Al sinds 14 januari dit jaar zijn 23 mensen zonder papieren in hongerstaking. De meesten zijn afkomstig uit Marokko, Algerije en Tunesië, maar ook uit Mauritanië, Burkina Faso en Ivoorkust.
Alhoewel ik graag zou hebben dat de hongerstaking zo snel mogelijk stopt (omdat er anders simpelweg doden gaan vallen), steun ik hen en vind ik dat hun eisen moeten worden ingewilligd. Hun stem moet op z’n minst gehoord worden. Deze eisen zijn helemaal niet zo radicaal. Zij vragen een aantal basisrechten, zij vragen dat ze door de wet als mens erkend worden, zij vragen “het recht om rechten te hebben”. Concreet willen zij met hun hongerstaking op z’n minst een verblijfs- en werkvergunning van 1 jaar verkrijgen.
Uitbuiting
Het merendeel van deze 23 mannen zijn “illegalen”, asielzoekers wiens procedure is afgelopen met een negatief antwoord1, waarvan sommigen hier al 10 jaar verblijven. Als illegaal (alhoewel asielzoekers, in procedure dus, het niet zo veel beter hebben) hebben zij nagenoeg geen rechten – uitgezonderd het recht op medische verzorging in een levensbedreigende situatie – en staan ze praktisch buiten de wet. Om te kunnen leven wordt men tot clandestien zwartwerk verplicht, volledig blootgesteld aan uitbuiting. Lonen van €15 tot €30 voor een volledige werkdag, van niet zelden meer dan 8 uur, horen bijlange niet tot de uitzonderingen. En dan nog hebben zij geen garantie op een dergelijk dagelijks inkomen; elke dag is het opnieuw afwachten en hopen dat zij een job aangeboden krijgen. Bij het niet uitbetalen van een loon of het niet respecteren van bepaalde veiligheidsvoorschriften, kan de illegale werknemer nergens terecht, aangezien hij zelf illegaal is en zwartwerk verrichtte en dus in een gesloten centrum riskeert te komen. De werkgever gaat vrijuit. Wie niet gelooft dat dit vandaag nog in België gebeurt, nodig ik uit om eens een dag voor het “Klein Kasteeltje” te gaan staan.
De 23 hongerstakers kunnen deze situatie niet meer aan. Zij hebben steeds geweigerd om in de criminaliteit (drugs dealen, diefstal) te stappen en weigeren dit nog altijd, maar ze weigeren nu ook om nog een dag langer in de illegaliteit te leven. Zij zijn het beu om als “lagere graad van mens”, als paria’s, beschouwd te worden. Ze willen werken, zonder nog deel uit te moeten maken van deze tweede, illegale arbeidsmarkt van sans-papiers.
Hongerstaking
Alhoewel sommigen al een tijdje in België verblijven, hebben zij pas een asielaanvraag kunnen indienen vanaf dat zij een adres hadden. Anderen hebben een nieuwe asielprocedure opgestart, anderen hebben een eerdere “regularisatiecampagne” gemist, enz. Een vrij uitzichtloze situatie. Om hun stem gehoord te krijgen, hebben de sans-papiers uiteraard al andere middelen geprobeerd. Betogingen en pleinbezettingen hebben al plaats gevonden, petities zijn meerdere malen rondgegaan, alvorens een hongerstaking te beginnen. Zo een petitie kan een minister in ontvangst nemen zonder er enige aandacht aan te geven; een betoging of een pleinbezetting kan door de politie gemakkelijk gebroken worden. Een hongerstaking is evenwel een politiek drukkingsmiddel, maar extremer dan een petitie of een betoging, omdat hier mensenlevens op het spel staan en een dode net iets moeilijker te negeren is. Deze hongerstaking is dan ook niet het eerste, maar het laatste middel waar deze sans-papiers naar hebben gegrepen. Ze is ongetwijfeld een wanhoopsdaad.
Is zo een wanhoopsdaad chantage? In juridische termen in geen geval, maar men heeft het in het algemeen over “morele of emotionele chantage”. Zij die denken van wel – waaronder de bevoegde staatssecretaris, VUB-rector Paul De Knop, een aantal academici en filosofen – moeten zich dan wel bewust maken van wat dit betekent. Een chantage is een situatie waarin twee partijen betrokken zijn, diegene die chantage pleegt, of de chanteur, en het slachtoffer. Men beweert dus dat mevr. De Block, de Belgische overheid of zelfs de Belgische samenleving het slachtoffer is van deze 23 mannen, die hier al jaren in mensonwaardige omstandigheden verblijven, mensonwaardig worden behandeld en worden uitgebuit, onder het toeziend oog van de Belgische overheid. Hebben diegenen die van chantage spreken de slachtofferrol niet omgekeerd? En als dit al chantage is, welke politieke drukkingsmiddelen zijn dit dan niet? Ik denk trouwens dat de hongerstaking, waarop de laatste 2 weken de focus ligt in de media, niet de hoofdkwestie is. Is het huidige migratiebeleid menselijk en houdbaar? Zijn de eisen van deze 23 sans-papiers (en anderen hier in België, want zij zijn zeker niet de enigen met ‘hetzelfde’ verhaal) legitiem?
Immigratiegolven
Met een geglobaliseerde economie (zie cartoon) zijn migratiestromen onvermijdelijk. Niet alleen conflict en oorlog, maar ook armoede, uitbuiting en repressie – kortom “dikke miserie” – zorgen ervoor dat men ‘het geluk’ elders gaat zoeken. Als ik over migratiestromen spreek, heb ik het niet over de mensen die richting Europa vertrekken. We kunnen over grote migratiegolven spreken, als we het bv. hebben over de (honderd)duizenden Burundezen die op een paar dagen tijd Tanzania binnenkwamen. Migratie gebeurt vnl. rondom de landen van herkomst of binnen het land zelf. Het merendeel van de Afghanen kwam zo bv. terecht in Iran, , Pakistan en in “het beste geval” Turkije. Naar Europa trekken doe je niet zomaar en ook niet eender wie beschikt over de middelen om naar hier te komen. Maar over “grote migratiegolven” spreken in Europa, als je het over bv. die paar duizenden Afghanen of Irakezen hebt, is gewoonweg ridicuul, als je het globale plaatje bekijkt. Je moet maar eens de top 10 landen met het meeste aantal vluchtelingen opzoeken en bv. hun gemiddelde inkomens vergelijken.
Naar Europa trekken doe je dus niet zomaar. Je laat je familie, thuis, etc. niet zomaar achter. We mogen er vanuit gaan dat zij daar goede redenen voor hebben. Jamal, een van de 23 hongerstakers, verliet zijn “thuis en familie” op 10-jarige leeftijd2. Dit doe je dus niet zomaar. Los daarvan, kost het ontzettend veel geld – families moeten hiervoor al kunnen sparen (en werken zich dan nog in de schulden) – om hier te geraken, om bv. een aantal dagen of weken in een gammel bootje rond te dobberen op de Middellandse zee. Zo zijn er op de Middellandse zee de voorbije 20 jaar al ettelijke duizenden immigranten verdronken, tijdens hun tocht naar Europa.
Enkel al omwille van de kostprijs en moeilijkheid van zo een “reis naar Europa” zal je nooit een “toevloed” of “migratiegolf” krijgen, ongeacht de migratiepolitiek die men hier voert, ongeacht hoe men asielzoekers hier behandelt. Je zou ze al zelf naar hier moeten halen om van een toevloed te kunnen spreken.
Repressieve aanpak
Jaarlijks vloeien er op Europees niveau miljoenen euro’s naar grensbewaking, veiligheidsbarrières en hoogtechnologische apparatuur zoals helikopters met warmtegevoelige camera’s, met de illusie dat men Fort Europa ooit volledig zal kunnen afsluiten. But there will always be a way. Als je maar wanhopig genoeg bent en geld genoeg hebt, zo toont ook de praktijk.
Ook op Belgisch niveau worden jaarlijks miljoenen gespendeerd aan een repressieve aanpak van asielzoekers en illegalen. Een voorbeeld daarvan zijn de “gesloten opvangcentra” (België is al meerdere malen veroordeeld geweest voor opsluitingen door het Europese Hof voor de Rechten van de Mens) die evenals de uitwijzingen pakken geld kosten. Er is dus al geld dat aan asiel en migratie wordt uitgegeven! Ik denk dat dit geld beter zou worden uitgegeven aan een menswaardige opvang, begeleiding, vorming en het creëren van jobs.
Arbeidsconcurrentie, sociale zekerheid en solidariteit
Er wordt wel eens gezegd dat deze illegale immigranten onze jobs komen stelen en van onze sociale zekerheid profiteren. Laat mij eerst zeggen dat ik vind dat alle misbruik, en dus ook dat soort misbruik, moet worden aangepakt, maar zijn deze twee stellingen niet een beetje paradoxaal? Wat de jobs betreft; regulariseer deze mensen! Zorg ervoor dat er geen twee soorten arbeidsmarkten zijn, dat van de “legale werknemer” en dat van de “illegale sans-papiers”, waar de werkgevers geen rekening moeten houden met werkomstandigheden en lonen en de werknemer geen rechten heeft. Natuurlijk is dat tweede interessanter voor werkgevers en zorgt deze tweede arbeidsmarkt voor concurrentie, maar als deze mensen geregulariseerd zouden worden – en dus dezelfde rechten hebben (o.a. lonen) – valt deze concurrentie weg.
En zouden deze mensen onze sociale zekerheid in gevaar brengen? Zou België het “OCMW van de wereld” moeten spelen? Nogmaals, “de wereld” belandt niet in Europa, laat staan België, maar geraakt niet verder dan eigen land of buurlanden. Voor zij die hier wel geraken, denk ik dat er genoeg middelen zijn bij ons (zoals ik al zei, miljoenen, zo niet meer, vloeien al jaarlijks naar een repressieve politiek). België is niet bepaald een land van schaarste, dat is wel duidelijk. En onze sociale zekerheid wordt toch aangevallen, met of zonder migranten; economische crises zijn er altijd al geweest en zullen er altijd zijn. Wie valt onze sociale zekerheid nu aan? Zouden het misschien bedrijfsleiders kunnen zijn die cero coma cero cero cero cero cero cinco belastingen betalen op miljardenwinsten? Want natuurlijk, als we dit laten passeren zullen we inderdaad hier en daar moeten snoeien.
En hoe komt het dat België moord en brand schreeuwt als 23 mannen, die zich als zwakkeren helemaal onderaan de samenleving bevinden, een hongerstaking pleegt, terwijl het opvallend stil bleef op momenten dat Bekaert – wiens CEO zich net nog een knappe bonus toekende – met massaontslagen dreigt (chantage?!), op momenten dat België gepluimd wordt door banken of we ons laten dicteren door de markten. Me dunkt dat we véél te solidair zijn met de sterksten en helemaal niet solidair genoeg zijn met de zwaksten in de samenleving. Over solidariteit; als er een breder draagvlak was voor de steun aan deze sans-papiers, bv. door een groter studentenprotest, maar evenwel door een grotere steun van vakbonden en Ngo’s, dan was zo een hongerstaking geen optie geweest. Maar deze 23 wanhopige mannen stonden er zo goed als alleen voor.
Dienst Vreemdelingenzaken liet vorige week nog een ‘contract’ rondgaan bij de sans-papiers, dat ervoor zorgt dat de hongerstakers niet verplicht mogen worden gevoed (bv. in geval van bewusteloosheid) en de Belgische staat vrijspreekt bij overlijden. “Teken maar, je beschermt zo de dokters3”, zeiden die van DVZ. Diezelfde dienst zei toen ook dat er geen reden tot bezorgdheid is, wat de gezondheidstoestand van de hongerstakers betreft. In elk geval, we kunnen het niet tot een dode laten komen. Is het dat waard? Deze sans-papiers (en ik wil nogmaals zeggen, dat er dus meer dan 23 mensen zijn in dezelfde situatie) zijn hier nu. Zijn ze hier omwille van ongeldige redenen? Hadden bv. de Belgen die eind 19de en begin 20ste eeuw naar de VS trokken het recht niet?
We kunnen ze hier nu goed en menswaardig ontvangen en behandelen, of zo weinig mogelijk doen en ooit terugsturen, wetende dat ze in hun land geen enkel perspectief hebben, op niemand kunnen terugvallen en mogelijk in nog grotere miserie vallen dan voor ze naar hier gekomen zijn. Welk van de twee opties we ook hanteren, menswaardig opvangen of repressief terugsturen, het zal geen (revolutionair) effect op de “instroom” hebben, op het aantal mensen dat de oversteek van de Middellandse zal wagen. Ik kies dan toch voor het eerste. En regulariseer deze mensen dan. Niet alleen omwile van humanitaire, globalistisch rechtvaardige, en moreel principiële redenen, ook omdat gelijke rechten in het belang zijn van de “legale” werknemers hier.
