Vele
culturen en godsdiensten kennen een vastenperiode. Een periode voor bezinning
over zichzelf en je plaats in de wereld. Voor de katholieken loopt dat van
Aswoensdag tot aan Pasen. Maar het kan ook niet religieus. In België liep de
campagne “40 dagen zonder vlees” van
18 februari tot 4 april. Ook als bezinning bedoeld. Maar dan over de impact van
ons vlees eten op het klimaat. 55.296 mensen deden mee en ze bespaarden daarmee
evenveel broeikasuitstoot als het equivalent van 11.955.030 km autorijden. Mooi
meegenomen.

Het wekte
heel wat debat op in de pers. Ook stompzinnige reacties, zoals de steeds
terugkerende aanbeveling om toch maar genoeg vleesvervangers te eten voor de
eiwitten, mineralen en vitaminen. In dat rijtje ook de Belgische minister van Landbouw, Borsus: “de mens heeft vlees nodig”, “vlees is goed voor de planeet”.

Een maatschappelijk cultuurverschijnsel

Vlees eten
is eigenlijk een westers cultuurverschijnsel, hard aangemoedigd door de enorme
industrie en kapitaal dat er achter zit. Eeuwenlang at de Europese bevolking
noodgedwongen hoofdzakelijk vleesloos. Vlees was een luxe product. Voor
feestdagen. Slachtdieren werden ambachtelijk gefokt, om voor de mensen ongeschikt
voeder om te zetten tot wel voor de mens eetbaar voedsel. Ook waren deze
slachtdieren een reserve om de moeilijke periode van de winter door te komen. Vanaf
de late middeleeuwen werd vee gehouden voor de bemesting van de akkers. Zolang
de veeteelt in evenwicht was met de beschikbare landbouwgrond was er geen
probleem. Dergelijke ambachtelijke vleesproductie en consumptie is nog steeds
ecologisch verantwoord.

De
ecologische problemen begonnen met de grootschalige industriële aanpak. Massale
invoer van graan en soja als veevoeder. Kunstmest en pesticide gebruik voor de
teelt van maïs. Voortdurende ontbossing voor bijkomende akkerbouw en
weidegrond. Transport van vlees de halve wereld rond. Via al die wegen druipt
ons vlees van aardolie en CO2.

Ik lees in
een FAO-rapport van 2010 dat enorm veel CO2 uitgestoten wordt in de
productie van stikstofbemesting producten vanuit fossiele brandstof (steenkool,
aardolie, aardgas) 41 miljoen ton per jaar CO2 voor 14miljoen ton
N-bemesting. De diesel voor de grote 
landbouwmachines stoot 91 miljoen ton CO2 per jaar uit. We
zwijgen dan even nog over de tientallen miljoenen tonnen CO2-equivalenten
door de uitstoot van methaan en lachgas (N2O) door de mestverwerking
en de tientallen miljoenen tonnen CO2 door de vleesverwerking en
transport.

Maar erger, gewoon
het gebruik van gronden voor deze industriële veeteelt stoot 2,4 miljard ton CO2
uit. Daar bovenop dus en jaarlijks. Door de ontbossing onder andere, dat behoeft niet
veel uitleg. Maar nog meer door het verloren gaan van de koolstof die vastzat
als humus  en als microleven in de bodem.
Agro-ecologische landbouw zou hier een oplossing voor zijn.

Hebben we echt dagelijks vlees nodig voor
de eiwitten, mineralen en vitaminen?

In mijn
jeugd was het nog doodnormaal voor een gemiddeld inkomen om maar één keer per
week vlees te eten. In België verhoogde het gemiddeld vleesverbruik per persoon
per jaar van 30 kilo in 1919 en 59 kilo
in 1959 naar 100 kilo in 2004. In 2009 daalde dat weer tot 90 kilo. Heeft de
crisis en het verminderd inkomen hiermee te maken? Misschien wel. Maar ook
zeker het stijgend milieubewustzijn onder bredere lagen van de bevolking.

Enkel de
rijkere bevolking in de wereld eet dagelijks vlees. Meestal meer dan goed is
voor hun gezondheid. Goed verteerbare eiwitten zitten ruim voldoende in graan,
peulvruchten, noten, kortom alles wat zaad is. Brood van gezond geteeld graan
is uitstekend. Mineralen en vitaminen zitten in de plantaardige oliën en in
alle groenten en fruit van het seizoen. Het beruchte vitamine B12 dat
“hoofdzakelijk van dierlijke oorsprong” is, wordt ook aangemaakt in je darmen,
als je huishouding aan darmbacteriën op orde is.

Vleesvervangers
zijn goed als overschakeling voor vleeseters die het eens vleesloos willen
proberen. Echte vegetariërs willen ze niet. Uiteindelijk is het een culturele
kwestie. In onze huidige maatschappij hebben de meeste mensen en zeker vele
restaurants gewoon verleerd van lekker te koken zonder vlees en het verborgen
vet dat het bevat. Ik pleit voor vegetarische kooklessen. Mijn hamburger etende zoon vraagt voor zijn
verjaardag  steeds opnieuw naar het
uitgebreid  buffet van een beter
vegetarisch restaurant.

Hoe voeden we de wereld?

Op de website www.dagenzondervlees.be  lees ik: “Ook
landbouwgrond wordt in grote hoeveelheden opgeofferd om de intensieve veeteelt
en bijbehorende voederindustrie draaiende te houden. Momenteel wordt 3.9
miljard hectare landbouwgrond gebruikt voor de productie van vlees. De veeteelt
gebruikt 30% van de totale landoppervlakte van onze aarde aan weiland.
Daarnaast wordt 33% van de bewerkbare landbouwgrond gebruikt voor de productie
van veevoer (samen is dat 78% van de totale landbouwoppervlakte in de
wereld). Deze oppervlakte is wereldwijd 3.3x groter geworden tussen 1961 en
2001.Meer dan 60% van de totale productie van granen, maïs en gerst wordt
gebruikt als veevoer.”

Met het
graan om één rund te voeden, waar twee mensen van kunnen leven, kan je 12
mensen te eten geven. Dat is de verhouding één op zes. Laat het duidelijk zijn
dat we met die 78% van de landbouwgrond maar één kwart van de wereldbevolking
voeden.  En dat driekwart van de
wereldbevolking leeft van de overblijvende 22%. Van rechtvaardigheid gesproken.
Er is honger in de wereld door de ongelijke machtsverhoudingen, door de
ongelijke eigendomsverhoudingen, door de ongelijke koopkracht. Toch wel wat
bezinning waard bij Pasen niet?