Als het klopt dat verkiezingen gewonnen worden door wie er
het best in slaagt om ‘gezond verstand’ te belichamen, dan denk ik dat links de
komende jaren de wind in de zeilen heeft.
Ongetwijfeld is er ook een markt voor wat ik ‘korte termijn-
gezond verstand’ noem – de strekking Dedecker, zeg maar, die duidelijk op een
comeback aast: “ikke eerst, en als er dan
nog wat geld over is, dan kunnen we misschien een beetje aan liefdadigheid doen”.
En voor xenofoob rechts is er ook wel wat electorale ruimte, in dit Europa in
crisis. Maar het feit dat wat men als ‘radicaal-linkse’ recepten omschrijft,
bij een breed publiek aanslaan in een aantal landen, al of niet soms
kortstondig, wijst erop dat rechts niet langer het alleenrecht kan claimen op
‘gezond verstand’. Het is veel te
makkelijk om dat af te doen als nostalgie naar 20-ste eeuwse recepten. Vooral omdat in één adem soms ook gesteld wordt dat radicaal-links met utopische recepten afkomt, vaak door dezelfde mensen. Veel gewone burgers beseffen wel degelijk dat het sociaal contract (met het riedeltje ‘de sterkste schouders …’ ) helemaal uit balans is (zeker op Europees en globaal niveau), vandaar dat centrumpartijen het moeilijk hebben. Een beetje populist benoemt dergelijk buikgevoel – correct, volgens mij – als ‘gezond verstand’, al wordt die term doorgaans met rechts geassocieerd.
Als links erin slaagt om iemand te vinden die dat buikgevoel
efficiënt kan vertolken, liefst niet al te prekerig, dan denk ik dat die
zogenaamde “grondstroom” in Vlaanderen en elders wel eens vlug van aanzien zou
kunnen veranderen.
Een paar voorbeelden om een en ander te verduidelijken.
·
Beginnend met de sector die ik vrij goed ken:
Ebola toonde aan dat ‘If you pay peanuts,
you get pandemics’. Er is veel misgelopen bij WHO, maar een belangrijke
reden waarom deze Ebola outbreak in West-Afrika leidde tot een pandemie had zeker
ook te maken met systematische onderinvestering in gezondheidssystemen in
lage-inkomenslanden, en structurele onderfinanciering van de
Wereldgezondheidsorganisatie. Dat dat
risico’s inhoudt, ook voor ons in deze geglobaliseerde wereld, hebben we kunnen
merken. Structureel investeren in ‘globale publieke goederen’ wordt een must in
de 21ste eeuw, op tal van domeinen. Laten we dat na, of doen we het
‘on a shoestring’, dan schieten we in
onze eigen voet.
·
Migratie dan. Je kunt op de korte termijn
speculeren, zoals Francken en co, en gaan voor een ‘securitization’ van
migratiebeleid. Veel succes daarmee. Een recent BMJ editorial, dat verwijst
naar de late jaren ’30, toen er met een boot vol Joden gesjacherd werd, tot in Cuba toe, is in dat opzicht pijnlijke
lectuur. Wie een beetje zijn ‘gezond verstand’ gebruikt, beseft dat we er niet
mee gaan wegkomen, met alleen maar de aanvoerlijnen ‘af te snijden’, het
‘business model’ van smokkelaars aan te pakken, en meer in het algemeen met
dermate krenterig te zijn in het opvangen van vluchtelingen, als Fort Europa,
terwijl veel armer landen ondertussen honderdduizenden opvangen. Het laatste
beetje aan geloofwaardigheid dat Europa rest op het internationale toneel,
dreigt er onder meer de dupe van te worden, van dit soort
kruideniersmentaliteit.
·
Griekenland dan: Van Overtvelt en co mogen
leuteren wat ze willen, er bestaat geen draagvlak meer onder veel gewone
burgers in Europa om de Grieken te blijven roosteren tot hun samenleving helemaal kapot is, voor zover
dat al niet het geval is. Dat die technocraten dus maar een oplossing
uitdokteren, al of niet met de Grieken in de eurozone. Het is ongetwijfeld zo
dat gewone burgers in Noordelijk Europa niet langer willen opdraaien voor
schulden ondertussen overgenomen door hun overheden van de grootbanken in
Frankrijk & Duitsland, maar da’s nog iets helemaal anders dan ervoor
pleiten dat gewone Grieken nog tien jaar in een uitzichtloze toestand mogen
verder ploeteren ter meerdere eer en glorie van IMF, ECB en consoorten. Dat Van
Overtvelt en co dat ‘gezonde verstand’ van de belastingbetaler in de rest van
Europa dus maar best correct inschatten. Doen hij en zijn Ecofin vriendjes dat
niet, en blijven ze volharden in de boosheid, dan moeten ze uiteindelijk niet
verwonderd zijn dat er in diverse landen van Europa uiteindelijk voor zogenaamd
‘radicaal-links‘ (en extreem-rechts) wordt gekozen. En loop je dus het risico
dat uiteindelijk het hele Europese project eraan gaat. Wat, neem ik aan, toch
niet de bedoeling is van de Europese elite.
·
Niemand is tegen goed management, ook niet bij
links. Dat een bedrijf goed gemanaged wordt, op alle echelons, is erg
belangrijk, ook en vooral voor de mensen die onder managers moeten werken (we
spreken uit ervaring). Waar almaar meer mensen echter wel een probleem mee
hebben, is als termen als ‘efficiëntie-winsten’, ‘benchmarking’ en ‘goed
bestuur’ gehanteerd worden als een soort (zogenaamd neutrale) economische religie,
om er een (verborgen) agenda mee door te drukken, richting meer privatisering
en nog meer winsten voor aandeelhouders (terwijl mensen op de werkvloer almaar
‘meer met minder’ moeten doen, of het nu om mensen in de zorgsector gaat,
leraars of ambtenaren). Om maar één
voorbeeld te noemen: ik krijg er de tering van om (sommige)
economiejournalisten van De Standaard de
NMBS-affaire in bijna dweperige management-termen te zien ‘verslaan’, om dan
een weekend later even dweperige lange interviews te lezen in de weekendbijlage
met Verhaegen of De Wachter (weliswaar van andere redacteurs). Het is het één
of het ander. Denk toch eens, als economiejournalist, wat verder dan je neus
lang is, en wat die zogenaamde ‘efficiëntie-winsten’ soms veroorzaken aan
menselijk leed. Ik durf er donder op zeggen dat die zogenaamde ‘onderstroom’
van mensen, die aanvoelt dat er wat fundamenteel fout loopt in onze
maatschappij, en waar De Wachter en co op doelen, almaar aanzwelt.
·
Die ‘tax shift’, waar deze coalitie de mond van
vol heeft, maar die ze blijkbaar liefst zo beperkt mogelijk ziet, is een ander
voorbeeld. Dat krijg je niet uitgelegd aan de gewone man. Dat
“belastingsoptimalisatie” in de EU alleen 1000 miljard per jaar kost, en dat
grote multinationals en grote vermogens zouden wegkomen met enkel ‘minimale’
belastingen (het lijkt die richting uit te gaan), ik wil nog de politicus zien
die daarmee op lange termijn wegkomt. Ik heb de indruk dat de OESO en co dat
stilaan ook inzien, en er wat proberen aan te doen, maar de weg zal lang zijn. Het
zou handig zijn mochten onze nationale politici bij dat gevecht tegen de Apple
& Amazon Goliaths van deze wereld wat behulpzaam zijn. Als ze de
tegengestelde indruk wekken, en integendeel vooral in de sociale sectoren
willen snijden, en gewone mensen nog wat meer de buikriem willen zien aanhalen,
wens ik ze veel succes bij de volgende verkiezingen.Ik denk dat de toekomst – of toch
een toekomst die we graag zouden weggelegd zien voor onze kinderen en
kleinkinderen – ligt bij een ‘gezond verstand’ dat fundamenteel links is (bv.
inzake de 30 uur werkweek), al was het maar vanuit een welbegrepen lange
termijns-eigenbelang, met af en toe wat zogenaamd rechtse inputs (basisinkomen
bv ). Niet omgekeerd: als we integendeel als Europese samenlevingen gaan voor
een rechts beleid, met wat ‘linkse matiging’ – wat ook een optie is – dan
schieten we in onze eigen voet, zowel ecologisch als inzake langetermijn-sociale cohesie. Het resultaat daarvan zal de
Europese elite dan mogen zien in verkiezingshokjes.
In Vlaanderen hebben we
voorlopig nog niet de politieke witte merel gevonden die dergelijk links gezond
verstand belichaamt.
Maar da’s een kwestie van tijd.
