Op Kerstavond ging een schok doorheen Peru: huidig president Pedro Pablo Kuczynski, PPK genoemd, verleende gratie aan ex-dictator Alberto Fujimori en maakte zo een vroegtijdig einde aan diens gevangenisstraf van 25 jaar. Fujimori werd 2006 en 2009 veroordeeld voor corruptie en schending van de mensenrechten: onder zijn kleptocratisch[1] bewind (1990 tot 2000) werden zo’n 300.000 personen[2], hoofdzakelijk Quechua-vrouwen, vaak zonder hun medeweten gesteriliseerd in het kader van de zogenaamde gezondheidsprogramma’s van de staat[3], gefinancierd door USAID en UNFPA. Tevens telt men 15.000 verdwijningen en 70.000 doden bij de strijd tussen de guerrillabeweging Lichtend Pad (Sendero Luminoso) en het regeringsleger. De doodseskadrons van de regering gingen daarbij met grote willekeur te werk en vermoordden talloze burgers[4].
De brisante voorgeschiedenis van de gratieverlening wijst erop, dat het zich om een politieke deal tussen Kuczynski en de Fujimori’s handelt. Kuczynski was in opspraak gekomen in het corruptieschandaal rond de Braziliaanse bouwfirma Odebrecht, dat momenteel bijna gans Zuid-Amerika[5] in de ban houdt. Odebrecht betaalde reeds miljoenen smeergelden aan politieke leiders, zo ook aan een firma op naam van Kuczynski. Kuczynski ontkende eerst de feiten, moest daarna echter toegeven dat zijn bedrijf het geld inderdaad had ontvangen. Op 18 december moest Kuczynski zich voor het Peruaanse parlement verdedigen op beschuldiging van morele ongeschiktheid, waarna er over zijn afzetting zou worden gestemd. Daar de overgrote meerderheid van de zetels door de fujimoristische oppositiepartij is bezet, leek zijn afzetting een voldongen feit. De stemming volgde na een debat dat meer als 10 uur duurde. Maar liefst 79 parlementsleden stemden voor de afzetting, 19 stemden tegen, en 21 onthielden zich. Daarmee kwam de motie 8 stemmen tekort om van kracht te kunnen worden, en Kuczynski bleef aan de macht. Bijzonder daaraan is, dat net parlementslid Kenji Fujimori, zoon van ex-dictator Alberto Fujimori, zich met enkele collega’s van de stemming onthield, en zo de afzetting van PPK kon vermijden.
Het lijkt daarom nauwelijks toeval dat twee dagen later ex-dictator Fujimori opeens in kritieke toestand zou zijn, en van de gevangenis naar het ziekenhuis overgebracht moest worden. Nog diezelfde Kerstavond verleende PPK gratie aan Alberto Fujimori. Ontzette Peruanen en slachtoffers van de fujimoristische wreedheden kwamen meteen op straat om tegen deze vrijlating te protesteren. Fujimori heeft ondertussen het ziekenhuis in goede gezondheid verlaten en nam zijn intrek in een luxueus buitenverblijf. Het Ministerie van Justitie weigert het gerechtsdossier over te maken aan de Ombudsman omdat dit private informatie zou bevatten.[6]
José Miguel Vivanco, directeur van Human Rights Watch, noemde de gratieverlening op Twitter een vulgaire politieke deal[7]. Sinds 24 december vinden dagelijks protesten plaats in meerdere Peruviaanse steden. Het massaprotest van 11 januari werd ook uit verschillende Europese steden zoals Berlijn en Madrid ondersteund. De optocht in Lima die dag eindigde op het centrale plein Dos de Mayo, waar opeens de straatverlichting werd uitgeschakeld. De stad Lima zal zich nu mogelijks moeten verantwoorden voor het misbruik van belastinggeld met politieke doeleinden, en voor het in gevaar brengen van de burgers.[8]
Terwijl de protesten voortduren, en de slachtoffers van het fujimoristische beleid bij het Inter-Amerikaans Hof voor de Mensenrechten ondersteuning hopen te vinden[9], is de politieke elite van Peru reeds met de volgende thema’s bezig. PPK stelt momenteel een zogenaamd verzoeningskabinet samen, dat de eenheid binnen zijn partij moet herstellen[10]. De Fujimori’s bereiden zich reeds voor op de presidentsverkiezingen van 2021, waarbij zowel Kenji als Keiko Fujimori hun kandidatuur zullen stellen. Keiko verloor 2015 nipt van Pablo Pedro Kuczynski. Ook als dit tot zware verdeeldheid zou voeren binnen de machtige Fujimoriclan, lijkt dit voor de traditie van de corrupte beleidsvoering geen verschil uit te zullen gaan maken.
[1] http://news.bbc.co.uk/2/hi/business/3567745.stm
[2] https://www.theguardian.com/world/ng-interactive/2017/feb/10/quipu-the-phone-line-calling-for-justice-in-peru-video
[3] http://news.bbc.co.uk/hi/spanish/news/newsid_2148000/2148348.stm
[4]https://web.archive.org/web/20090430144131/http://www.pj.gob.pe/CorteSuprema/spe/index.asp?opcion=detalle_noticia&codigo=10413
https://www.reuters.com/article/us-peru-fujimori/perus-fujimori-gets-25-years-prison-for-massacres-idUSTRE5363RH20090407
[5] http://www.bbc.com/news/world-latin-america-41109132
[6] https://redaccion.lamula.pe/2018/01/13/minjus-se-niega-a-entregar-a-la-defensoria-la-copia-del-expediente-de-indulto-humanitario-a-alberto-fujimori/lumasap/
[7] https://twitter.com/JMVivancoHRW/status/945097417728446464
[8] https://elcomercio.pe/lima/sucesos/municipalidad-lima-seria-denunciada-apagon-marcha-indulto-noticia-488737
https://redaccion.lamula.pe/2018/01/13/alistan-denuncia-contra-administracion-de-castaneda-por-apagon-durante-marcha-contra-el-indulto/acastro/
[9] http://idehpucp.pucp.edu.pe/analisis/indulto-fujimori-futuro-trayecto-ante-la-comision-la-corte-interamericanas/
[10] https://lamula.pe/tag/gabinete-de-la-reconciliacion
