Deze donut kan de wereld redden

Deze donut kan de wereld redden

maandag 28 augustus 2017 19:34
Spread the love




Het gangbare economische denken moet op de schop. De recepten die ons worden aangereikt, zijn vaak onvoldoende. Het kan ook anders. Hoe? Met een donut.

Vanuit het Verenigd Koninkrijk waait een vernieuwende wind door het economisch debat. Aangewakkerd door Rethinking Economics [1], een jong netwerk van studenten, academici en professionals wordt het stramme economisch denken en de stereotype econoom in vraag gesteld [2].

De economie behelst volgens hen meer dan alleen wiskundige modellen en statistieken, markten en het streven naar ongebreidelde groei. En ook het speelveld van de econoom wordt verder uitgebreid. Wie de financiële crisis (en economie) wil begrijpen, kan volgens hen heel wat leren van politicologen, sociologen of historici. Het is tijd voor een andere aanpak.

We hebben nood aan een waardige alternatieve kijk op de economische dingen des levens. Maar hoe dan? Het is een vraag die er meer dan ooit toe doet. De antwoorden hierop zijn niet zo eenduidig.

We worden geconfronteerd met een veelzijdige crisis. We schurken aan tegen onze ecologische limieten en op sociaal vlak kan het ook pakken beter. Regeringen zijn in de ban van multinationals, miljardairs en hun lobbyisten. We krijgen meer te maken met demagogie en racisme. Zij die zoeken naar gedegen leiders, blijven verbijsterd achter of, gevaarlijker, zonder stem. Het enige verhaal dat het gros te bieden heeft is: meer economische groei.

Nou, het is mooi genoeg geweest. Het klimaat lijdt er onder. De ongelijkheid stijgt.

‘De Keynes van de 21ste eeuw’

Een donut is hier het antwoord. Neen, Homer Simpson is hier niet aan het woord. Het is Brits wetenschapster Kate Raworth, die in haar werk Doughnut Economics het gangbare economische denken aanvalt [3]. Haar boek is nu al een onwaarschijnlijke bestseller.

Ze wordt zelfs de ‘John Maynard Keynes van de 21ste eeuw’ genoemd [4]. By reframing the economy, she allows us to change our view of who we are, where we stand, and what we want to be, schrijft invloedrijk The Guardian-columnist George Monibot over haar.

Haar werk valt te vergelijken met die andere bestseller van enkele jaren geleden: Thomas Piketty’s Kapitaal in de 21ste eeuw. Raworth heeft een soortgelijke boodschap, maar doet dat niet zo droog wetenschappelijk als monsieur Piketty. Dankzij zijn cijferfetisjisme beseften meer mensen dat het kapitalisme niet goed is voor de massa, enkel voor the happy few. Dit sloeg in als een bom. Maar Kapitaal bleek te technisch voor velen. Veelzeggend: de kleine Piketty’s, de samenvattingen van dit kapitale boek, boeren even goed en zijn soms populairder dan het eigenlijke werk.

Het economische denken heeft nood aan boeken die de discussie heerlijk doen opflakkeren. Binnenkort wordt Doughnut Economics ook in het Nederlands vertaald. Hopelijk mist dit haar impact niet. Raworth biedt ons een duurzaam en rechtvaardig alternatief aan. Maar hoe ziet dat er dan uit?

 

Zo dus:

 



(bron: Kate Raworth. p. 44)

 

 

 

 

 

 

 

Om haar theorie zo goed mogelijk uit te leggen, maakt ze gebruik van 7 stellingen uit de geschiedenis van het economische denken. Met veel schwung weerlegt ze elke stelling. Deze zijn:

  1. Onze te grote focus op bbp’s;
  2. De eigenzinnige vrije markt is een illusie;
  3. Er is meer dan enkel een Homo Economicus;
  4. Het mechanische marktevenwicht;
  5. Laat ons (h)eerlijk herverdelen;
  6. Recyclage/regeneratie/circulatie = creatie;
  7. Onze verslaving aan (economische) groei.

Raworth wil een antwoord bieden op de vraag ‘Ja, maar, hoe dan?’. En ze doet dat door te putten uit (uiteraard) de economie, eigen ervaring, maar ook populaire cultuur, geschiedenis, klimaatwetenschappen en politicologie. Spek voor de bek voor de gemiddelde aanhanger van Rethinking Economics.

Haar economische visie beweegt, is stevig onderbouwd en grondt zich in het ecosocialisme. Het doet mij denken aan het werk van André Gorz [5]. Gorz is een belangrijk links denker uit de 20ste eeuw, die vaak wordt verbonden met de New Left. Niet alleen beïnvloedde hij de linkse arbeidsbeweging met zijn werken, het is mede dankzij hem dat de ecologische politiek op de agenda staat.

Voor haar donut gaat Raworth evenwel niet bij hem ten rade (ik denk niet dat ze zijn werk kent, ze maakt er alleszins geen melding van). Wel bij haar ervaring als wetenschapster en activiste. Het blijkt meer dan nodig. 

Onze wereldbevolking groeit en stuit op de grenzen van onze planeet. Daarnaast worden we geconfronteerd met sociale moeilijkheden. Iedereen heeft recht op goed water en voedsel, goede gezondheidszorg, kwaliteitsvol onderwijs, werkbaar werk, veiligheid. Als maatschappij moeten we steeds de ecologische grenzen in de gaten houden. Indien dit niet gebeurt, neemt de ongelijkheid onherroepelijk toe en krijgen we twee werelden die onherroepelijk los van elkaar komen te staan.

De figuur van de donut bestaat uit twee cirkels. De buitenste is het ecologische plafond. De binnenste de sociale drempel. Zoals je ziet is de binnenste ring gedefinieerd door elf basisvoorzieningen, zoals onderwijs, voedsel, werk, waar ieder mens recht op heeft. De buitenste ecologische ring geeft negen planetaire grenzen weer.

Het evenwicht tussen beiden (de interactie) is voor haar hét ideale: dit vormt de veilige en rechtvaardige ruimte tussen datgene wat beiden aankunnen. Hier moeten we als mensheid in de 21ste eeuw veilig tussen te zien ageren.

Het is Raworths Tuin van Eden. In deze ruimte zijn we (nog) niet aan de limieten van onze planeet én de sociale doelen voor een rechtvaardige en eerlijke wereld zijn met vlag en wimpel gehaald. Vrijheid, gelijkheid, broederlijkheid. Zoiets.

Het kan anders

Raworth is momenteel een intellectuele rockster. Wat haar zo interessant maakt is haar toegankelijkheid. Ze schrijft vanuit haar eigen ervaring en heeft er een rits interessante ervaringen op zitten. Ze werkte voor zowel de universiteit van Oxford als voor Oxfam. Daar werd ze geconfronteerd met heel wat uitdagingen, wakkerde haar activisme aan en gebeurde haar wetenschappelijke kijk op de dingen steeds vanuit een menswaardige perspectief.

Toen ze zwanger werd, stopte ze met werken. En opnieuw werd ze geconfronteerd met heel wat sociale drempels en barrières. Ze beseft ten volle dat haar ervaringen ertoe hebben bijgedragen dat haar kijk op de economie zo anders is.

Ook zij heeft mooi genoeg van die zelfverklaarde onheilsprofeten die op sociale media hun gelijk willen halen via niet te begrijpen statistieken en grafieken. Laat ons lekker komaf maken met die neoliberale praatjes, vaak afkomstig uit gerenommeerde, internationale instellingen en duffe thinkthanks.

Het neoliberale gedachtegoed en het primaat van de vrije markt is oubollig en afkomstig uit een vorige eeuw. Hun oplossingen zijn ontoereikend voor de noden van vandaag.

Raworth haar sterkte is dat ze met een aardig alternatief op de proppen komt, zonder te vervallen in wollig taalgebruik of zware statistieken. De economie moet een dialoog zijn met elkaar, in de plaats van die oneindige monologen naast elkaar. Ook de politiek kan daar wat van opsteken.

Iedereen econoom

Mijn boek bereikt mensen waarvan de babbelende kaste nimmer had gedacht dat ze geïnteresseerd zouden zijn in vragen over ecologie en economie’, zegt Raworth in een interview. ‘Als academici kijken we zonder het te beseffen vaak vreselijk neer op ons publiek, met als gevolg dat dat veel kleiner blijft dan in potentie zou kunnen.

Of zoals ze het samenvat: ‘De enige cijfers die erin staan zijn bij wijze van spreken de paginanummers’ [6].

Is Raworths voorstel haalbaar? Toegegeven, hoe toegankelijk haar boek ook geschreven is, toch zal het hier een beperkt publiek bereiken. Laat ons realistisch blijven. Dat neemt niet weg dat haar voorbeeld best meer gevolgd kan worden. Anders keren meer en meer mensen zich af van de feiten en krijgen fake news, demagogie en populisme vrij spel.

Wat is een econoom voor haar in haar donut-economie? Iemand die mee distributieve en regeneratieve systemen ontwerpt en uitdenkt. Daar draait de donut om. Samen sterk, maar dan in de praktijk.

Het is dergelijk optimisme dat er voor zorgt dat iedereen zijn of haar steentje kan bijdragen. Je hebt enkel nood aan een gezonde dosis creativiteit en lef om met iets volledig nieuws op de proppen te komen en er voor te zorgen dat de samenleving er iets aan heeft. Engagement 2.0.

[1] Ruben Mooijman. ‘Economie is meer dan wiskundige modellen’ in: De Standaard, 19 augustus 2017. http://www.standaard.be/cnt/dmf20170818_03024851 

[2] Check hun website http://www.rethinkeconomics.org/ 

[3] Kate Raworth. Doughnet Economics: Seven Ways to Think Like a 21st-Century Economist. Penguin Random house, London, 2017 372 p.

[4] George Monbiot. ‘Finally, a breakthrough alternative to growth economics – the doughnut’, in: The Guardian, 12 april 2017, https://www.theguardian.com/commentisfree/2017/apr/12/doughnut-growth-economics-book-economic-model 

[5] André Gorz. De markt voorbij. Voor een hedendaagse politieke ecologie. Oikos – Socialisme 21, Leuven, 2011.

[6] Ewald Engelen. ‘Verander de wereld, begin met een potlood’ in: De Groene Amsterdammer, 5 juli 2017.

take down
the paywall
steun ons nu!