Parijs 2015: mogen we nog hopen?

Parijs 2015: mogen we nog hopen?

maandag 23 februari 2015 13:24
Spread the love

Eind dit jaar vindt in Parijs een nieuwe klimaatconferentie plaats. Het is niet te verwachten dat daar gaat gebeuren wat nodig is. Niet alleen worden bijna jaarlijks temperatuurrecords gebroken, schieten zogenaamde feedbackmechanismen in gang maar ook krijgen klimaat-negationisten (die ontkennen dat er een probleem is waar we iets aan moeten doen) nog te veel spreekruimte en is er – naast het immer afwezige politieke momentum – geen publiek momentum om het tij eindelijk te doen keren.  

De opwarming gaat ‘gewoon’ verder…

Bijna een jaar geleden schreef ik dat 2014 waarschijnlijk het warmste jaar ooit gemeten zou worden. Een El Niño zou onderweg zijn, waardoor warmte uit de oceanen zou worden teruggegeven aan de atmosfeer, en dit zou de temperatuur omhoog doen schieten tot ongekende hoogten. Dit is gedeeltelijk uitgekomen: het jaar 2014 heeft de twijfelachtige eer het ‘warmste jaar ooit gemeten’ te zijn geweest. Alleen… de El Niño is uitgebleven.

Nu is op een jaar geen statistiek te bouwen, maar sinds 1998 (een opvallend warm jaar vanwege een erg krachtige El Niño) werden vele records gebroken en dus is een wel erg duidelijke trend aanwezig. Opmerkelijk: recentelijk verloor een beroemde klimaat-negationist hierrond een weddenschap over of 2010-2015 warmer zou zijn of niet dan het decennium ervoor. Hiervoor werd nota bene gebruik gemaakt van data van the University of Alabama in Huntsville, die in kringen van negationisten worden geprezen vanwege de aanwezigheid van enkele negationistische wetenschappers binnen de groep (een verder vrijwel uitgestorven ras).

… en points-of-no-return worden bereikt

Een erg verontrustend gegeven was het smelten van de permafrost
(die zijn naam juist dankt aan het tot nu toe permanent aanwezig zijn van een bevroren grond) waarbij in de lente van 2014 kraters open kwamen te liggen in Siberië
en grote
hoeveelheden methaan die in de grond opgeslagen lagen, konden ontsnappen – iets wat grote implicaties
heeft voor de verder opwarming van de aarde. Methaan is namelijk een erg krachtig broeikasgas – tientallen malen krachtiger dan CO2 – en zorgt voor veel verdere opwarming, waardoor meer permafrost kan smelten, meer methaan vrijkomt, … hierdoor werd het smelten van de permafrost altijd als een gevaarlijk keerpunt gezien, waardoor de opwarming van de aarde verder gaat dan de mens in de hand kan houden. 

Een ander erg belangrijk keerpunt is het smelten van de polen: deze fungeren nu nog als natuurlijke spiegels die zonnestralen terug de ruimte insturen, terwijl na smelten de zee/het land deze stralen absorberen en vasthouden, met verdere opwarming tot gevolg. Anderzoek toonde aan dat domino-effecten in werking zijn gezet waardoor het smelten van het ijs op Antarctica ook niet meer te stoppen is

Zulke points-of-no-return/feedback-mechanismen zijn erg zorgelijk, omdat het de mens steeds minder macht geeft om in te grijpen in de verdere opwarming van de aarde.

Maar het ideologisch gekleurde debat komt niet vooruit

Gezien alle aanwezige kennis had het publieke debat al lang enkele stappen vooruit moeten zitten. Maar de wetenschappelijke consensus zet zich opmerkelijk genoeg nog altijd niet door in een publieke consensus. Blijkbaar vinden veel burgers dat zij meer van het onderwerp afweten dan wetenschappers die dagelijks met het onderwerp bezig zijn. De wetenschap heeft gewerkt kennis over het onderwerp bevattelijker te maken voor de gewone mens – het is ook een erg complex onderwerp en lang werd gedacht dat juist de onwetendheid het probleem vormde voor veel mensen de wetenschappelijke consensus te accepteren. Het is echter altijd opvallend geweest dat de meer progressieve politieke vleugel antropogene klimaatverandering (dus klimaatverandering veroorzaakt door de mens) heeft geaccepteerd als feit en iets waaraan we moeten werken, terwijl de conservatieve/neo-liberale vleugel nogal negationistische tekenen vertoont. Een intellectueel deficit onder rechtse mensen is nooit doorslaggevend aangetoond dus we moeten het probleem ergens anders zoeken.

De incompatibiliteit van een aarde onder druk van groeiende emissies en een ideologie gebaseerd op oneindige groei werd al langer als oorzaak gezien. Meer recent werd in het gerenommeerde tijdschrift Nature Climate Change het negationisme (maar tegelijk ook de overtuiging van de ‘gelovigen’) gelinkt aan identiteitsvorming Het tweede volgt ongetwijfeld uit het eerste, maar het maakt het debat hoe dan ook erg onwaarachtig en vrijwel onmogelijk constructief te voeren. Iemand aanvallen in zijn identiteit zorgt immers voor reflexmatige reacties in plaats van het zorgvuldig overwegen van de gegeven argumenten. Het is vooral kenmerkend voor gepolariseerde debatten – en gezien de toename in politieke polarisatie is hierin weinig verbetering te verwachten. (Overigens vrees ik dat elke beweging daar vatbaar voor is – zo blijft de progressieve beweging onverminderd radicaal anti-GGO, waarbij gebrek aan kennis ter zake eerder een troef dan een obstakel blijft – en is het ongetwijfeld zelfs identiteitsvorming waardoor progressief zich wel positief met het klimaat bezighoudt.)

… waardoor negationisten onverminder sterk staan…

Doordat het debat zich te weinig met de feiten bezighoudt, kan het gebeuren dat kranten die zichzelf ‘kwaliteitskrant’ noemen, toch een artikel over een compleet irrelevant, negationistisch schrijven publiceren – een kleine groep mensen (en bovendien schrijvers van een erg zwak onderbouwd, negationistisch boek) voelt zich miskend door Van Ypersele – ‘en negationisme wordt te zeer geassocieerd met negationisten van de holocaust, die ontkennen dat deze plaatsvond, en de term (vaak gebezigd door Van Ypersele) is derhalve nog beledigend ook!’ – en willen hem daarom niet zien als leider van het IPCC. (De Standaard, De Morgen) Het feit dat dit gegeven gepubliceerd kon worden in ‘kwaliteitskranten’ resulteerde in de uitlating van de wetenschapsredacteur van Knack dat zijn leven mislukt is, en zelfs de ombudsman van De Standaard werd erbij gehaald om zijn licht over het onderwerp te laten schijnen. Dit laatste ging helaas vooral over de titels van de schrijvers van het negationistisch schrijven, maar de beste man vond het op zich prima dat twijfel-veroorzakende stukken worden gepubliceerd want ‘veel lezers [staan] wantrouwig tegenover het pensée unique-gehalte van het klimaatverhaal’. Hierbij viel mijn mond open, want hoewel er nog een beetje wordt genuanceerd, staat er weinig anders dan ‘we mogen best twijfel veroorzaken want er bestaat twijfel bij het publiek’.

Nu kan dit als een erg ongelukkig slippertje worden gezien, want in Europa staan negationisten van de oude stempel politiek gezien erg zwak en is dit doorgaans voorbehouden aan anti-alles-partijen die verder weinig serieus worden genomen (alhoewel bijvoorbeeld de Nederlandse neoliberale VVD overweegt twijfel te veroorzaken rond het klimaatvraagstuk) en onderscheidt zich hiermee positief van de VS. Maar de nieuwe generatie negationisten in Europa is mogelijk nog gevaarlijker: zij accepteren de wetenschappelijke consensus, maar zien geen reden tot haast of reduceren het tot een persoonlijke keuze. Zo wimpelde klimaatminister Joke Schauvliege de kritiek van de klimaat-BV’s op het gebrekkige Belgische klimaatbeleid af met een wel erg flauw ‘jullie zijn net zo schuldig als ik’. Een kritiek die vervolgens werd overgenomen door een groot deel van het Belgische volk, zoals mag blijken uit de vele duizenden gelijkaardige reacties op nieuwswebsites. Hun effect is exact hetzelfde als dat van de Amerikaanse Republikeinen: er wordt geen actie tot reductie ondernomen, terwijl dat wel zou moeten.

… en de nodige actie uitblijft

Alhoewel ik eerder sceptisch was toen Amerikaans president Obama een serie voorstellen tot reductie van uitstoot van broeikasgassen in wet omzette (de stappen zijn wel erg klein en gaan worden tegengewerkt door het congres dat een Republikeinse meerderheid kent), is hij momenteel wel de enige wereldleider die enige productieve stappen zet in de richting van Parijs 2015. Alle publieke momentum zoals die er wel was ten tijde van Kopenhagen is momenteel afwezig, en daarmee blijkt het voor de meeste leidende politici schijnbaar irrelevant zich ermee bezig te houden. De conservatieve Belgische regering heeft van zichzelf niets op met de problematiek. Maar ‘zelfs’ de Nederlandse sociaal-democratisch leider Diederik Samson (die altijd positief opviel in het klimaatdebat, en ook vrijwilliger bij GreenPeace is geweest) is sinds zijn partij weer in het kabinet stapte met geen constructief voorstel gekomen en sprak zich juist uit voor economische groei ten koste van de klimaatdoelstellingen. Elders in Europa is het niet beter – en EU-leider Juncker zorgt er persoonlijk voor dat de som der delen wel erg minimaal is.

Mogen wij iets verwachten van Parijs 2015?

Ondanks de belabberde staat van het klimaat – grotendeels gevat in de onvolprezen IPCC-rapporten en blijkende uit eerdergenoemde ‘points-of-no-return’ die pas duidelijk werden na die publicaties – is er weinig te verwachten van de conferentie in Parijs. De politieke wil mist en van een publieke motivatie hieraan iets te veranderen is vooralsnog weinig te merken. Volgens een insider uit India: In Paris, what you’re going to get is an outcome that is not
environmentally optimum, but that is politically and economically
acceptable
.”

Ik zou graag positiever kunnen schrijven over de huidige toestand, maar ik zou liegen als ik dat deed. Ik zou ook optimistischer willen zijn in de richting van Parijs 2015, maar –afgezien van enkele afspraken in de marge, zoals die tussen de VS en China –  ik zie nog geen minimaal lichtje in de duisternis. Tenzij zich een politieke aardverschuiving voordoet (vooral fans van de schrijfster Naomi Klein lijken hiervan overtuigd), vrees ik dat we moeten leren leven met een ongezien snel veranderend klimaat.

Wat overigens geenszins betekent dat we ook niets meer moeten proberen. Dat zou een definitieve overwinning betekenen voor de negationisten, en dat op zich is voor mij al een reden terug te blijven vechten. Bovendien is elke graad opwarming die is voorkomen erg relevant, en al kan de trend niet meer worden tegengehouden: de schade die momenteel wordt aangericht kan wel worden beperkt. Dat is het beste waaraan we momenteel kunnen werken – en het is onze morele plicht aan onze kinderen en kleinkinderen, dat ook te blijven proberen.

take down
the paywall
steun ons nu!