van wezenlijk belang zullen zijn in de ‘fucked up’ wereld die op ons afkomt,en ze  kunnen door dit soort ervaringen een boost krijgen. Andere mogelijkheden zijn een jaar verplicht vrijwilligerswerk/burgerdienst voor jongeren naar de universiteit of hogeschool trekken. Misschien niet goed voor de groeicijfers, maar in elk ander opzicht vormt zoiets een meerwaarde – we zitten toch met een huizenhoog probleem in de zorgsector, bv.

• Engels is onmisbaar geworden, om enig zicht te verwerven op de almaar toenemende complexiteit van de wereld. Doelstelling zou (minimaal) moeten zijn dat jongeren Engels kunnen lezen zoals hun moedertaal. Kwestie van zelf alle informatie op internet te kunnen checken en dubbelchecken, want alles is er, maar je moet er mee weten om te gaan. Je vlot kunnen uitdrukken in het Engels is uiteraard ook belangrijk, maar toch slechts in tweede orde.

• Meditatie en dergelijke zijn niet alleen in Bhutan nuttig, ook onze jeugd zou deugd hebben bij het leren stil staan. Hun hele leefwereld is op dit ogenblik immers eerder gericht op het tegenovergestelde, zoveel mogelijk indrukken opdoen op korte tijd. Ouders vechten een beetje tegen de bierkaai, wat dat betreft. 

Ongetwijfeld kunnen andere mensen daar nog veel suggesties aan toevoegen, maar de richting van de voorstellen die ik voor ogen heb, zou moeten duidelijk zijn.

Samengevat: om kinderen en jongeren voor te bereiden op een almaar complexer wereld,  waarin de rat race alleen maar sterker lijkt te worden, en een reeks crisissen stilaan onafwendbaar lijken, moeten we ze leren afzien, ‘bonding & bridging’ sociaal kapitaal meegeven, en leren stilstaan. Ik twijfel er niet aan dat veel onderwijsmensen daar al mee bezig zijn, en goed werk verrichten terzake, terwijl ze roeien met de riemen die ze hebben, maar ik vrees dat deze tijd vraagt om een meer doortastende aanpak.

Daar zou ik die experts wel eens een boompje willen over horen opzetten, in plaats van over “Oosterlinckiaanse’ stellingen die goed liggen in deze neoliberale tijden, zoals: ‘een toename met één IQ procentpunt leidt tot een toename van GDP/Capita met zoveel Euro’ (in DM), of ‘we moeten Pisascores opdrijven in Wallonië in functie van economische groei’ (Lorin Parys in DS)). 

Misschien maken we dan met zijn allen nog een kans op een duurzamer wereld. Heel misschien.
 

take down
the paywall
steun ons nu!