Advocaten aan de kant van de slachtoffers

Over de armtierige omstandigheden waarin bloemenarbeiders moeten werken. En wat wij daaraan trachten te doen. En hoe advocaten voor mensenrechten strijden.

Een dag in het bloemenhuis

Het bloemenproject bestaat bijna 3 jaar. Eén van de concrete resultaten van de samenwerking met het Vlaams ABVV is het Huis van de Bloemenarbeidsters en Bloemenarbeiders (la Casa de las y los Trabajadores de las Flores). Dit centrum bevindt zich in Facatativa, een savannestad waar bijna de helft van de bevolking in de bloemensector werkt. De rest is vooral werkloos omdat er eigenlijk nauwelijks andere industrie bestaat.

De dag is niet toevallig gekozen. Elke woensdag komt een advocaat om gratis juridisch advies te geven aan mensen die problemen hebben met hun werkgever, hun gezondheid, familie of veiligheid. Tijdens ons bezoek komen er 60 arbeiders om raad vragen.

Er liggen géén glamourboekjes of vrouwenbladen om te tijd te doden zoals bij ons in wachtzalen. We slaan aan de praat. De verhalen zijn op zijn minst schrijnend te noemen.

Werken schaadt de gezondheid

Ze werken 6 dagen per week, maar verdienen slechts het minimumloon, dat amper 210 euro per maand bedraagt. Terwijl ze enkele jaren geleden nog het driedubbele verdienden. Overuren worden niet betaald, dus Valentijn is voor deze mensen helemaal niet zo’n geschenk. Als je weet wat ze verdienen, dan weet je meteen dat hun kinderen ook het minimumloon wacht, omdat hogere studies onbetaalbaar zijn.

Bijna alle mensen die we zien hebben ook serieuze gezondheidsproblemen. De meest voorkomende zijn gescheurde pezen van de pols, pijnlijke rug, longproblemen en allergieën. Allemaal gevolg van urenlange repetitieve handelingen (knippen van de bloemen), slechte werkhouding en blootstelling aan giftige chemicaliën.

Groene labels, lege dozen

Nochtans hebben al deze bedrijven groene labels waar de Europese consumenten zoveel belang aan hechten (Florverde). Deze labels blijken een pijnlijk lege doos te zijn. De giftige stoffen worden nog steeds gebruikt, alleen gebeurt het nu sluiks en stiekem.

Ziekte is een ramp voor deze mensen. Deze ziektes worden maar met moeite erkend als beroepsziektes en eenmaal erkend raken mensen veel moeilijker aan werk.

Goedkope onderaanneming

De haast voortdurende zoektocht naar werk is nog zo iets kenmerkend voor de bloemensector. Onderaanneming tiert ook in deze streken welig. Om kosten te drukken, verlost te zijn van sociale bijdragen (transport, ziekte, pensioen) en vakbondsorganisatie te vermijden, werken bedrijven steeds meer met zogenaamde  werkcoöperatieven, interimbureaus en dagloners.

Het bedrijf betaalt de lagere kost van salarissen en bijdragen uit aan het interimbureau. Dat betaalt de werkers vervolgens uit. Bon, in theorie. In de wachtzaal horen we het ene verhaal na het andere over korte tijdelijke contracten, laattijdige betalingen, geld dat achterover gedrukt wordt door deze bureaus, sociale bijdragen die niet betaald zijn, onrechtmatige ontslagen, en ga zo maar door.

Vakbonden hebben het moeilijk

Wat met de controle? De staat blinkt weer uit in afwezigheid. De vicepresident heeft tijdens zijn campagne beloofd om deze bureaus af te schaffen binnen de drie jaar, maar de waarheid is dat ze als champignons uit de grond schieten en zelfs uitbreiden naar andere sectoren.

Hoe zit het dan met de vakbonden in dit verhaal? Wel, ze lijken een uitstervend ras in de sector. Door de golf aan onderaannemingen is het moeilijk om bedrijfsvakbonden op te richten. Wat nog meespeelt is dat mensen bang zijn: bang om hun job te verliezen, bang om niet meer aan werk te geraken.

De werkgevers laten daar trouwens geen misverstand over bestaan. Lid worden bij een vakbond, laat staan militeren is niet goed voor je carrière. Met ‘carrière’ verstaan we hier gewoon je leven lang werken voor een minimumloon in ongezonde omstandigheden.

Concrete resultaten

Het Huis van de Bloemenarbeidsters en Bloemenarbeiders is géén plaats voor koffiekransjes. De mensen in de wachtzaal krijgen wel koffie, maar ze kunnen eindelijk ergens terecht met hun klachten. Een privéadvocaat moeten ze niet onder de arm nemen, want die zouden ze toch maar kwijt zijn, samen met hun been. Dat is wat ze kosten. Meer dan wat de schadevergoeding zou opleveren.

Vrolijk word je niet van deze verhalen. Maar dat bescheiden middelen toch het verschil kunnen maken, verzacht de smart.

* * *

Hel voor mensenrechtenactivisten

Terug in Bogota hebben we een gesprek met twee advocaten van het collectief Alvaro Restrepo. Zij zijn gespecialiseerd in de verdediging van slachtoffers van politiek geweld. We krijgen kippenvel bij het aanhoren van hun getuigenis. Die toont nogmaals aan dat Colombia een ware hel is voor mensenrechtenactivisten.

Staatsterrorisme

De betrokkenheid van de Colombiaanse inlichtingendiensten in de systematische en geplande vervolging, bedreiging en moord van sociale leiders blijkt een constante. Ze hebben hiervoor zelfs handboeken (made in the USA). Deze inlichtingendiensten staan onder rechtstreekse controle van de president. Tijdens de 8 jaar onder de vorige president Uribe (de huidige president was toen zijn minister van Defensie) zijn verschillende legale en illegale subgroepen gecreëerd om sociale leiders en activisten te vervolgen, intimideren en te vermoorden.

Hun rapporten hebben tot nu toe gediend om liefst 15.000 mensen vals te beschuldigen van banden met de guerrilla of gewoonweg door te geven aan paramilitairen en milities. Die knapten dan het vuile werk (lees: liquidatie) op. Niet voor niets heeft het advocatencollectief constant zo`n 300 dossiers lopen. Hoewel ze al heel wat gerechtelijke successen hebben behaald waarbij slachtoffers als dusdanig werden erkend en vergoed, blijft het een druppel op een hete plaat.

De waarde van een mensenleven

De slachtoffers zijn talrijk, maar het advocatencollectief beschikt niet over voldoende advocaten om ze allemaal te verdedigen. Een advocaat van het collectief is een eerste voorwaarde. De tweede is vooral veel geduld hebben: gemiddeld duurt een rechtszaak 10 à 15 jaar. Zolang moeten de slachtoffers (of de familie) wachten op een schadevergoeding. Wat is een mensenleven waard? Niet veel: 8.000 dollar min alle eventueel van overheidswege genoten hulp. Een klap in het gezicht van de slachtoffers.

Het blijft een vraagteken hoe deze advocaten hun leven blijven riskeren voor hun werk. Hun antwoord is simpel: “We zijn van nature optimistisch, maar omdat we zoveel weten worden we wel pessimistisch. Maar we blijven doorgaan.”