Vlaams schaliegas zal onze industrie niet redden

Vlaams schaliegas zal onze industrie niet redden

maandag 12 augustus 2013 10:01
Spread the love

De minister-presidenten van Vlaanderen en Nederland, Kris Peeters en Mark Rutte, waren begin juli bijzonder onder de indruk van hun bezoek in Texas aan de Amerikaanse olie- en gasgigant ExxonMobil. De massale ontginning van schaliegas in de VS zorgt voor goedkopere energieprijzen en draagt zo bij tot de opleving van de Amerikaanse industrie. In het belang van onze industrie vinden Rutte en Peeters dan ook dat Europa zijn beleid inzake schaliegas moet herzien. De vraag is echter of we daadwerkelijk moeten beginnen boren in de Kempen en Limburg om onze chemie te redden?

Voorlopig enkel in de VS

Schaliegas is aardgas dat nog opgesloten zit in het ‘moedergesteente’, diep onder de grond. Technologische vooruitgang op het vlak van horizontaal boren en het hydraulisch kraken (fracking) van het gesteente op grote diepte hebben ervoor gezorgd dat dit gas vandaag rendabel gewonnen kan worden.1

De productie van schaliegas gebeurt vandaag voor quasi 100% in de Verenigde Staten. De boom is er enorm. Op 10 jaar tijd groeide het aandeel in de nationale gasproductie van 3% naar 39% in 2012. Dit zorgde voor een dalende Amerikaanse gasprijs terwijl de Europese gasprijs blijft stijgen. De marktprijs voor gas in de VS is vandaag 3 maal lager dan in de EU.² 

Het spreekt voor zich dat deze prijzen voor een concurrentievoordeel zorgen voor de Amerikaanse bedrijven. Vooral de chemische bedrijven, die het gas ook als grondstof gebruiken, profiteren hier enorm van. ExxonMobil, dat door de minister-presidenten bezocht werd, is het grootste gasbedrijf uit de VS en de belangrijkste speler op de schaliegasmarkt. Het bedrijf heeft ook een raffinaderij en vier chemische fabrieken in ons land. De impact van het schaliegas in de VS op de concurrentiepositie van deze Belgische bedrijven is dus zeer direct, nl. binnen hetzelfde bedrijf. ExxonMobil en de sectorfederatie Essenscia pleiten er dan ook voor om het Amerikaanse recept ook in Nederland en België toe te passen.³ Kris Peeters en Mark Rutte lieten zich alvast overtuigen. Maar, is dit wel een goed idee?

Het Internationaal Energieagentschap (IEA) wijst op de unieke omstandigheden in de VS die een gelijkaardige boom in andere landen onwaarschijnlijk maakt.4 Het schaliegas in de Amerikaanse ondergrond is veel gemakkelijker bereikbaar dan in Europa. Daarenboven is er een competitieve gasmarkt met vele concurrerende spelers die elkaar voor de voet lopen om het gas te ontginnen. Er gelden ook andere regels inzake milieubescherming en over de eigendom van de ondergrond. In de VS bezit de eigenaar van een stuk grond ook de natuurlijke rijkdommen in de ondergrond. Dit is bij ons niet het geval. Daarnaast is er ook de zeer beperkte bevolkingsdichtheid die de ontginning via boorputten veel eenvoudiger maakt. In de staat North Dakota, waar veel schaliegas gewonnen wordt, wonen er nog geen 4 personen per km², in Vlaanderen 470 personen per km². Zelfs in het Noordoosten van de VS, waar de meest recente schaliegasvelden liggen, is de bevolkingsdichtheid nog aanzienlijk lager dan bij ons (159/km²).  Het IEA besluit dan ook dat er in Europa waarschijnlijk slechts een beperkte hoeveelheid schaliegas ontgonnen zal worden tegen 2018. Het is meer dan tekenend dat ExxonMobil en andere Amerikaanse bedrijven zich terug getrokken hebben uit Polen wegens de tegenvallende resultaten. Polen is dan nog het Europese land met het beste perspectief op schaliegasontginning.

Er is weinig geweten over het potentieel in Vlaanderen

Voorlopig is maar zeer weinig informatie beschikbaar over de aanwezigheid van (ontginbaar!) schaliegas in de Vlaamse ondergrond. Schaliegas bevattende lagen in Nederland zouden wel doorlopen tot in Vlaanderen. In Nederland zou het gaan over 10% van de omvang van de gasbel van Slochteren. Aangezien de gasbel van Slochteren grotendeels leeg is tegen 2025-2030 zou het schaliegas voor 10 jaar extra gas kunnen zorgen.5 In Vlaanderen zou er meer potentieel zitten in de winning van steenkoolgas (coal bed methane) uit de resterende steenkoollagen. De NV Mijnen heeft op 19 april van dit jaar van de Vlaamse Regering een vergunning gekregen om steenkoolgas op te sporen. Er is voorlopig enkel spraken van ‘opsporing’ en geen ‘ontginning’ van steenkoolgas. Minister Joke Schauvliege heeft ook benadrukt dat er geen gebruik gemaakt zal worden van de fracking techniek.

Aanzienlijke milieu- en duurzaamheidsrisico’s

Een recente studie in opdracht van de Europese Commissie geeft aan dat schaliegas een grotere ecologische voetafdruk heeft dan klassiek aardgas.6 Voor de ontginning van schaliegas zijn meer water en meer chemicaliën nodig. Ontginning leidt tot meer luchtvervuiling, risico’s op oppervlakte en grondwatervervuiling,  geluidsoverlast en een grotere impact op het ruimtegebruik (omdat er zeer veel boorputten nodig zijn).  Hoewel in Vlaanderen in eerste instantie gezocht wordt naar steenkoolgas, waarbij er geen gebruik zou gemaakt wordt van fracking, zijn ook bij deze techniek de risico’s aanzienlijk inzake (grond)watervervuiling en ruimtegebruik. Daarenboven is er een gevaar op lekken van methaangas. Methaangas is een broeikasgas dat ongeveer 25 keer zo sterk is als CO2.7

Het meest nefaste effect van schaliegas is echter vandaag reeds volop voelbaar, nog voor in Vlaanderen de eerste (proef)putten geboord worden. De lage gasprijzen in de VS worden door industriële lobbygroepen gebruikt als breekijzer om het Europese klimaatbeleid te ontmantelen. Mikpunt bij uitstek zijn de CO2-emissiereductiedoelstellingen en vooral het beleid inzake hernieuwbare energie. Terwijl de werkgevers een paar jaar geleden nog akkoord gingen met de Europese 20-20-20 doelstellingen vechten ze die vandaag steeds meer aan. Na het mislukken van CCS (Engelse afkorting voor koolstofopslag) als wondermiddel voor de klimaatproblematiek (wegens onrendabel zonder gigantische overheidssubsidies) is schaliegas het volgende ‘verkeerde goed idee’. Middelen die in schaliegas geïnvesteerd worden gaan niet naar energiebesparing of hernieuwbare energie. Onze afhankelijkheid van fossiele brandstoffen wordt bestendigd en de noodzakelijke transitie naar een koolstofarme economie wordt op de lange baan geschoven.

Schaliegas is niet het wondermiddel om de industrie in Vlaanderen te redden

Met de vaststelling dat (1) er waarschijnlijk amper schaliegas in Vlaanderen is, (2) dat dit gas zeer moeilijk exploiteerbaar zal zijn, (3) een hoge milieu-impact zal hebben en (4) de transitie naar een koolstofarme economie niet zal bevorderen, hebben we natuurlijk nog geen antwoord op het concurrentienadeel dat de chemie in ons land leidt t.o.v. sectorgenoten in de Verenigde Staten. Dit maakt echter wel duidelijk dat het Amerikaanse schaliegasrecept bij ons niet kan werken. Dit is ook de mening van Europees Commissaris Connie Hedegaard. Zij stelt dat de ontginning van Europees schaliegas de prijzen nooit op niveau van de VS zal brengen.8  De focus moet volgens haar op energiebesparing liggen. Elke dag importeert de EU voor 1 miljard euro aan olie. Daar valt heel wat winst te rapen.

Inzetten op energiebesparing en energie-efficiëntie gecombineerd met een duidelijke visie op de ontwikkeling van hernieuwbare energie zijn de basisrecepten voor de transitie naar een koolstofarme economie. Het klopt dat het beleid inzake duurzame energie in Vlaanderen en Europa vandaag het concurrentienadeel met de VS niet zal wegwerken. Inzetten op koolstofarme en duurzame energie is echter de enige garantie voor een duurzame economie op (middel)langetermijn.  Het Nieuw Industrieel Beleid van de Vlaamse regering heeft hier zeker aandacht voor, maar het is geen centrale pijler van dit beleid.9 Tijdens het congres van het Vlaams ACV in april van dit jaar hebben we concrete voorstellen geformuleerd om de koppeling te maken tussen de vergroening en de concurrentiekracht van onze economie.10 De ondersteuning van een duurzaam industrieel beleid is hierbij cruciaal.

De nood aan vergroening van de economie om die duurzaam te maken is ook in de VS aan de orde. De acties van de industriële lobbygroepen zouden dan ook beter hierop gericht zijn. Bijvoorbeeld om de VS (en China!) over de streep te krijgen in de internationale klimaatonderhandelingen om zo voor een gelijk speelveld te zorgen op wereldvlak. Zodat vervuilende bedrijven in andere delen van de wereld niet gaan lopen met onze jobs. Dit zou ook de boodschap moeten zijn van onze minister-presidenten Kris Peeters en Mark Rutte aan de mensen van ExxonMobil en co. Die aanpak zal op termijn meer garanties bieden voor onze jobs en het behoud van onze welvaart dan het blind nalopenvan de Amerikaanse schaliegasbubbel.

Bert DeWel, adviseur ACV studiedienst

Bronnen

1 Voor meer achtergrondinfo zie het artikel van Ben Laenen, ‘Verwarmen we straks allemaal op schaliegas?’ in De Gids van maart 2013.

² http://www.iea.org/Textbase/nptable/2013/MTGMR2013_f54.pdf

³  http://www.exxonmobil.be/Benelux-Dutch/files/REFLEX45_NL_web2.pdf?bcsi_scan_69c2eb44cde55a30=0&bcsi_scan_filename=REFLEX45_NL_web2.pdf  en Essenscia weekly 26, 10 juli 2013.

4 IEA, Medium-Term Market Report 2013.

5 Rob de Wijk, ‘Schaliegas en de geopolitieke revolutie’, Internationaal Spectator, Juli/Augustus 2013.

6 AEA, ‘Support to the identification of potential risks for the environment and human health arising from hydrocarbon operations involving hydraulic fracturing in Europe’,  februari 2013, studie in opdracht van de Europese Commissie.

7http://www.argusactueel.be/internationaal-nieuws/steenkoollaagmethaangas

8 Euractiv, ‘Hedegaard: Forget US-style shale gas revolution’, 16 mei 2013, http://www.euractiv.com/sustainability/cooperation-shale-answer-europe-news-519803

9 Zie acties 43 en 44 van het Nieuw Industrieel Beleid. http://www.nieuwindustrieelbeleid.be/acties

10  De goedgekeurde krachtlijnen, waaronder krachtlijn 8 over het duurzaam industrieel beleid, vind je op volgende link: http://www.acv-online.be/het_acv/Vlaams_ACV_Congres_2013/VAC2013.asp#

take down
the paywall
steun ons nu!