Zes op tien Vlamingen begrijpt GAS-boetes niet, leert het ‘Gemeenterapport’ van Het Nieuwsblad ons. 60% van de Vlamingen heeft dus geen idee waarvoor hij of zij een GAS-boete kan krijgen. Erg verrassend is dat niet. Die GAS-reglementen verschillen immers van gemeente tot gemeente. In Vlaanderen zijn er zo’n 250 gemeentes die het GAS-reglement toepassen, dus als je alle reglementen wil kennen, moet je zo’n 17.000 pagina’s uit het hoofd leren. Onmogelijk dus. We worden als burgers geacht de wet te kennen, maar dat moet ook mogelijk zijn.
Daar komt dan nog eens bij dat bepaalde zaken in de GAS-reglementen niet gedefinieerd, of enorm vaag zijn. Zo wordt er bijvoorbeeld in erg veel reglementen over ‘samenscholing’ gesproken, maar wat dat precies wil zeggen is vatbaar voor de interpretatie van de GAS-ambtenaar. Dit is complete willekeur, het zorgt voor rechtsonzekerheid.
Dan kunnen we ons ook de vraag stellen óf er wel zo streng dient te worden opgetreden. 51% van de respondenten stelt immers het oneens te zijn met de stelling dat er veel overlast is in zijn of haar gemeente. Blijkbaar stelt het probleem zich dus helemaal niet zo sterk als vaak wordt beweerd.
Bepaalde problemen zijn natuurlijk storend en daar dient iets aan gedaan te worden. Voorbeelden die vaak worden aangehaald (en waar de meeste GAS-boetes naartoe gaan) zijn sluikstorten en wildplassen. Dat er hiertegen tegen moet worden opgetreden, zal niemand tegenspreken. Politici stellen dat voor dit soort problemen de GAS ‘noodzakelijk’ zijn. Ze zijn immers uit het strafrecht geschrapt, zijn storend en er wordt anders niets aan gedaan. Zo ook De Wever: “Ik zou alleszins niet weten hoe ik de overlast in mijn stad moet aanpakken zonder GAS-boetes”, stelde hij in het bewuste artikel over het Gemeenterapport.
Dat politici zo weinig creatief zijn is toch wel teleurstellend. “Niets anders werkt” stellen de gemeentes. Maar is er wel iets anders geprobeerd? Dat voor elke wildplasser niet naar het parket moet gestapt worden is natuurlijk logisch, maar er zijn wel degelijk andere manieren om maatschappelijke problemen aan te pakken dan via het gerecht.
Soms kan het simpel. Het plaatsen van openbare toiletten is heel wat doeltreffender tegen wildplassen dan een zuiver repressief beleid. Want in heel wat van die gemeenten waar GAS als enige oplossing tegen wildplassen wordt voorgesteld, zijn gewoon geen of bijna geen openbare toiletten aanwezig! Sluikstorten heeft dan weer vaak te maken met vuilniszakken die op een verkeerd moment worden buitengezet.
In Nederland, Berlijn en Bratislava kennen ze dat probleem niet: daar staan gewoon publieke containers waar alle vuilnis in wordt gegooid. Geen gezever met zakken die openscheuren, vuilzakken die op een verkeerd moment worden buitengezet of een rekeninguitreksel dat in de ‘publieke vuilbak’ wordt ‘gesluikstort’.
Veel andere zaken die met overlast te maken hebben, gaan over problemen met ‘samen-leven’. Geluidsoverlast en hangjongeren zijn daar mooie voorbeelden van. Vaak helpt het dan om mensen samen te brengen. Nu zijn het immers de gemeentebesturen die unaniem beslissen wat als ‘storend gedrag’ wordt aanzien.
Maar heel vaak helpt het om mensen te laten discussiëren over wat zij als storend gedrag aanzien en hen zelf voorstellen te laten doen om dat op te lossen. Zo zijn er al heel wat initiatieven die hebben gewerkt. Vaak gaat het over begrip, over dialoog. In Vilvoorde is er bijvoorbeeld een bemiddelingsdienst van vrijwilligers. Als burgers problemen hebben, kunnen ze daar hulp vragen in de vorm van bemiddeling. Zo heb je meteen ook een duidelijke ‘dader’ en ‘slachtoffer’, wat nu bij de GAS vaak niet het geval is.
In de eerste plaats moeten alle voorwaarden voldaan zijn om het evidentelijk naleven van de regels te garanderen, en dat is nu absoluut niet het geval. De GAS beletten dat. Ze leggen het hele debat lam. Onder het mom dat ‘GAS de enige oplossing zijn’, wordt niet naar alternatieven gekeken. Ze worden monddood gezwegen of afgedaan als absurditeiten. bemiddelingsdiensten worden afgeschaft, justitieassistenten ontslagen, het sociale weefsel afgebouwd.
Er is geen geld voor preventie, alle geld gaat naar repressie. Elke dag zien we deze tendens: stadswachten worden niet meer ingezet om oude mensen op het openbaar vervoer te helpen, maar om jongeren te beboeten; vuilnismannen worden ontslagen en ingezet als GAS-ambtenaren om in de bosjes op de loer te zitten om iemand te betrappen. Men geeft de illusie dat daarmee de onderliggende problemen worden opgelost, terwijl ze natuurlijk blijven bestaan. Fundamenteel is er niets veranderd.
Dus nooit een boete? Als blijkt dat investeren in sociale en collectieve oplossingen niets uithaalt voor bepaalde personen, kan een boete worden opgelegd; maar dan een boete door een rechtbank die het recht van verdediging respecteert, en niet de gemeente die rechter en partij is.
