Dit is geen geval van kraken. Kraken gaat over het bewonen van langdurig leegstaande huizen door daklozen, mensen met een te beperkt budget of mensen die de problematiek van woningnood en leegstand willen aankaarten. In plaats van het symptoom aan te pakken zou men beter de oorzaken aanpakken: enerzijds de woningnood en anderzijds de leegstand.

Er is voldoende wetgeving

In tegenstelling tot wat beweerd werd, bevat de bestaande wetgeving voldoende bepalingen en mogelijkheden om op te treden in dit uitzonderlijke geval in Gent. Inbraak, braak van omheining, woonstschennis en huisvredebreuk zijn allemaal misdrijven die goed omschreven zijn in de wet. Een uitzetting kan bekomen worden na een procedure voor het vredegerecht of een éénzijdige procedure voor de rechtbank van eerste aanleg. Dit laatste is het zogenaamde snelrecht dat speciaal bedoeld is voor hoogdringende gevallen waar zoals in dit voorbeeld sprake is van het stelen van nutsvoorzieningen. Een uitzetting kan al een paar dagen na het begin van de procedure.

Het feit dat gerechtelijke procedures duur zijn is een ander probleem dat zich niet alleen stelt voor eigenaars en niet alleen in deze problematiek. Er is in België opnieuw een justitiesysteem op 2 snelheden ontstaan waarbij het voor gewone en minderbedeelde mensen een bijna onbetaalbare aangelegenheid wordt om hun rechten te verdedigen en af te dwingen. Voor rijken of grote bedrijven (zoals immobiliën-kantoren of -makelaren die speculeren met meerdere leegstaande eigendommen) zijn deze oplopende gerechtelijke kosten meestal niet meer dan een vervelend probleem. Ze hebben doorgaans alle middelen om een leger aan dure advocaten te betalen of om procedureslagen uit te vechten.

De overheid blijft in gebreke : over woningnood en leegstand

Het is algemeen gekend dat er grote vraag is naar betaalbare en kwaliteitsvolte woningen. De wachtlijsten voor sociale woningen zijn ellenlang en de politiek lijkt weinig prioriteit te geven aan het oplossen van dat grote maatschappelijke probleem. (1)(2)

In Brussel blijven door slecht beheer en gebrek aan politieke wil ontelbaar veel gebouwen waaronder vele sociale woningen leegstaan. Dit terwijl er bijna 50 000 huishoudens op wachtlijsten staan, meestal jarenlang. (3) (4)

De onevenwichtige stijging tussen de huurprijs en het inkomen stopt niet. Huurders moeten een steeds groter deel van hun inkomen aan huur uitgeven. Een betaalbare en kwaliteitsvolle woning vinden is voor meer en meer mensen een probleem. (5) Ook de maatregelen voor opvang van daklozen zijn ontoereikend want ondanks die maatregelen slapen nog steeds duizenden mensen regelmatig buiten. (6)(7)

Er zijn wettelijke middelen om leegstaande gebouwen op te vorderen om er tijdelijk daklozen of mensen die er nood aan hebben onderdak te geven. Zo is er de wet Onkelinx uit de jaren negentig en ook in de lokale wooncode is er een sociaal beheersrecht voorzien. Er is slechts enkele keren gebruikt gemaakt van deze wettelijke middelen. Zeker voor de vele gebouwen die blijven leegstaan omdat er gespeculeerd wordt op financieel gewin zou dit een sterk signaal zijn naar eigenaren.

Ook de leegstandstaks die in het leven werd geroepen blijkt vaak een maat voor niks. Ofwel is er ook hier een politieke onwil bij lokale overheden om hier echt werk van te maken ofwel maken eigenaren gretig gebruik van de vele achterpoortjes in de wet of van – al dan niet legale – boekhoudkundige handigheden. Voor de eigenaren die deze tax – die eigenlijk bedoeld is om leegstand tegen te gaan – wel betalen is het vaak een rechtvaardiging om hun gebouwen te laten leegstaan.

En dat is de kern van het probleem. Enerzijds worden huizen beschouwd als investeringsmiddel dat los staat van het recht op wonen. Anderzijds wordt structurele leegstand in tijden van woningnood geaccepteerd en bijgevolg niet aangepakt door de overheid. Het eigendomsrecht wordt bijna altijd boven het woonrecht gesteld zowel door de overheid als door het gerecht. Beiden staan nochtans in de grondwet ingeschreven en ook de Europese verklaring voor de rechten van de mens bevat een recht op woning.

Met de voorgestelde wetgevende initiatieven kiest de overheid nog maar eens de kant van de speculanten en de eigenaars van meerdere onroerende goederen. De gewone man in woningnood blijft in de kou staan en zal binnenkort nog maar eens met repressie geconfronteerd worden als hij of zij het heft in eigen handen neemt.

Kraken en tijdelijk bezetten is geen probleem, maar een oplossing

Kraken van effectief langdurig leegstaande gebouwen is geen probleem. Voor veel mensen waarvoor de overheid geen oplossing vindt is het zelfs een tijdelijke redmiddel. Sociaal werkers en overheidsinstanties zoals het OCMW en vluchtelingencentra sturen mensen waar geen plaats voor is in de officiële opvang naar stabiele kraakpanden. Andere nemen zelf hun lot in handen en werken aan hun eigen oplossing door zelf leegstaande gebouwen te kraken.

Met het criminaliseren van kraken zou de maatschappij op lange termijn zich wel eens een pak meer kosten op de nek kunnen halen. Mensen die kraken glijden daardoor vaak niet af naar dakloosheid en de vaak daarbij horende neerwaartse spiraal met sociale, psychologische, fysieke en afhankelijkheidsproblemen. Al deze problemen hebben een veel grotere kost voor de maatschappij dan kraken.

Krakers zijn trouwens geen onmensen waarmee niet te praten of samen te werken valt. Ze zijn vaak een goede huisvaders en potentiële bondgenoten voor eigenaren door panden te onderhouden, verzekeren en te beschermen tegen verder verval.
In Brussel zijn er talloze voorbeelden van akkoorden tussen eigenaren en individuen en collectieven en verenigingen die tijdelijke bezettingsovereenkomsten afsluiten voor het tijdelijke gebruik van gebouwen. (8)
Dit wettelijke statuut is in tegenstelling tot de huurwetgeving een ideaal instrument voor eigenaren waarbij er de nodige flexibiliteit wordt voorzien om toekomstige plannen niet in de weg te staan. Deze samenwerkingen bieden niet alleen een tijdelijke oplossing voor de woningnood, maar ook voor het gebrek aan ruimtes waar aan cultuur wordt gedaan een ander domein waar de laatste jaren meer en meer op bespaard wordt.

NB: Dinsdag 21 maart wordt er betoogd voor het recht op wonen en tegen het verbod op kraken. 21 maart 2017 18u Naamsepoort Brussel. Deze betoging was al langer gepland maar is door de recente gebeurtenissen nu dus actueler en dringender dan ooit tevoren. Meer info hier.

Voetnoten

1. In Vlaanderen wachten (in 2016) 105.370 mensen op een sociale woning. Dat is een stijging met 13 procent in vergelijking met 2013 en met 30 procent ten opzichte van 2011. Dat blijkt uit het recente rapport van de Vlaamse Maatschappij voor Sociaal Wonen over 2015. De gemiddelde wachttijd voor een sociale woning bedraagt 2 tot 5 jaar.
   In Wallonië stonden in 2016 40.000 mensen op een wachtlijst voor een sociale woning. In de periode tussen 2003 en 2013, stond het aantal sociale woningen 2004 en 2007 op zijn maximum, namelijk 102.500 eenheden. Dat aantal daalde aanzienlijk tussen 2007 en 2008 ( 100.435 eenheden in 2008). Sindsdien blijft dat aantal verder dalen. In 2013 waren er nog maar 99 539 sociale woningen.
   Op dit moment staan ongeveer 4% van de woningen in overheidshanden leeg. Bron: DH.NET & CEHD
2. In Gent werd in de vorige legislatuur welgeteld 1 sociale woning bijgebouwd (het verschil tussen het aantal sociale woningen dat verdween en het aantal dat werd bijgebouwd).
3. Twee frappante voorbeelden zijn de sociale woningen in de wijk La Roue in Anderlecht, waar 80 woningen toegemetseld staan te verkrotten en de tuinwijk Floréal in Watermaal-Bosvoorde, waar tot wel 164 woningen leegstaan. Deze sociale huisvestigingsmaatschappijen aarzelen niet om huurders uit te zetten die niet meer kunnen of willen betalen en zetten krakers er vaak snel uit.
4. In Vlaanderen staat in 2016 officieel een recordaantal woningen leeg: 23.037 panden, waarvan 16.370 woningen. Uit een vraag van Vlaams Parlementslid Valerie Taeldeman (CD&V) aan minister van Wonen Liesbeth Homans (N-VA) blijkt dat het aantal leegstaande woningen op een jaar tijd met 20 procent is gestegen.
5. De gemiddelde huurprijs was 346 euro in 1992 en in 2013 al 695 euro. Enkel al van 2004 tot 2013 ging de huurprijs met 20% omhoog. Ter herinnering: als alleenstaande krijg je 860 euro bij het OCMW en 760 euro werkloosheidsuitkering. Armoedeorganisaties raden aan om maximum een derde van je inkomen uit te geven aan woning.
6. La Strada (Steunpunt thuislozenzorg) deed op 6 november 2014 een laatste telling van dak- en thuislozen in de 19 Brusselse gemeenten en op de luchthaven van Zaventem. Er werden 2603 dak- en thuislozen geteld waarvan 30% daklozen (Ethos-categorie), 31% thuislozen en 37,5% in ontoereikende huisvesting. Deze voorgestelde cijfers onderschatten de realiteit benadrukt de organisatie. In vergelijking met de telling van 2010 werd een steeg het aantal met 33%.
   In diezelfde tijd wordt het aantal leegstaande woningen op 15 000 tot 30 000 geschat, wat neerkomt op 3 tot 6 leegstaande woningen per dakloze in de hoofdstad. http://lastrada.brussels/portail/nl/telling-2014
7. In Vlaanderen voerde het Steunpunt Welzijn, Volksgezondheid en Gezin in opdracht van de minister van Welzijn een onderzoek uit dat een nulmeting van de dak- en thuislozenpopulatie in Vlaanderen beoogde. In de periode 15 januari tot en met 15 februari 2014 zijn 711 volwassenen en 53 kinderen in de winteropvang geregistreerd en 3019 volwassenen en 1675 kinderen zijn geregistreerd in de thuislozenzorg van de CAW’s en de doorgangswoningen van de OCMW’s. 599 werden tijdens de bevragingsperiode met uithuiszetting bedreigd. De onderzoekers geven aan dat de cijfers een onderschatting zijn, zeker wat betreft het aantal mensen die effectief op straat leven. Vast staat dat er in Vlaanderen minder daklozen zijn dan er gebouwen langdurig leegstaan. Dat geldt overigens ook op Europese schaal: In de EU staan volgens FEANTSA 11 miljoen huizen permanent leeg. Er zijn naar schatting 4,1 miljoen daklozen. Dat is een ratio van bijna 3 lege woningen per dakloze.
8. In Brussel zijn er verschillende verenigingen actief in het bestrijden van leegstand in strijd tegen de woningnood en gebrek aan culture ruimtes. Een aantal van hen hebben gebouwen gekraakt alvorens akkoorden af te sluiten met eigenaren. Enkele voorbeelden:

• Vzw Woningen 123 Logements met een bezetting op de koningstraat 123 in akkoord met de Waalse overheid en een project van een 10-tal gebouwen in de vooruitgangstraat in akkoord met infrabel (o.a. La Poissonnerie)
• ASBL Communa die ondertussen verschillende andere vzw’s heeft opgegericht om hun nieuwe afzonderlijke projecten in te organiseren
• Leeggoed: een een bezetting van een paar appartementen gerenoveerd door de tijdelijke bewoners in akkoord met de Elsense haard gesteund door de vzw’s: Pigment, JES, Chez nous – Bij ons en Samenlevingsopbouw.
• Een ander project van Samenlevingsopbouw is de tijdelijke bezetting in de Frankrijkstraat die 12 gezinnen tijdelijk huisvest
• VZW Toestand : een bezetting in de maritieme zone (Allee du Kaai) en in Anderlecht (Biestebroek) vooral gericht op sociaal culturele activiteiten voor jongeren

Volgende verenigingen steunen en ondertekenden deze tekst:

Woningen 123 Logements , FEBUL , Het Brussels Platform Armoede , Samenlevingsopbouw Brussel , Toestand , Pigment , Communa , Chez Nous – Bij Ons , Union Bruxelloise des SDF , La Maison à Bruxelles , Front Commun SDF , JES, Brique