Ik roep alle scholen, jeugdbewegingen en -organisaties op om dit jaar eindelijk te stoppen met Zwarte Pieten tevoorschijn te toveren.

Ik mag er van uit gaan dat velen deze oproep nu reeds als bedreigend ervaren en niet zo snel zullen delen uit vrees een gemotiveerde collega of vriend(in) in het onderwijs te kwetsen. Begrijpelijk maar onterecht. Opvoeders en onderwijzers zijn harde werkers met een mooi doel voor ogen. De waarheid is echter dat het niet deze kennis is die je kwetst, maar een hele bevolkingsgroep waar je nog nooit aan gevraagd hebt waarom er precies aanstoot wordt genomen aan de Sint zijn knechtjes.

Dat de geboorte van het personage ‘Zwarte Piet’ een vrolijk kinderverhaal is dat kadert binnen een even vrolijk kinderfeest, is fictie. Net zoals de verklaring van Piet’s donkere huidskleur die bij het roet van de schoorsteen zou liggen. Bereid je voor op volgend schrijnend, maar heel eenvoudig feit: Zwarte Piet is gebaseerd op Black Face. ‘Black Face Mistrel Shows’ zijn een vorm van entertainment die in de 19e eeuw in de VS ontstaan zijn met als doel spot te drijven met de Afro-Amerikanen. Blanke acteurs smeerden een zwarte crème egaal en dekkend over hun hele gezicht, en legde de finishing touch in de dikke rode lippen en de al even dikke gouden oorbellen. Een kleurrijk kostuum met pofschouders maakte de grap compleet.

Afro-Amerikanen, die toen nog in slavernij leefden, werden voorgesteld als – ik citeer Wikipedia – ‘naïeve hansworsten die de hele dag zongen, dansten en watermeloenen stalen’. Verder werden er op kindermuziekjes domme racistische grappen verteld in een zogenaamd negerdialect. Deze manier van spot drijven was razend populair en een onderdrukte bevolking keek toe en onderging. Dit is geen fictie.

Het duurde niet lang vooraleer deze simpele blankminnende personages hun slavenrol verder konden vervullen in het verhaal van de Sint. De hele roet-uit-de-schoorsteen-theorie is nadien, in tijden van langzame bewustwording, verzonnen om een beschamende traditie in ere te kunnen houden door middel van een leugentje voor bestwil. Tenzij er in die schoorsteen ook toevallig een kleurrijk kostuum klaar lag dat nog toevalliger geheel identiek is aan dat van Blackface. Een pofferig pakje dat trouwens, in totale tegenstelling van het aangezicht, geheel vlekkeloos de klimoperaties overleeft.

Mijn punt: het verhaal is een leugen en er zijn heel wat mensen die dagelijks met deze collectieve herinnering op de meest pijnlijke wijze geconfronteerd worden. Op een niveau die de blanke jij en ik zich niet kunnen voorstellen. En dit reeds als kind. Je bent de laatste persoon om te oordelen of iemand anders, met zulke voorgeschiedenis die je niet deelt of begrijpt, hier aanstoot aan moet nemen of niet.

Mocht deze frappante geschiedenis de doorslag voor jou nog niet geven, dan nodig ik je uit om eens na te denken over welk signaal je uitzendt naar de kinderen toe: de heilige, als enige blanke, grote Sint die zijn majestueuze intrede maakt in het gezelschap van zijn jolige, simpele maar vrolijk dansende en zwarte knechtjes die al het werk doen. Welk signaal geef je aan kinderen met een donkere huid? Welk te-missen-als-de-pest stereotype versterk je?

Voel je niet aangevallen indien je in een verleden al eens je gezicht donker hebt gemaakt. Ik heb in mijn jaren als aspirant-leerkracht ook al mijn onwetendheid bewezen. Maar tijden veranderen en mensen die uit gewoonte van onderdrukking hebben gezwegen, krijgen eindelijk ook een stem. En het is aan de anderen om daar eindelijk naar te luisteren. Je wist niet beter en nu blijkt een eeuwenoude traditie een zwaar racistisch product te zijn. Het is makkelijker om dat even te ontkennen, met je ogen te draaien en dit in de wind te slaan, maar het is niet anders. Check je feiten, doe je research, maar verkleed je niet in Zwarte Piet.

Vier op 6 december geweldig feest met al de kinderen en leg ze goed in de watten. Brainstorm met je collega’s hoe de Sint zijn kameraden er dit keer uit kunnen zien. Laat je ideeën de vrije loop en laat post-slavernistische ideeën rustig varen. Misschien met een stoomboot naar Spanje of zo. We maken immers allemaal deel uit van dezelfde mensheid. Zeker vandaag is een bevestiging van dit perspectief relevant.

Scholen en jeugdverenigingen: er wordt op jullie gerekend!