In een tiende bijdrage op deze WaanVlucht-desertieblog komt Jan Hellebaut aan het woord.  Jan praktizeert een moderne vorm van desertie, namelijk oorlogsbelastingweigering.  Hij legt zijn beweegredenen uit.

Ook al lijken vrede en oorlog er gewoon bij te horen en zijn heel wat mensen ervan overtuigd geraakt dat ze ons overkomen, toch zijn beide het gevolg van een hele reeks keuzen. Oorlog wordt door mensen bedacht, voorbereid, ontketend, uitgevochten en beëindigd. Het zijn mensen die ervoor kiezen om wapenfabrieken te bouwen, soldaten op te leiden, ten strijde te trekken, wapens te verkopen en wapens in te zetten bij conflicten. Zo werd in 2012 wereldwijd 1,265 biljoen (duizend twaalfhonderd miljard) euro aan militaire uitgaven besteed. Dat is 3,46 miljard euro per dag! Dit dagbudget is ongeveer evenveel als het jaarbudget van de Verenigde Naties voor het werkjaar 2012-13 en is ongeveer hetzelfde bedrag dat de VN daarnaast jaarlijks gemiddeld besteedt aan ‘peacekeeping’.

Vrede tussen staten, volkeren, groepen en levensbeschouwelijke gemeenschappen vraagt eveneens inzet, planning en middelen, zij het veel minder financiële middelen dan oorlogvoering.

Alles is altijd en overal in de kiem aanwezig, maar iets kan zich pas manifesteren als de juiste omstandigheden voorhanden zijn. Een evident voorbeeld: een tropische bloem kan groeien en bloeien in het woud van Congo omdat het er tropisch warm en vochtig is en omdat de samenstelling van de bodem daar geschikt is. De omstandigheden op de Noordpool laten echter niet toe dat dezelfde bloem daar groeit omdat het er te koud is en omdat het zaad daar in dikke pakken ijs geen geschikte bodem vindt. Ontbreekt één cruciale factor, bijvoorbeeld warmte, dan kan de bloem niet groeien.

Zo is het ook met vrede gesteld. Vrede kan enkel daar tot bloei komen waar de geschikte omstandigheden gecreëerd worden en de geschikte voedingsbodem aanwezig is. Vrede bloeit waar macht en rijkdom in aannemelijke mate rechtvaardig verdeeld zijn, zelfbeschikking mogelijk is, weinig tot geen wapens circuleren, iedereen in voldoende mate toegang heeft tot een goede gezondheidszorg, sociale voorzieningen, onderwijskansen, rechtspraak, werkgelegenheid, sport en cultuur, waar respect voor de eigenheid van ieder individu, groep en levensbeschouwing heersen, en waar liefde, mededogen, acceptatie van het anders zijn en vriendelijkheid bloeien.

Vrede groeit, niet door kwaad met kwaad te bestrijden, maar door het goede te versterken. Tracht men hen kwade met geweldsmiddelen te vernietigen dan dreigt men zelf het kwade te worden. Dat laatste ziet men bijvoorbeeld gebeuren in de context van de strijd tegen het terrorisme (de zogenaamd War on Terror’). Het komt er eerder op aan de draak in bedwang te houden en hem te begrenzen in plaats van hem te doden.

Oorlogsingrediënten

Op een plek waar machtsmisbruik, onrecht, uitzichtloosheid, extreme armoede en onderdrukking heersen en waar bovendien nog eens veel wapens circuleren, daar zijn de ingrediënten aanwezig voor meer geweld en oorlog. Nemen we nu het Midden-Oosten, waar extreem geweld op vele plekken de kop op steekt. Hier liggen zowel interne als externe factoren aan de basis van de  volatiele situatie. Enkele interne factoren zijn de onrechtvaardige verdeling van macht (dictaturen, overheersing door een bepaald bevolkingsgroep) een zeer grote kloof tussen arm en rijk, mensenrechtenschendingen, indoctrinatie, rechteloosheid, onverdraagzaamheid, analfabetisme… Externe factoren zijn onder andere de reeds eeuwenlange bemoeienissen van de koloniale en buitenlandse mogendheden (de lukrake indeling van landen, steun aan dictaturen, installatie van marionettenregeringen, bewapenen van elites, buitenlandse militaire interventies zoals in Irak), wapenhandel, het bewust tegen elkaar opzetten van bevolkingsgroepen (het aloude verdeel-en-heers-principe).

Geen enkel weldenkend en welvoelend mens, ouder, leerkracht of opvoeder zal het in zijn of haar hoofd halen om ruziënde kinderen of volwassenen een wapen in de handen te stoppen. Nochtans is dat wat op grote schaal en voor veel geld wereldwijd gebeurt als er zich ergens een conflict voordoet. De wapenindustrie draait op volle toeren. Men bewapent de ruziënde mensenkinderen in plaats van te bemiddelen, hen te helpen elkaar te begrijpen, hen te leren respectvol met elkaar om te gaan en oplossingen t zoeken voor de conflicten.

Als we nu terugkeren naar ons uitgangspunt ‘vrede is een keuze’, dan is het duidelijk dat de bewapening van strijden partijen enkel olie op het vuur gooit en meer geweld veroorzaakt. Ontwapenen is een betere keuze. Men dient volop in te zetten op bemiddeling en diplomatie. Men stuurt dan geen militairen maar vredeswerkers die de partijen in conflict dicht bij elkaar brengen.

Door alle betrokken partijen, interne en externe, aan tafel te brengen en te zoeken naar een politieke oplossing kan men de oorzaken van een conflict opsporen en aanpakken, zodat alle partijen zich gehoord en gerespecteerd voelen. Enkel dan is duurzame vrede mogelijk. Bewapening is sowieso een slechte keuze omdat het één van de ingrediënten is die geweld bevorderen. Bewapening verhoogt niet alleen rechtstreeks de kans op oorlog, maar ontneemt eveneens de middelen om duurzame vrede te creëren.  Ook het bewapenen van landen en partijen in zogenaamde vrede is daarom af te raden. Bovendien is het onethisch. Niets garandeert dat partijen die vandaag in vrede leven dat morgen ook nog zullen doen. Het argument dat wapenproductie moet blijven bestaan omwille van de werkgelegenheid is – naast het feit dat het immoreel is – een leugen omdat met het geld dat samenlevingen daar aan besteden een veelvoud aan banen in de civiele industrie gecreëerd kan worden. Met het bespaarde geld kan de bodem rijp gemaakt worden waarop vrede kan groeien. Ook het argument dat we ons moeten bewapenen voor onze eigen veiligheid is uiteindelijk en op lange termijn een sinistere grap. Hoe meer wapens er in omloop zijn, hoe onveiliger onze wereld wordt. Geweld roept meestal tegengeweld op. Om vrede te bekomen moet men dus ontwapenen, de wapenproductie stil leggen, wapens en wapensystemen ontmantelen en het vrijgekomen geld investeren in het geluk van mensen.

De juiste keuze

Vrede kan je leren. Alle kennis is aanwezig om conflicten op een geweldloze manier op te lossen. We kunnen er voor kiezen het geld, de tijd, de energie, de grondstoffen en de hersenen die nu in de industrie van de dood worden gepompt, anders te besteden. In plaats van mensen te leren hoe men anderen kan doden, kan men er voor kiezen om hen te leren hoe zichzelf en anderen lief te hebben, conflicten geweldloos op te lossen en geweldloos weerbaar te zijn. Het is allemaal een kwestie van keuzes. Men kiest voor levensbevordering of men kiest voor de dood, voor verbinding of voor verwijdering, voor geluk of voor ongeluk, voor het  vasthouden aan vijandbeelden of het loslaten ervan, voor concurrentie of voor coöperatie,…  Vijanddenken is versleten, kost veel en leidt enkel tot verwijdering en conflict. De wereldgemeenschap van mensen is één familie. In plaats van elkaar te bestrijden en zelfs naar het leven te staan, is elkaar versterken, elkaar maximaal kansen geven, elkaar steunen de te bewandelen weg.

Een andere belangrijke oorzaak van geweld is de angst voor tekort. Uit die angst ontstaat de begeerte naar steeds meer. Er is genoeg voor iedereen, maar niet voor de hebzucht van enkelen. Hebzucht en het kortzichtig nastreven van eigenbelang liggen aan de basis van veel leed. Er is nood an een evolutie weg van de ‘ik-gerichtheid’ (inbegrepen de eigen familie, het eigen volk, het eigen ‘ras’, de eigen geloofsgemeenschap, enzovoort) naar een collectief bewustzijn. Er is een verschuiving nodig van de vraag “Wat is goed voor mij?” naar de vraag “Wat is goed voor mij én de andere én het ecosysteem?”. Het is nodig om de egoïstische reflex van onszelf en de anderen te begrenzen. Dit doen we met mildheid en vastberadenheid. Niet enkel aan de overleving van onszelf (en de onzen), maar van allen en alles op deze aarde.

Mensen zeggen soms dat zij als gewone burgers niets kunnen doen, maar dat klopt niet. Hier zijn enkele voorbeelden van wat u kan doen. Ons geld kan vrede en welvaart brengen of miserie en pijn. U kunt uw spaargeld aan een ethische bank toevertrouwen waardoor geen cent van u naar de wapenindustrie gaat of geïnvesteerd wordt in bedrijven die mensenrechten schenden of kernenergie produceren. Er bestaan ook ethische beleggingsfondsen. Meer info vindt u op www.fairfin.be/

U kan politici steunen die vrede, verbinding en respect bevorderen in plaats van in de weg staan. Hen aanschrijven en aanspreken in verband met vredeskwesties ligt ook binnen de mogelijkheden. U kan zich als actief lid aansluiten bij een vredes-, mensenrechten-, eerlijke handels- of milieu-organisatie of ze financieel steunen. U kan ijveren voor vormen van directe democratie. U kan werken aan uw innerlijke vrede door te mediteren, te schaven aan uw communicatie door bijvoorbeeld het boek ‘Geweldloze communicatie’ van M. Rosenberg te lezen en een cursus te volgen in geweldloosheid of verbindende communicatie.

Alles hangt me alles samen, alles is met elkaar verbonden. Alles komt neer op keuzes. Oorlog of vrede: wat kiest u?

Jan Hellebaut is vrijwilliger bij Aktie Vredesbelasting (VRAK). www.vredesbelasting.be
Dit artikel verscheen in het tijdschrift Vrede van maart-april 2015, (www.vrede.be).  Meer over WaanVlucht leest u ook op www.desertie.be