Een lage rente, een goedkoop Brits
pond (wat de export ten goede komt) en zware overheidsbesparingen. In drie jaar
tijd werd het Britse ambtenarenapparaat met 500.000 verminderd. En sinds 2010 kwamen er 1,8 miljoen jobs in de privésector bij. Dat is het gevolg van een verdere
flexibilisering van de arbeidsmarkt.
In Groot-Brittannië is het gemakkelijker
geworden om personeel in economisch moeilijke periodes te ontslaan. Bedrijven
beslissen dan ook sneller om iemand aan te nemen. Voorts kiezen meer en meer
Britten voor deeltijdse arbeid of voor twee banen. Bovendien neemt vooral het aantal
zelfstandigen toe. Momenteel telt Groot-Brittannië 4,55 miljoen zelfstandigen.
Twee derde van de jobgroei situeert zich in die groep. Ook houden de Britse
bedrijven al een tijd een loonmatiging aan. De lonen daalden in reële termen
met 7,8 procent over de afgelopen jaren. Dat leidde tot minder ontslagen, maar
tegelijk daalde de koopkracht van de burger.
We kunnen ons dus de vraag stellen
of meer jobs ook leiden tot meer welvaart en meer welzijn voor de bevolking. De
Britse werkloosheidscijfers geven eigenlijk een vertekend beeld. De 1,6 miljoen
jobs die er in het V.K. bijkwamen sinds het dieptepunt van de financiële
crisis, zijn vaak geen echte – of alleszins geen volwaardige – jobs. Het zijn
vooral laagbetaalde en onzekere jobs in de dienstensector terwijl de
industriële activiteit in dalende lijn zit. Mensen verdwijnen wel uit de
werkloosheidsstatistieken, maar hun baan geeft hen geen enkele
inkomenszekerheid. Ze worden gedwongen bijzonder flexibele uurroosters te
aanvaarden.
De bijkomende jobs zijn voor 2/3
jobs als zelfstandige of freelancer. Die freelancers werken steeds vaker in
sectoren die vroeger goed betaalde banen boden aan hoger opgeleiden. De
freelancers aanvaarden een loon dat gemiddeld 20% lager ligt dan de
gebruikelijke sectorlonen. Lagere lonen gaan hand in hand met een extreme
flexibiliteit en een gebrekkige sociale bescherming. Volgens Olivier Passet,
directeur van het Franse Xerfi (instituut voor economische analyse), vormt deze
tendens een ernstig risico voor de Britse economie. De productiviteit neemt
immers af. En de koopkracht van de
bevolking daalt. De economische groei is in het V.K. in het eerste trimester
van 2015 teruggevallen tot 0,3%. In het bijzonder de industrie heeft het heel
moeilijk.
Als een daling van de werkloosheid
gelijk staat aan een daling van de koopkracht, minder sociale bescherming en
forse toename van de flexibiliteit dan bedanken we voor dergelijk beleid.
Nochtans lijkt ook de Belgische regering hiervoor te kiezen. De meest recente
ingrepen op de arbeidsmarkt bestaan uit de creatie van flexijobs en een
versoepeling van de overurenregeling in de horeca, de invoering van nachtarbeid
in de e-commerce en het creëren van 8.000 ingroeibanen voor jongeren. Stuk voor
stuk regelingen die het werknemersstatuut, het recht op collectief
onderhandelen en de sociale bescherming ondergraven. Jullie zijn bij deze
gewaarschuwd. Iedereen is voor bijkomende jobs; maar niet iedereen heeft
dezelfde definitie van een volwaardige job en waardig werk.
Ondertussen in de VS
De Amerikaanse economie leek eind
2014 weer volop te boomen (3% groei in het 4de kwartaal 2014). Dit ging gepaard
met een forse toename van het aantal jobs in de VS. Maar in het 1ste trimester
2015 bedroeg de groei slechts 0,2%. Eén van de redenen ligt net in de recente
jobcreatie. De spectaculaire jobcreatie van de voorbije maanden situeert zich
vooral in lagelonenjobs, zoals in de horeca en de retail (handel, distributie).
Vaak gaat het over deeltijdse en/of laagbetaalde jobs. Veel mensen dienen twee
of meer jobs te combineren. Ondanks de economische groei en de jobcreatie, gaat
de koopkracht van de gemiddelde Amerikaan erop achteruit. Die geeft ook steeds
minder geld uit en krijgt ook moeilijker toegang tot krediet. Steeds grotere
aandelen van het inkomen moeten gebruikt worden voor huisvesting, waardoor
steeds minder geld wordt overgehouden voor andere zaken. Met andere woorden
vele Amerikanen werken, maar verdienen onvoldoende om het hoofd boven water te
houden.
Nogmaals een bewijs dat
economische groei en jobcreatie niet noodzakelijk de bevolking ten goede komen.
We moeten dus dringend op zoek naar nieuwe recepten. We blijven er wel van
overtuigd dat economische groei en jobcreatie absoluut noodzakelijk zijn. Maar
niet tegen elke prijs. De voorbije weken gaan meer en meer stemmen op om jobs
te creëren via een arbeidsduurvermindering. (Rechtse) tegenstander zetten deze
voorstellen weg als conservatief, onbetaalbaar, ja zelfs populistisch.
Nochtans
zijn we er sinds het einde van de 19e eeuw steeds in geslaagd om de toename van
de productiviteit om te zetten in een verhoging van de koopkracht en een
verlaging van de arbeidsduur. Nu zou dat conservatief zijn; de 21e eeuw wordt immers
de eeuw van langer en harder werken voor minder loon. Wat er dan sexy en
progressief is aan deze gedachte, dat ontsnapt mij volledig. Ik stel vast dat
deze gedachte (die spijtig genoeg ook realiteit wordt) vooral leidt tot een
steeds groeiende inkomensongelijkheid en de concentratie en de cumulatie van
vermogen bij ‘the happy few’.
Dus ja, laat ons het idee van de
arbeidsduurvermindering op een verstandige manier verder onderzoeken. We leven
immers niet om te werken; we werken om te leven. Een toename van ons globaal
welzijn en een gezonde combinatie van arbeid en gezins- en zorgtaken zijn de werkelijke doelstellingen die we moeten nastreven. Als minder (lang)
werken kan leiden tot minder stress en meer jobs voor anderen, dan zeg ik volmondig ja.
Ben Debognies
Gewestsecretaris ACV Brussel-Halle-Vilvoorde
