Jean-Luc Dehaene, een politicus uit de vorige eeuw die tegelijk zijn tijd vooruit was

“Misschien liggen de oplossingen buiten de politiek. Het is me gaan dagen toen ik het boek ‘De wereld redden’ las, van de Belgische filosoof Michel Bauwens”, zo sprak Jean-Luc Dehaene in zijn laatste interview met De Morgen (19 april 2014).

zondag 18 mei 2014 20:36
Spread the love

Dehaene zag zichzelf als een politicus uit de vorige eeuw.
Volgens hem dateerden klassieke politieke partijen maar ook vakbonden en werkgeversorganisaties
uit de ‘vroegere maatschappij’. Niet de politiek, maar wel technologie is de
drijfveer geworden van verandering. In De Standaard van 19 april verwees hij in
dat verband expliciet naar “gedelocaliseerde peer-to-peer-initiatieven, een
beetje zoals het ontstaan van de vakbonden en coöperaties tijdens het begin van
de industriële samenleving.”

Dehaene was natuurlijk niet alleen om aan te voelen dat we
de problemen van vandaag niet langer kunnen oplossen met formules van gisteren.
Volgens Jan Rotmans, professor transitiekunde aan de Erasmus Universiteit
Rotterdam, beleven we vandaag een kantelmoment tussen twee tijdperken. Rotmans pleit
in deze overgangsfase vurig voor een sterke overheid om het transitieproces op
de best mogelijke manier te begeleiden.  

RIP Kapitalisme

Een paar maand geleden verscheen het boek The Zero
Marginal Cost Society
waarin Jeremy Rifkin niets minder dan het einde van het
kapitalisme voorspelt, zo ergens in het midden van de eenentwintigste eeuw.
Volgens Rifkin zullen tegen dan de “collaboratieve commons” zijn uitgegroeid tot
het dominante economische model. Al wat digitaal is kan immers zo goed als
gratis worden gekopieerd, terwijl we met 3-D printers, fablabs en
microfabrieken ook meer en meer fysieke producten tegen zero marginale kosten
kunnen produceren (eens de vaste kosten zijn terugbetaald, is de kost voor elke
extra eenheid zo goed als niets aangezien we gerecycleerde materialen kunnen
gebruiken). Exit de grote fabrieken met hun schaalvoordelen, leve de productie
op maat in de microfabriek. Meer doen met minder, de nadruk leggen op geluk,
zelfrealisatie en welzijn en niet meer op de groei van het BNP: dat wordt het
motto van de eenentwintigste eeuw. Het toekomstbeeld dat Rifkin schetst ligt
volledig in de lijn met de ideeën die Michel Bauwens en de P2P Foundation al
in 2005 formuleerde!

De overheid als partner

De vraag die we ons vandaag dus moeten stellen is: hoe
moet de overheid omgaan met dat soort van technologische, sociale en
economische aardverschuivingen? Een belangrijke aanzet hiertoe is het concept
van de partnerstaat van Michel Bauwens. In plaats van het verdienmodel van het
huidige cognitieve kapitalisme dat vooral steunt op intellectuele
eigendomsrechten, goedkope arbeid uit de derde wereld en goedkope fossiele
brandstoffen met hand en tand te verdedigen (denk maar aan de brave huisvader
die 40.000 euro boete riskeert omdat hij een paar Disneyfilms had gedownload
voor zijn kinderen), moet de nieuwe overheid samenwerken en delen juist
bevorderen en daarnaast helpen bij de uitbouw van de infrastructuur waarop de
postindustriële kennismaatschappij kan gedijen.

Rifkin spreekt in dat verband
over een fusie tussen het huidige communicatie-internet en een ontluikend
energie-internet (smart grid) en logistiek internet tot een ‘internet der
dingen”. Tussen haakjes, Rifkin is geen futuroloog en evenmin een stiekeme
marxist, maar een van de inspiratoren van de Deutsche Wende en adviseur van
onder meer de Duitse, Franse en Chinese overheid. Michel Bauwens adviseert dan
weer de Ecuadoriaanse overheid, waar hij gedurende zes maanden het “FLOK
Society project
” leidt. Met dit project streeft Ecuador naar open
kennismaatschappij, waarbij het delen van kennis op vlak van onderwijs,
wetenschap en overheidsdata zoveel mogelijk gestimuleerd wordt, zodat iedere
burger of bedrijf die kennis kan gebruiken om verder te innoveren. Ecuador is
hiermee het eerste land ter wereld dat op nationale schaal experimenteert met een
dergelijk transitieplan gestuurd door de overheid als partnerstaat.   

Rumble in the jungle

Eens je duikt in de wereld waar de echte revolutie
plaatsvindt, lijkt het huidige politieke schijngevecht in België tussen het
“PS-model” en het “N-VA-model” een klucht (maar dan wel een waar ik niet mee
kan lachen). Volgens Jan Rotmans zit ons huis in het oog van de orkaan, maar
onze politici bekvechten over het interieur. Het gaat niet om Vlaanderen versus
Brussel en Wallonië, maar over de democratisering van de overheid en de
omvorming van een betuttelende en bureaucratische staat naar een partnerstaat
die de huidige welvaartsstaat niet vervangt, maar overstijgt. 

Je hoeft immers geen genie te zijn om in te zien dat je
geen sociaaleconomisch systeem dat steunt op een industriële samenleving in
stand kan houden als robotten de productie overnemen en steeds meer mensen
buiten de traditionele sferen van overheid en bedrijven om waarde creëren in
gemeenschappelijke poelen van kennis (Wikipedia), code (Linux) en design
(Wikispeed). Ze verpulveren in de praktijk de neoliberale ideologie van de homo
economicus, die uitgaat van materieel eigenbelang als belangrijkste drijfveer
van het menselijke handelen. Empathie, nieuwsgierigheid en samenwerking zijn
vandaag veel belangrijkere drijfveren voor economische, maatschappelijke en sociale
vooruitgang. De boeiende wereld van “de commons” en “peer-to-peer” geeft
ons  weer hoop voor de toekomst en
staat in schril contrast tot de ‘rumble in the jungle’ van het politiek debat, om
het eens met de woorden van De Wever te zeggen. Maar vroeg of laat zal de
politieke economie wel moeten volgen.

Dankbaar

Er is veel geschreven en gezegd over Dehaene de afgelopen
dagen. Vooral goed, maar ook kwaad. Ik wil hier het proces van zijn verleden
niet voeren. Zijn Maastrichtnorm, Globaal Plan en kramakkelige
staatshervormingen zijn allemaal wapenfeiten die ik destijds heb bestreden, en
ik denk terecht. Maar uit zijn laatste interviews bleek dat hij meer met zijn
tijd mee was dan vele van de huidige politieke (en eerlijk gezegd ook
journalistieke) generatie. Hij had het boek van Michel Bauwens cadeau gedaan
aan zijn partijvoorzitter met de suggestie ‘die gast’ eens uit te nodigen voor
een lezing. Het zal helaas niet mogen zijn. Maar Michel en ik zijn hem erg dankbaar
dat hij naar ons boek heeft verwezen als inspiratiebron voor maatschappelijke
verandering. 

foot: © European Union 2013 – European Parliament

take down
the paywall
steun ons nu!