We zijn al één maand verder in de acht maanden durende testfase van het autovrije centrum en de ‘dark side of the moon’ begint zichtbaar te worden. Ik heb het hier niet over nachtelijke overlast en vervuiling (wat op dit moment grotendeels onder controle is), ook niet over de mogelijke verkeerschaos (dat wordt in september pas echt bespreekbaar), maar over het uiteindelijke doel van de stad betreffende het hypercentrum (de vijfhoek n.b.).
Recent konden we enkele markante feiten constateren. In eerdere communiqués liet de stad weten dat ze heer en meester is over het evenementiële karakter van de centrale lanen en dat evenementen van derden (vb. van Beursschouwburg en de Ancienne Belgique) niet meteen aan de orde zijn. Onze verbazing was groot toen op de trappen van de Beurs vanuit het niets een opwarmfeestje voor Tomorrowland werd georganiseerd (een van de grootste commerciële festivals ter wereld). Volgens dezelfde logica werd ons het ontwerp van architectenbureau SUM voorgesteld, dat invulling zou geven aan de ‘grootste voetgangerszone van Europa’. Dat wijst er opnieuw op dat grote evenementen het hoofddoel van de net publiek gemaakte ruimte worden. Tenslotte is er nog de hele hetse rond de privatisering van een deel van het Sint-Katelijneplein en het verwijderen van de zitbanken aldaar. Ook hier hoor je het stadsbestuur haast eenstemmig spreken: het is goed voor de commerce en voor de toeristen. Maar welke plaats wordt dan nog voor de inwoner gereserveerd? Wordt Brussel enkel nog een Place To Be, en geen Place To Live meer?
Van het project: Place To Live naar de realiteit: Place To Be
De jammerlijke kant van dit verhaal, dat als een symbool voor leefbaarheid en duurzaamheid startte, is dat het plan geïnstrumentaliseerd wordt om op korte termijn geld op te brengen. Natuurlijk mag de handel floreren, maar de manier waarop de stad zijn standpunten naar voor brengt, toont eens te meer aan dat langetermijnplannen ontbreken. Drie jaar geleden vormde de brief van Philip Van Parijs de basis voor Pic Nic The Streets. Via autovrije centrale werd er voor meer plaats voor de stadsbewoner gepleit, die al in beperkte ruimtes moet leven. De publieke ruimte in een stad is, net zoals gezonde lucht, levensnoodzakelijk. Over luchtkwaliteit en burgerparticipatie is geen sprake. Het huidige stadsbestuur dient de horeca en de toeristen, met speciale aandacht voor toeristen uit China, maar rept in geen woord over een stad op maat voor diegenen die er wonen. Daar dient de burger beter snel op te reageren.
‘La Ville est a nous’, maar je moet er wel iets voor willen doen
Eerder citeerde ik al het werk van Henri Lefebvre, om te benadrukken dat de burger zelf invulling aan de publieke ruimte kan geven. Een simpel voorbeeld dat in vele andere steden (Lyon, Amsterdam en zelfs Antwerpen) aan de orde is, maar in Brussel nog steeds verboden, is barbecueën. De infantiele manier waarop de Brusselse burger als een incapabele vandaal wordt beschouwd, is wansmakelijk. Elke nieuwe invulling zal onmiskenbaar een trial-and-errorparcours kennen (de eerste publieke gymtoestellen werden ook gevandaliseerd), maar pas na een tijdje kun je over inburgering spreken en wordt iets gemeengoed. De BBQ is een prachtig voorbeeld dat net in grootsteden bruggen kan bouwen: barbecueën spreekt alle leeftijden aan, in alle culturen wordt gebarbecued en je geeft de burger het concept ‘civil responsability’ mee. Concepten waar we als gemeenschap enkel rijker van kunnen worden.
Dus waarom niet gewoon zelf beginnen, en de BBQ buiten in het park of op het pleintje installeren, je buren uitnodigen en de regels wat ombuigen, maar zo wel een sterk signaal geven dat de publieke ruimte eerst en vooral dient om in te leven. Zo tonen we dat we als burgers geen wandelende portefeuilles zijn, maar mensen in een maatschappij die nood hebben aan interactie met andere burgers. Er groeien al enkele mooie initiatieven, zoals het participatieve ParkFarm T&T en het project Canal Park BXL, dat dankzij de versterking van Toestand nu met een vier maanden durend burgerproject begint: PleinPublic met o.a … een BBQ!
We hebben als burger de plicht om het recht in eigen handen te nemen wanneer een project te veel één richting neigt uit te gaan. Steeds opnieuw moeten we de publieke ruimte ‘reclaimen’ en er gemeengoed van maken, want alleen zo kunnen we een stad van de toekomst realiseren: een stad die door haar burgers wordt gebouwd, die duurzaam en leefbaar is.
