Onrecht is overal om ons heen maar zelden tot nooit zie ik het in mijn samenleving doorbroken worden door burgeracties of omdat ‘de mensen’ er met woord en daad om vragen.

Het lijkt wel alsof we doodgeknuffeld worden door onze ipads, playstations en koelkasten. Het lijkt wel alsof we het té goed hebben. Het lijkt wel alsof er te weinig dingen zijn waarvoor nog werkelijk moet gevochten worden. Het lijkt wel alsof heel wat mensen te veel schrik hebben om hun veilige omgeving te verlaten. En het lijkt wel alsof nog veel meer mensen simpelweg geen zin hebben om uit hun luie zetel te komen.

Velen onder ons laten het liever over aan ‘de politici’ om onrecht op te lossen en vragen daarom ‘sterke leiders’. Met alle gevolgen van dien. Ze laten zich bijvoorbeeld rustig in slaap wiegen door allerhande inconsistenties en leugens van die leiders: Libië binnenvallen omdat het zogezegd moet maar Syrië niet binnenvallen omdat het zogezegd niet mag of kan. Schending van mensenrechten aanklagen in China maar over pakweg Rusland heel hard zwijgen. Geld inzamelen voor slachtoffers van Tsunami’s maar duizenden verkrachte vrouwen in Congo aan hun lot overlaten. Oorlog in Afghanistan goedkeuren maar de enorme hoeveelheden burgerslachtoffers die dat met zich meebrengt door de vingers zien.

Hetzelfde in eigen land: Tweemaal per jaar naar exotische all-in hotels op reis willen maar strengere wetten stemmen voor vluchtelingen die ternauwernood weggeraken uit een oorlogsgebied waar wij soldaten en wapens leveren. Dexiacommissies eisen om opheldering te vragen voor de zuurverdiende centen van de eigen middenklasse, maar de toename van kansarmoede negeren. Inburgeringscursussen verplichten maar zelf geen tweede landstaal meer willen spreken.

Uiteraard is engageren ook zeer velen zich wel degelijk in vzw’s, comités, politiek en het bredere middenveld. Maar het overgrote deel lijkt toch vaak zijn grootste prioriteit in maxicosi’s en flatscreens te vinden.

En dan hoor ik de Gandhiaan in mij: “Laten we voor één keer andere prioriteiten stellen. Laat ons, al was het maar even, massaal onrecht aanklagen, dan krijgen we het wel klein!” Maar de Vlaming in mij vreest het antwoord: “Ach. Het regent. Misschien nog een tijdje de revolutie uitstellen?”

Het wordt tijd om die houding grondig in vraag te stellen. Het merendeel onder ons beseft immers wel dat onder alle onrecht verweg en dichtbij heel wat economische belangen schuilen, maar als samenleving kiezen we er toch telkens opnieuw voor om slaven te blijven van deze onrechtvaardige economische structuren. We laten het onrecht rustig verder kabbelen zodat de rijken rustig rijk worden en de armen sneller arm.

Hebben we het dan werkelijk gewoon te goed? Komt er bij ons geen revolutie en in Egypte wel enkel en alleen omdat het onrecht en de miserie aldaar een veel grotere laag van de bevolking trof?

Dat is een al te eenvoudige verklaring. Kijk maar naar de Occupy-beweging in Amerika. Men probeerde het daar ook, maar hun poging stierf een roemloze dood zonder ook maar één verwezenlijking. Het doet me dan ook vermoeden dat er minstens nog één extra probleem is: we weten eenvoudigweg niet weer hoe we het onrecht geweldloos kunnen doorbreken. Want wanneer we ons geconfronteerd weten met onrecht denken de meesten onder ons spontaan dat dat onrecht enkel met geld of geweld opgelost kan worden. Voor het eerste moet je rijk zijn, voor het andere machtig. En dat geeft ons nog een reden om omwentelingen uit te stellen.

Nu hoor ik de zogeheten ‘mensen met gezond verstand’ wel denken: “Ach, maakt het überhaupt wel uit of we iets doen? U haalt zelf het voorbeeld aan van Egypte. Daar gaat het nu toch ook weer niet zo goed.”

Maar zo’n opmerking verraad nog een deel van het probleem: men heeft geen geduld voor geweldloze revolutie. Niet in het groot en niet in het klein. Een revolutie hoeft immers niet altijd staatsstructuren omver te werpen. Een klein stukje systemisch onrecht de wereld uithelpen volstaat. Maar groot of klein, er is sowieso geduld voor nodig.

Gaat het dus goed in Egypte? Natuurlijk niet. Wat had u dan gedacht? Dat twee maanden op het Tahrir plein voldoende waren om twintig jaar door het Westen gesteunde sociale en economische ontwrichting plotseling recht te trekken?

Ging het fantastisch goed met India na Gandhi’s geweldloze acties? Uiteraard niet, maar moeten we daarom het nut en de zin van Gandhi’s geweldloze acties in twijfel trekken? Zullen we dan maar meteen Martin Luther King’s optreden ook zinloos vinden omdat er nog steeds racisme bestaat in de VS?

Onrecht doorbreken kost soms tijd. En een doortastende aanpak. Dus in plaats van ze te negeren kunnen we de grote voorbeelden in de geschiedenis – en de Tahrir-acties zijn daar wel degelijk een voorbeeld van – beter gebruiken als lesmateriaal. We kunnen er immers veel van leren. Alleen kan hetgeen we leren tot de pijnlijke conclusie leiden dat we misschien niet in de zetel moeten blijven hangen, maar terug waardig op moeten staan en het onrecht bestrijden.

Het is goed om geen naïeve idealist te zijn maar het is gevaarlijk om niet meer te geloven dat onrecht kan doorbroken worden. Alle mogelijkheden tot actie wegwuiven als gevaarlijk of zinloos is onszelf laten bedwelmen door luxe. Uiteindelijk is het is egoïstisch om te weigeren de mogelijkheid van rechtvaardigheid te overwegen.

**

Gerelateerd MO*-debat – “De zin en onzin van geweldloze actie” 
2 oktober 19u in CC Berchem

2 oktober, de geboortedag van Mahatma Gandhi, is reeds jaren de internationale dag van de geweldloosheid. Een goed moment dus om eens na te gaan in welke mate Gandhi’s geest van geweldloze actie ook vandaag nog van toepassing is. Met verschillende experten gaan we in gesprek over de zin en onzin van hedendaagse geweldloze actie. Een MO*debat waarin we proberen te achterhalen of we Gandhiaanse burgerlijke ongehoorzaamheid nieuw leven kunnen inblazen.

Panelleden: Gie Goris (MO*/Indiakenner), Steven De Sanghere (Field Liberation Movement), Roel Stynen (Vredesactie), Olivier Forges (U Move 4 Peace/Pax Christi Vlaanderen) / Moderatie: Jonas Slaats (Gandhigedachten.org)
 
Organisatie:  Vasten voor Vrede, Gandhigedachten.org, Vredesactie, Pax Christi Vlaanderen, Vlaamse Vredesweek
 
Praktische info:
2 oktober 19.00u – 22.00u
in CC Berchem
Driekoningenstraat 126
2600 Berchem

De toegang is gratis,
maar beperkte plaatsen
inschrijven via gandhigedachten@gmail.com