Number Six: I will not make any deals with you. I’ve resigned. I will not be pushed, filed, stamped, indexed, briefed, debriefed, or numbered! My life is my own!
Het plot van The Prisoner, een cultreeks uit 1967, is eenvoudig. Op een dag beslist een spion, of zo wordt toch geïmpliceerd, ontslag te nemen uit de Britse geheime dienst. Wanneer hij op het punt staat om zijn leven een andere wending te geven, wordt hij in zijn eigen huis door een gaswolk verdoofd. Half versuft wordt hij wakker in een vreemde kamer. De zaken worden pas echt onverklaarbaar wanneer hij de deur uitwandelt. Hij ontdekt dat hij naar een vreemd dorp is ontvoerd, The Village. Het Dorp lijkt een idyllische, kleurrijke plek, met uitbundige en doorgaans vriendelijke bewoners, maar al snel blijkt dat het hoofdpersonage in feite een gevangene is.
Alle bewoners van Het Dorp krijgen een nummer. Het hoofdpersonage wordt Nummer 6 gedoopt, een codenaam die hij stelselmatig van zich af probeert te werpen. Ondanks alle pogingen om hem het tegendeel te doen geloven proclameert de gevangene een vrij individu te zijn en geen nummer. Doorheen de reeks staat zijn directe tegenstander gekend als Nummer 2, de dorpsbewoner die de dagelijkse leiding over het dorp heeft. Hij of zij organiseert de ontspanningsmomenten (leisure is een manier om het volk koest te houden) en verzekert dat iedereen gehoorzaamt en zich ten dienste van het Dorp stelt.
Om zeker te zijn dat er geen onregelmatigheden gebeuren worden de bewoners 24 op 7 bekeken met camera’s en afgeluisterd met microfoons. Alles is zichtbaar en hoorbaar, zowel in de huizen als op de pleinen en straten. En bij de minste schijn van weerbarstigheid wordt ingegrepen, hardhandig als het moet. Bijna elke aflevering is er een nieuwe Nummer 2, gespeeld door een andere acteur, wat het idee versterkt dat het niet zoveel uitmaakt wie de touwtjes in handen heeft. Het systeem staat op zich. Nummer 6 wordt door de onzichtbare en gezichtsloze machten geviseerd omdat zij te weten willen komen waarom hij ontslag heeft genomen. Maar Nummer 6 biedt weerstand.
The Observer: It’s the rules. Of the people, by the people, for the people.
Number Six: It takes on a new meaning.
The Observer: You’re a wicked man.
Number Six: Wicked?
The Observer: You have no values.
Number Six: Different values.
The Observer: You won’t be helped.
Number Six: Destroyed.
The Observer: You want to spoil things.
Number Six: I won’t be a goldfish in a bowl.
Nummer 6 wil koste wat het kost ontsnappen en doet ettelijke pogingen, maar moet al snel constateren dat alles erop voorzien is om mensen zoals hem te controleren. Tevens is het allesbehalve eenvoudig om te weten wie een medegevangene is en wie een bewaker. Vaak wordt hij door Nummer 2 tegengewerkt, soms ook (valselijk) geholpen, om hem zo in de pas te doen lopen en psychologisch te kraken. Om dat laatste te verwezenlijken worden alle middelen ingezet. Er worden getracht om Nummer 6 te desoriënteren en te isoleren. Hij wordt gedrogeerd en gebrainwasht. Er wordt eveneens gebruik gemaakt van een dubbelganger, droominfiltratie en strak georkestreerde schouwspelen, zoals een pseudo-rechtszaak of een heuse schijnverkiezing. Dit alles dient om het verzet bij de Gevangene te breken en zijn identiteit en individualiteit af te nemen.
De meeste aflevering mixen dan ook verschillende genres. In essentie zou het kunnen geplaatst worden binnen (spionage)reeksen als The Saint, Mission Impossible en Danger Man, de reeks waarmee hoofdacteur en co-creator Patrick McGoohan beroemd werd. Maar heel wat elementen zijn pure sciencefiction zoals de Rover, een beweeglijke witte bol die de bewoners bewaakt en indien nodig (permanent) neutraliseert. En de continue surveillance steunt eveneens op heel wat moderne snufjes en robotica. Daarnaast heeft de reeks ook een sterke psychologische inslag. Ten slotte is de hele serie overgoten door een sausje van surrealisme. Bepaalde scènes tonen McGoohans liefde voor het absurd theater, à la Becket.
Number Six: Where am I?
Number Two: In the Village.
Number Six: What do you want?
Number Two: Information.
Number Six: Whose side are you on?
Number Two: That would be telling. We want information… information… information.
Number Six: You won’t get it.
Number Two: By hook or by crook, we will.
Number Six: Who are you?
Number Two: The new Number Two.
Number Six: Who is Number One?
Number Two: You are Number Six.
Number Six: I am not a number! I am a free man!
Waarom heeft Nummer 6 ontslag genomen en waarom schermt hij zijn beweegredenen zo krampachtig af? Waarom is het zo belangrijk? Wie heeft het écht voor het zeggen in The Village? En niet onbelangrijk te midden van de Koude Oorlog, welk zijde heeft de touwtjes in handen? Wie is Nummer 1? Wie is Nummer 6 écht? Dat zijn de vragen die expliciet in het plot naar voren worden geschoven. Maar onder deze laag graaft de reeks, bestaande uit 17 afleveringen van ongeveer 50 minuten, dieper.
Het handelt over vrijheid, individualiteit en de keerzijde van een schijnbaar harmonieuze maatschappij. Welke plaats heeft een individu in een maatschappij die goedschiks, kwaadschiks een ideale bestaansvorm nastreeft? In welke mate heeft men z’n identiteit zelf in handen en hoe makkelijk kan deze worden aangepast of afgenomen? En in welke mate kan een individu echt vrij zijn, zonder de spreekwoordelijke vallende boom te zijn in een leeg bos? Wat is identiteit zonder dat het in een groter geheel past?
Wie zich overgeeft aan het Dorp heeft het goed. Er is ontspanning te over, er worden diverse festiviteiten gepland. Alles is voorhanden om een goed en gelukkig leven te leiden. Alleen, om dit te bereiken, moet je aanvaarden dat je een nummer bent en je leven leiden volgens de regels van de groep. Wie niet vrijwillig de perfecte samenleving omarmt, moet gedwongen worden. De leiders weten nu eenmaal beter wat goed is en wat niet en wat in het belang is van het grotere geheel.
Nummer 6 moet vaak machteloos toekijken hoe de mensen rondom hem zich hebben neergelegd bij het gegeven dat hun persoonlijkheid niet meer uitmaakt. En de enkelingen die oprecht doorhebben dat deze ideale samenleving onder het oppervlak niet deugt, zijn net als hem zoveel malen bewerkt en gemanipuleerd dat niemand nog weet wie te vertrouwen is en wie samenspant met wie. Na enkele afleveringen is het duidelijk dat ontsnappen quasi onmogelijk is. Het enige wat Nummer 6 nog rest is het gevecht voor zijn individualiteit.
Number Six: You still have a choice. You can still salvage your right to be individuals. Your rights to truth and free thought. Reject this false world of Number Two. Reject it. Now!
The Prisoner is om verschillende redenen een cultreeks geworden. Ten eerste vanwege de surreële sfeer en de bijzondere setting. De invloeden zijn duidelijk. De samenleving lijkt op deze van 1984, de bureaucratische leiding en de onpersoonlijke machtsstructuur doet denken aan Kafkas Het Proces en ook The Twilight Zone heeft McGoohan ongetwijfeld geïnspireerd. Maar deze dystopie is uniek en heeft een geheel eigen gelaat. Vanaf aflevering 1 word je als kijker meegezogen in een dorp dat afgesloten is van de rest van de wereld, en, zo lijkt het soms wel, van de werkelijkheid.
Ten tweede door de thematiek, die ook bijna vijftig jaar later nog steeds relevant is, en de interpretatie van de boodschap. De antwoorden die door de reeks worden aangereikt zijn niet eenduidig. Zeker de laatste aflevering wordt tot op de dag van vandaag duchtig besproken en geïnterpreteerd. Anders dan bij pakweg Lost wordt er niet gekozen voor een one size fits all-verklaring, maar wordt het aan de kijker en diens gebruik van de puzzelstukjes overgelaten wat het Dorp is en wat er nu echt aan de hand is met Nummer 6. Ook wordt de “Held wil zichzelf zijn, maar wordt van buitenaf beperkt” meer dan overstegen. De oplossing is ambigu, de belofte van vrijheid komt met weerhaken. Er is in principe ook geen vaste volgorde. De enige afleveringen die vastliggen zijn opener Arrival en het absurdistische tweeluik Once Upon a Time & Fall Out, respectievelijke de voorlaatste en laatste aflevering.
The Prisoner heeft de tand des tijds goed doorstaan. De Koude Oorlog ligt achter ons, maar de technologische snufjes worden anno 2016 volop ingezet voor goede en minder goede doeleinden, waardoor het geheel niet gedateerd oogt. Patrick MacGoohan zet een ongelofelijke acteerprestatie neer en de dialogen zijn scherp en weldoordacht. De reeks is dan ook in het rijtje 1984 & Brave New World te plaatsen. De surreële trip naar het bevreemdende The Village is meer dan de moeite waard, al is de kans bestaande dat je er niet meer weg wilt.
