Het ware gezicht van het hypocriete individuele schuldmodel
Opinie, Economie, Samenleving, Politiek, België - Janette Danyiova

Het ware gezicht van het hypocriete individuele schuldmodel

Een systeem dat uitsluit maakt de meest kwetsbaren enkel afhankelijk van het kapitalistisch systeem. Verdeel en Heers bouwt aan macht juist op het misbruik van die kwetsbaarheid.

donderdag 25 januari 2018 14:58
Spread the love

Afhankelijk zijn van het kapitalisme maakt je kwetsbaar

In de meeste zorgsectoren komen we de meest kwetsbaren tegen, die heel wat meegemaakt hebben in hun leven. Het aantal neemt de laatste tijden alleen maar toe. Mensen die dagelijks te maken hebben met diepe armoede en de meest pijnlijke gevolgen van uitsluiting op verschillende vlakken. De zoektocht naar hulp en steun zorgt ervoor dat men zich ook kwetsbaar opstelt. Men praat erover, schrijft erover, deelt de ervaringen en dat in de hoop dat de ander hem/haar begrijpt en van steun kan zijn.

Zo zien we ook mensen die op straat belanden, zowel volwassenen als ook steeds meer kinderen, en op de knieën om hulp vragen. Zo zien we een beeld van een mens, die zich volledig toont in zijn fragiele kwetsbaarheid. Dit beeld heeft invloed op de voorbijgaande mensen, die het ook zien en zich er door laten raken. We blijven immers mensen die de medemens in nood graag van steun zijn en helpende hand geven.

Vaak komen we de onmacht tegen, die vaak ook niet te dragen is. Immers hoe kunnen we in zo’n systeem elkaar van steun zijn en ervoor zorgen dat elk mens een menswaardige plaats krijgt in de samenleving? Vooral in dit systeem dat verdeel en heers voortzet, dat mensen blijft duwen in de fragiele kwetsbaarheid?

Heden laten de statistieken zien dat de armoede blijft toenemen en mensen zowel arm als ziek maakt. Beide gevolgen zorgen ervoor dat mensen afhankelijk blijven van het kapitalistisch systeem. Het maakt de mensen kwetsbaar, en het lijkt er vaak ook op dat mensen geen andere keuze hebben dan zich afhankelijk op te stellen en dat juist vanuit die kwetsbaarheid die hen duwt in een zeer onmachtige positie. De stress en zorgen die als gevolg daarvan op de voorgrond komen, zorgen ervoor dat mensen al te vaak de hoop verliezen. Het confronteert de mens zonder hoop, met existentiële vraagstukken, en raakt in de kern van zijn bestaan. Ook hiervan tonen de statistieken een aanzienlijke stijging. Het raakt ons ten diepste, als we deze realiteit eens ter harte nemen en bij stil staan.

Een hypocriete individuele schuldmodel en haar ware gezicht

Het individuele schuldmodel wordt heden vaak aangeklaagd als hypocriet. Er ontstaan steeds meer en meer organisaties die zich profileren met verzet tegen armoede, uitsluiting, en verzet tegen dit soort hypocrisie. Een terecht ook.

Het aantal blijft groeien. Daarnaast zien we bij diensten die zich inzetten voor de meest kwetsbaren steeds meer en meer dat ook zij blijven zoeken hoe ze de meest kwetsbaren van steun kunnen zijn op de best mogelijke manier.

Waar we op blijven botsen in deze zoektocht is onmacht. Een gegeven dat voor elk mens bekend is. Elke organisatie en dienst kan dit gegeven herkennen. Onmacht die een mens in nood soms zelfs tot het uiterste kan drijven, en soms zelfs de hoop ontnemen. Het maakt langs beide kanten, zowel bij de organisaties, diensten als ook mensen in nood, de mensen kwetsbaar. Aan de andere kant, ook hierin houdt zich het individuele schuldmodel juist in stand. De hypocrisie lijkt dan iets besmettelijks in zich te hebben. En het blijft steeds gebaseerd op de onmacht en de kwetsbaarheid die van daaruit komt. Ook hierin komen de existentiële vraagstukken plots aan bod. De meesten stellen zich de vraag: Ben ik iemand? Maar zelden, hoor je de vraag: Wie ben ik als mens?

De hypocrisie die een besmettelijk aspect in zich draagt, juist voortkomend uit de onmacht, houdt de mens tegen om bij de andere vraag die zelden gesteld wordt, stil te staan. Want de besmettelijke hypocrisie nestelt zich juist ook daar waar mensen dat het minst verwachten.

Hoe je daartegen te verzetten, en hoe dit soort onrecht van armoede en uitsluiting te bestrijden? Hoe je te ontdoen van al het besmettelijke dat je treft in onmacht en je afhankelijk maakt in dit systeem?

Ik geloof sterk dat er mogelijkheden zijn, als we ons maar bewust worden van en stil staan bij de vragen als ‘wie ben ik als mens’, en de kern hierin ook erkennen. Heden, wordt er overal verzet gesteld en geroepen om het inkomen boven de armoedegrens te trekken. En ook dit verzet is volkomen terecht. Vooral als je ziet, hoeveel mensen alsmaar blijven struikelen om rond te komen.

Hoe mensen maar blijven zoeken en nadenken, en prioriteiten stellen omtrent wat eerst: eten of ons dak boven ons hoofd houden? Dit soort zaken, dit soort stressfactoren en zorgen, maken de mensen kwetsbaar en afhankelijk. Dat er mensen, zowel volwassenen als ook steeds meer kinderen, op straat belanden, is juist een gevolg van die afhankelijkheid en die kwetsbaarheid door stress en zorgen waarin mensen gevangen zitten. Steeds meer mensen, komen daardoor alleen maar dieper in moeilijkheden, zoals financiële schulden, achtervolging door gerechtelijke instanties, tot het werkelijk uitsluiten uit het maatschappelijk systeem.

Niet zelden horen we tegenwoordig dat mensen zelfs ambtelijk afgeschreven zijn. Desondanks blijven mensen hun krachten bundelen en zich verzetten tegen dit soort onrecht. Armoede en uitsluiting, neemt wel toe en we zien steeds vaker dit soort problemen toenemen. De onmacht confronteert steeds meer, en de vraag omtrent het besmettelijke hypocriete individuele schuldmodel die standhoudt, blijft ongesteld. 

Het individueel schuldmodel versus onschuld

Het individueel schuldmodel wijst de mensen terecht met de vinger, ze zouden zelf schuldig zijn voor hun ellendige leven. Mensen die door tegenslag, hetzij door ziekte, verlies van inkomen, of door gebrek aan bepaalde vaardigheden en daardoor vele kansen gemist hebben, krijgen vaak het verwijt dat het hun eigen schuld is.

Na zo’n terechtwijzing, gaan de meeste mensen eerst en vooral op zoek naar oplossingen die ze denken zelf uit te kunnen voeren. Dat is een normale reactie van elk mens die te horen krijgt zelf schuldig te zijn aan zijn eigen ellende. Mensen doen dan vaak al het mogelijke om de oorzaak te vinden en op te lossen. Ze botsen tegen een aantal harde muren en verzeilen vaak in een web van vicieuze cirkels van schuld. En zo wordt aan de mens bevestigd dat hij inderdaad schuldig is aan zijn eigen ellende.

Op dat moment verzeilt men in een andere wereld als gevolg van die terechtwijzing. Het schuldgevoel en daarmee ook gepaard het zelfbeeld en de zelfwaarde die aangetast worden, maakt de mens erg kwetsbaar. Men spreekt dan niet meer over verantwoordelijkheden binnenin de mogelijkheden van de mens, maar over schuld.

De zelfwaarde én het zelfbeeld worden erg aangetast en maken de mensen kwetsbaar en ontvankelijk voor die afhankelijkheid. De vicieuze cirkel wordt op deze manier alleen maar complexer, en vaak worden dit soort moeilijkheden genoemd als een multi-problematiek.

De mens blijven zien achter al die complexe moeilijkheden, met respect voor zijn of haar zelfwaarde en zelfbeeld, is iets dat noodzakelijk blijkt te zijn, hoe moeilijk ook. Het blijkt iets te zijn dat de mensen herstelt in hun existentieel bestaan en de daarmee gepaarde existentiële vraagstukken waarmee mensen worstelen. Dat geeft de mensen niet enkel de erkenning en helderheid, maar ook hoop, en daarmee ook kracht om uit die vicieuze cirkel te komen.

Het schept iets nieuw, een andere wereld waarin verdeel en heers minder van invloed is en plaats maakt voor solidariteit, wederzijds respect en nieuwe inzichten met nieuwe hoop op de toekomst. Er is dan plaats en ruimte voor de waardering van en trouw zijn aan die waarden die de mensheid en mensen verbinden in plaats van verdelen.

Janette Danyiova is Gents Roma-activiste.

take down
the paywall
steun ons nu!